Díoluine cánach do do thiománaithe agus do phaisinéirí faoi mhíchumas

Soláthraíonn an Scéim Tiománaithe faoi Mhíchumas agus Paisinéirí faoi Mhíchumas raon faoiseamh cánach a bhaineann le ceannach agus úsáid feithiclí atá tógtha nó oiriúnaithe go speisialta ag tiománaithe agus paisinéirí faoi mhíchumas.

Faoin scéim, féadfaidh tú éileamh a dhéanamh ar:

• Cáin chláraithe feithiclí (CCF) a iarchur nó a aisíoc
• Cáin Bhreisluacha (CBL) a aisíoc a gearradh ar fheithicil a cheannach
• CBL a aisíoc ar an gcostas a bhí ar fheithicil a oiriúnú

Má cháilítear thú don scéim, is féidir leat roinnt díolúintí agus sochair bhreise a fháil, an méid seo a leanas ina measc:

• Díolúine ó mhótarcháin ar an bhfeithicil. Féach ar‘Conas iarratas a dhéanamh’ thíos.
• Díolúine ó táillí bóthar dola, féach ‘Conas iarratas a dhéanamh’ thíos.
• An deontas breosla, féach ‘Rátaí’ thíos.

Tá rialacha na scéime leagtha amach sna Rialacháin um Tiománaithe faoi Mhíchumas agus Paisinéirí faoi Mhíchumas (Lamháltais Cánach) 1994 (IR 353/1994) arna leasú.

Conas cáiliú don Scéim Tiománaithe faoi Mhíchumas agus Paisinéirí faoi Mhíchumas

Chun cáiliú d’fhaoiseamh cánach faoin scéim, ní mór Deimhniú Dochtúra Príomhúil (PMC) bailí a bheith agat.

Is doiciméad é Teastas Míochaine Príomhúil ar féidir leat a úsáid chun a dheimhniú go bhfuil tú faoi mhíchumas trom agus buan agus tá feidhm ag ceann amháin díobh seo a leanas:

• Ní féidir leat do chosa a úsáid in aon chor nó is ar éigean atá tú in ann do chosa a úsáid.
• Níl tú in ann cos amháin a úsáid agus is ar éigean atá tú in ann an chos eile a úsáid a mhéid sin go gcuireann sé cosc trom ort maidir le gluaiseacht i do chosa, nó
• Níl úsáid do lámh nó an dá ghéag agat.
• Níl cosc amháin nó an dá chos agat.
• Níl féidir leat an dá lámh nó an dá ghéag a úsáid nó níl tú in ann cosa amháin a úsáid, nó
• Tá riocht sláinte na habhcachta ort agus tá deacrachtaí tromchúiseacha ort maidir le luas na gcos.

Is féidir leat iarratas a dhéanamh ar Theastas Míochaine Príomhúil trí d’Oifig Sláinte Áitiúil.

Braitheann incháilitheacht le haghaidh faoiseamh cánach faoin scéim ar an gcineál oiriúnuithe a éilítear agus cé acu an tiománaí nó an paisinéir a bheidh ina shealbhóir an Teastais Míochaine Príomhúil (PMC). Is féidir éilimh a dhéanamh trí:

• Tiománaí le PMC
• Paisinéir le PMC
• Ball teaghlaigh a chónaíonn le paisinéir, nó atá freagrach as paisinéir a iompar le PMC – féach ‘riachtanais chónaithe’ thíos
• Carthanacht chláraithe a sholáthraíonn seirbhísí iompair do dhaoine faoi mhíchumas a bhfuil PMC acu.

Ní fhéadfaidh ach feithicil amháin in aghaidh an tiománaí nó an phaisinéara a bheith incháilithe don scéim ag am ar bith.

Más tiománaí nó paisinéir faoi mhíchumas thú, féadfaidh tú faoiseamh cánach a éileamh ar:

• Feithicil nua
• Feithicil athláimhe nár cláraíodh roimhe seo sa Stát

Is féidir leat feithicil úsáidte a cláraíodh roimhe seo a cheannach freisin; sa chás sin is é méid na haisíocaíochta an CBL iarmharach atá i luach na feithicle. Mar sin féin, ceannaítear formhór na bhfeithiclí athláimhe a cheannaítear ó dhíoltóir faoin Scéim Chorrlaigh. Ciallaíonn sé seo nach bhfuil aon CBL dlite nuair a cheannaítear an fheithicil agus mar sin níl aon CBL inaisíoctha.

Má cheannaigh tú an fheithicil sular cáilíodh thú mar thiománaí faoi mhíchumas nó paisinéir faoi mhíchumas, déanfar aisíocaíocht CBL agus CCF, atá ar cóimhéid le luach margaidh na feithicle ag antráth a iontráiltear an scéim.

Más paisinéir faoi mhíchumas thú agus má cheannaíonn tú feithicil athláimhe a cháiligh roimhe seo d’fhaoiseamh cánach faoin scéim chun paisinéirí faoi mhíchumas a iompar agus nuair a bhíonn na bunoiriúnuithe ann nuair a cheannaíonn tú an fheithicil, tá sé incháilithe don scéim.

Chun cáiliú don fhaoiseamh cánach, caithfidh inneall na feithicle a bheith níos lú ná 6,000cc.

Is féidir le duine muinteartha le paisinéir faoi mhíchumas cáiliú d’fhaoiseamh, chomh maith, má chónaíonn siad le agus má bhíonn siad freagrach as an duine faoi mhíchumas a iompar agus má tá an fheithicil agat don chuspóir sin.

Mura bhfanann tú ach le duine den teaghlach ar bhonn páirtaimseartha, ní chomhlíontar an riachtanas cónaitheachta. Mar sin féin, más mionaoiseach thú atá faoi chúram cónaitheach nó leighis ar bhonn páirtaimseartha nó ócáideach agus a chaitheann cuid mhór de do chuid ama sa bhaile, mar shampla, gach deireadh seachtaine agus saoire, féadfar an riachtanas cónaitheachta a chomhlíonadh. Féadfaidh na Coimisinéirí Ioncaim an ceanglas cónaitheachta a tharscaoileadh i gcúinsí áirithe. Tarscaoilfear é de ghnáth sa chás go bhfeidhmíonn an t-iarratasóir mar chúramóir agus go bhfuil sé nó sí freagrach as iompar an bhall teaghlaigh atá faoi mhíchumas.

Ba cheart duit dul i dteagmháil leis an Lár-Oifig Aisíocaíochtaí chun a chinntiú go sásaíonn tú na riachtanais chónaitheachta d’fhaoiseamh faoin scéim sula gceannaíonn tú feithicil.

Ciallaíonn “diúscairt” an fheithicil a dhíol, an fheithicil a bhronnadh ar dhuine eile agus an fheithicil a fhruiliú nó a ligean ar cíos. Ní féidir an fheithicil a dhiúscairt ar feadh 2 bhliain ar a laghad ón dáta a ndeonaítear an faoiseamh. Ní mór duit an fheithicil a choinneáil ar feadh 3 bliana d’fheithicil atá oiriúnaithe go sonrach agus 6 bliana d’fheithicil atá oiriúnaithe go forleathan nó d’fheithicil atá oiriúnach do chathaoir rothaí.

Ní thabharfar cead duit an fheithicil a dhiúscairt ach laistigh den tréimhse choinneála ach amháin má aisíocann tú leis na Coimisinéirí Ioncaim cuid mhór den fhaoiseamh a tugadh. Ríomhtar seo trí luach na feithicle a chur san áireamh ag tráth na diúscartha.

Má dhéantar an fheithicil a dhiúscairt i ndiaidh díobhála i dtimpiste, cuirfear an díobháil san áireamh nuair a bhíonn luach na feithicle á ríomh ag tráth na diúscartha

Scéim na dTiománaithe faoi Mhíchumas agus na bPaisinéirí faoi Mhíchumas

Braitheann an méid uasta d’fhaoiseamh ó CCF agus CBL atá ar fáil faoi Scéim na dTiománaithe faoi Mhíchumas agus na bPaisinéirí faoi Mhíchumas ar cé acu an tiománaí nó paisinéir faoi mhíchumas thú agus conas a rinneadh an gluaisteán a oiriúnú. Is iad na méideanna uasta:

Is iad na huasmhéideanna ná:

• Tiománaithe faoi mhíchumas: €10,000
• Paisinéirí faoi mhíchumas: €16,000
• Feithiclí a sainoiriúnaíodh do thiománaithe atá faoi mhíchumas trom: €16,000 (Feithiclí iad feithicil a sainoiriúnaíodh a dteastaíonn oiriúnuithe ar leith uathu)
• Feithiclí a oiriúnaíodh go mór do thiománaithe agus paisinéirí: €22,000 (Feithiclí iad feithiclí a oiriúnaíodh go mór a dteastaíonn oiriúnuithe uathu agus cosnaíonn siad níos mó ná praghas díola na feithicle atá á hoiriúnú ar an margadh oscailte)
• Oiriúnuithe inrochtana do chathaoireacha rothaí: €48,000 do thiománaí faoi mhíchumas agus €32,000 do phaisinéir faoi mhíchumas. Tá sé seo do dhaoine faoi mhíchumas a bhfuil gá acu le hoiriúnuithe casta agus suntasacha ar a bhfeithiclí chun rochtain do chathaoireacha rothaí laistigh den fheithicil a cheadú. Baineann sé le daoine a d’íoc VAT, VRT nó VRT iarmharach an 1 Lúnasa 2022 nó ina dhiaidh.

Má cháilítear thú d’fhaoiseamh cánach faoi Scéim na dTiománaithe faoi Mhíchumas agus na bPaisinéirí faoi Mhíchumas, cáilítear thú, chomh maith, don deontas breosla. Íoctar an deontas breosla in aghaidh an lítir, a mhéid le 2,730 lítear in aghaidh na bliana féilire. Is é an ráta in aghaidh an lítir:

Ón 1 Eanáir 2024, is é an ráta in aghaidh an lítir:

• Peitreal – €0.671
• Díosal – €0.576
• GPL - €0.155

Ag cur isteach ar dhíolúine ó CCF (nó ar aisíocaíocht CCF agus CBL)

Is féidir leat tuilleadh sonraí a fháil ar an bhfaisnéis seo ar shuíomh gréasáin na gCoimisinéirí Ioncaim agus ar a dtreoir don Scéim Faoisimh Cánach (pdf).

Iarratas a dhéanamh ar líne

Is féidir leat iarratas a dhéanamh ar dhíolúine ó CCF (nó ar aisíocaíocht CCF agus CBL) ar líne ar MoChúrsaí na gCoimisinéirí Ioncaim.

Is féidir leat clárú le haghaidh MoChúrsaí ar revenue.ie. Má tá iarratas á dhéanamh agat den chéad uair, beidh ort teastas leighis príomhúil a chur isteach is féidir leat a uaslódáil ar MoChúrsaí. Léiríonn Treoir Thapa ar Éilimh a Dhéanamh ar Fhaoiseamh Ar Líne na gCoimisinéirí Ioncaim (pdf) an chuma atá ar an bpróiseas iarratais.

Má ghlactar le d’iarratas ar dhíolúine ó CCF, déanfar do chuntas a nuashonrú agus gheobhaidh tú údarú chun feithicil a cheannach agus Fógra Díolúine a cheadaíonn an fheithicil a chlárú mar fheithicil díolmhaithe ó CCF ag an ionad NCTS. Tar éis duit an fheithicil a cheannach, b’fhéidir go mbeidh ort doiciméid bhreise a sheoladh.

Má ghlactar le d’iarratas ar aisíocaíocht CCF agus CBL, b’fhéidir go mbeidh ort doiciméid bhreise a sheoladh.

Iarratas a dhéanamh tríd an bpost

Mura bhfuil rochtain ar líne agat, is féidir leat foirm pháipéir a chur isteach - Foirm DD1 (pdf).

Má tá iarratas á dhéanamh agat den chéad uair, ba cheart duit an Bun Teastas Míochaine a chur san áireamh freisin. Seans go mbeidh ort doiciméid bhreise a chur isteach in éineacht le d’iarratas.

Is féidir leat d’iarratas saorphost a sheoladh chuig an bPríomh-Oifig Aisíocaíochtaí, féach an seoladh thíos.

D’fhéadfadh moill a bheith ar iarratais phoist le linn buaic-tréimhsí, mar sin moltar duit an tseirbhís ar líne a úsáid más féidir.

Iarratas ar dhíolúine ó mhótarcháin

Braitheann an chaoi a ndéanann tú iarratas ar an díolúine mhótarchánach seo ar cé acu ar cláraíodh d’fheithicil in Éirinn roimhe seo nó nár cláraíodh.

Díolúine ó mhótarcháin d’fheithiclí nua

Má tá feithicil nua nó feithicil nua agat atá á clárú sa Stát den chéad uair, ní mór duit an fhoirm RF100 a chomhlánú agus a thabhairt do d’Oifig Mótarchánach áitiúil. Níl aon cháipéisíocht ag teastáil uait ón bPríomh-Oifig Aisíocaíochtaí sna Coimisinéirí Ioncaim.

D’fhéadfadh go mbeadh Faomhadh Aonair Feithicle (IVA) ag teastáil ó fheithiclí nua a athrófar. Déan teagmháil leis an Údarás um Chaighdeáin Náisiúnta na hÉireann chun tuilleadh eolais a fháil.

Díolúine ó mhótarcháin ar fheithiclí úsáidte nó athláimhe

Má tá feithicil úsáidte nó athláimhe agat, ní mór duit iarratas a dhéanamh chuig na Coimisinéirí Ioncaim le haghaidh díolúine mótarchánach, féach an seoladh thíos. Má éiríonn leis an iarratas, gheobhaidh tú Deimhniú Formheasa.

Má cláraíodh d’fheithicil úsáidte lasmuigh d’Éirinn agus má athraíodh í le húsáid faoin scéim, ní mór dearbhú tiontaithe comhlánaithe a bheith agat.

Ansin caithfidh tú dul chuig d’Oifig Mótarchánach áitiúil chun cáin a ghearradh ar an bhfeithicil. Ní mór duit na doiciméid seo a leanas a thabhairt leat:

• Deimhniú ceadaithe
• Athrú sonraí foirm RF111 saor in aisce,
• Deimhniú Clárúcháin Feithicle

Eiseoidh an Oifig Mótarchánach diosca díolmhaithe cánach ansin, agus Deimhniú Clárúcháin Feithicle athsholáthair chuig an úinéir cláraithe.

Ag cur isteach ar an deontas breosla

Má cháilíonn tú don scéim tá tú incháilithe freisin do dheontas breosla, a íoctar 12 mhí i riaráiste. Ba cheart duit d’admhálacha breosla a choinneáil ar feadh 4 bliana, ach ní gá duit iad a sheoladh nuair a dhéanann tú iarratas ar an deontas breosla. Ní mór duit meastachán a dhéanamh ar an gcéatadán den bhreosla a úsáidtear chun d’iompar féin nó chun paisinéir faoi mhíchumas a iompar.

Is féidir leat do dheontas breosla a éileamh trí sheirbhís ar líne na gCoimisinéirí Ioncaim a úsáid mochúrsaí. Teastaíonn d’uimhir PSP, uimhir fón póca nó líne thalún, seoladh ríomhphoist agus seoladh baile uait chun clárú ar moChúrsaí. Mura bhfuil rochtain idirlín agat is féidir leat dul i dteagmháil le Rannóg na gCoimisinéirí Ioncaim, Foirmeacha & Bileoga ag (01) 738 3675 (Luan – Aoine) agus foirm pháipéir a iarraidh.

Íoctar an deontas breosla go díreach isteach i do chuntas bainc, mar sin ní mór duit sonraí an chuntais a theastaíonn uait a fháil.

Iarratas a dhéanamh ar dhíolúine dola-bhóithre

Tá feithiclí atá oiriúnaithe do thiománaithe nó paisinéirí faoi mhíchumas i dteideal díolúine ó tháillí dola.

Ligeann an Scéim um Dhíolúine dola Míchumais (DTES) do thiománaithe feithiclí cáilithe taisteal gan dola ar bhóithre uile na hÉireann ag úsáid a ndioscaí DTES. Níl ach iarratas amháin ag teastáil faoin scéim seo.

Chun cáiliú, caithfidh d’fheithicil a bheith incháilithe d’fhaoiseamh cánach faoin Scéim Tiománaithe agus Paisinéirí faoi Mhíchumas.

Is féidir leat iarratas a dhéanamh ar dhiosca DTES agus tuilleadh eolais a léamh faoi rialacha na scéime ar dtes.ie.

Má tá d’fheithicil oiriúnaithe agus má cháilíonn sí d’fhaoiseamh cánach, ach nach bhfuil iarratas déanta agat ar dhiosca DTES, is féidir leat taisteal gan dola fós ach dul chuig an dola le foireann agus do dhiosca cánach a thaispeáint.

Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil faoin scéim faoisimh chánach (pdf) ar revenue.ie.