Díoluine cánach do do thiománaithe agus do phaisinéirí faoi mhíchumas

Cuirtear réimse faoiseamh cánach ar fáil sa Scéim Tiománaithe faoi Mhíchumas agus Paisinéirí faoi Mhíchumas a bhaineann le feithiclí a cheannach agus a úsáid a saintógadh nó a sainoiriúnaíodh do thiománaithe agus paisinéirí faoi mhíchumas. Leagtar amach rialacha na scéime sna Rialacháin um Thiománaithe Míchumasaithe agus Paisinéirí Míchumasaithe (Lamháltais Chánach), 1994 (I.R. 353/1994), arna leasú. Faoin Scéim, is féidir leat éileamh a dhéanamh ar an méid seo a leanas:

• Cáin chláraithe feithiclí (CCF) a iarchur nó a aisíoc
• Cáin Bhreisluacha (CBL) a aisíoc a gearradh ar fheithicil a cheannach
• CBL a aisíoc ar an gcostas a bhí ar fheithicil a oiriúnú

Má cháilítear thú don scéim, is féidir leat roinnt díolúintí agus sochair bhreise a fháil, an méid seo a leanas ina measc:

• Díolúine ó mhótarcháin ar an bhfeithicil. Déan teagmháil le d’Oifig Mótarchánach chun iarratas a dhéanamh air seo, féach ‘Conas iarratas a dhéanamh’ thíos.
• Díolúine ó táillí bóthar dola, féach ‘Conas iarratas a dhéanamh’ thíos.

An deontas breosla, féach ‘Rátaí’ thíos.

An duine cáilitheach

Chun cáiliú d’fhaoiseamh cánach faoin scéim, caithfidh Teastas Míochaine Príomhúla bailí a bheith ag an duine atá faoi mhíchumas. Deimhníonn Teastas Míochaine Príomhúla go bhfuil tú faoi mhíchumas trom agus buan, agus:

• Níl féidir leat do chosa a úsáid in aon chor nó is ar éigean atá tú in ann do chosa a úsáid, nó
• Níl tú in ann cos amháin a úsáid agus is ar éigean atá tú in ann an chos eile a úsáid a mhéid sin go gcuireann sé cosc trom ort maidir le gluaiseacht i do chosa, nó
• Níl úsáid do lámh nó an dá ghéag agat, nó
• Níl cosc amháin nó an dá chos agat, nó
• Níl féidir leat an dá lámh nó an dá ghéag a úsáid nó níl tú in ann cosa amháin a úsáid, nó
• Tá riocht sláinte na habhcachta ort agus tá deacrachtaí tromchúiseacha ort maidir le luas na gcos

Próiseálann Oifigí Sláinte Áitiúla Fheidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte (FSS) iarratais ar Theastas Míochaine Príomhúla. Má dhiúltaíonn FSS d’iarratas ar Theastas Míochaine Príomhúla, féadfaidh tú an diúltú a achomharc leis an mBoard Míochaine Achomhairc de chuid na dTiománaithe faoi Mhíchumais, an tOspidéal Náisiúnta Athshlánúcháin, Ascaill Bhaile an Róistigh, Contae Bhaile Átha Cliath.

Más tiománaí nó paisinéir faoi mhíchumas thú, féadfaidh tú faoiseamh cánach a éileamh ar:

• Feithicil nua
• Feithicil athláimhe nár cláraíodh roimhe seo sa Stát

Chomh maith leis sin, is féidir leat feithicil a cheannach a cláraíodh roimhe seo agus is é a bheidh i gceist le méid na haisíocaíochta sa chás sin ná an CBL iarmharach a chuimsítear i luach na feithicle. Ceannaítear formhór na bhfeithiclí athláimhe a cheannaítear ó dhíoltóir faoi Scéim Chorrlaigh. Ciallaíonn seo nach mbíonn aon CBL le híoc nuair a cheannaítear an fheithicil agus, ar an ábhar sin, ní dhéantar aon CBL a aisíoc.

Má cheannaigh tú an fheithicil sular cáilíodh thú mar thiománaí faoi mhíchumas nó paisinéir faoi mhíchumas, déanfar aisíocaíocht CBL agus CCF, atá ar cóimhéid le luach margaidh na feithicle ag antráth a iontráiltear an scéim.

Más paisinéir faoi mhíchumas thú agus má cheannaíonn tú feithicil athláimhe a cháiligh roimhe seo d’fhaoiseamh cánach faoin scéim chun paisinéirí faoi mhíchumas a iompar agus nuair a bhíonn na bunoiriúnuithe ann nuair a cheannaíonn tú an fheithicil, tá sé incháilithe don scéim.

Chun cáiliú don fhaoiseamh cánach, caithfidh inneall na feithicle a bheith níos lú ná 6,000cc.

Ní gá duit d’fheithicil a cheannach ó dhíoltóir údaraithe gluaisteán, agus is féidir leat úsáid a bhaint as comhaontú fruilcheannaigh chun íoc as an bhfeithicil agus cáiliú don fhaoiseamh cánach fós féin.

Is féidir le duine muinteartha le paisinéir faoi mhíchumas cáiliú d’fhaoiseamh, chomh maith, má chónaíonn siad le agus má bhíonn siad freagrach as an duine faoi mhíchumas a iompar agus má tá an fheithicil agat don chuspóir sin.

Mura bhfanann an duine faoi mhíchumas ach le duine muinteartha ar bhonn páirtaimseartha, ní shásaítear an chónaitheacht. Más mionaoiseach an duine faoi mhíchumas, áfach, agus go mbíonn sé/sí i gcúram cónaithe nó leighis ar bhonn páirtaimseartha nó ócáideach ach go gcaitheann sé/sí cuid mhór dá c(h)uid ama sa bhaile, m.sh. deirí seachtaine agus laethanta saoire, b'fhéidir go sásódh sé seo an coinníoll. I gcásanna eisceachtúla, is féidir leis na Coimisinéirí Ioncaim scaoileadh leis an gcoinníoll cónaithe.

Ba cheart duit dul i dteagmháil leis an Lár-Oifig Aisíocaíochtaí chun a chinntiú go sásaíonn tú na riachtanais chónaitheachta d’fhaoiseamh faoin scéim sula gceannaíonn tú feithicil.

Is é is ciall le "diúscairt" ná an fheithicil a dhíol, an fheithicil a thabhairt mar bhronntanas do dhuine eile, nó an fheithicil a ligean ar cíos nó a fhruiliú. Ní féidir an fheithicil a dhiúscairt ar feadh ar a laghad 2 bhliain i ndiaidh an dáta a dheonaítear an faoiseamh. Caithfidh tú an fheithicil a choimeád ar feadh 3 bliana i gcás feithicle a sainoiriúnaíodh agus 6 bliana i gcás feithicle a oiriúnaíodh go mór.

Ní thabharfar cead duit an fheithicil a dhiúscairt ach laistigh den tréimhse choinneála ach amháin má aisíocann tú leis na Coimisinéirí Ioncaim cuid mhór den fhaoiseamh a tugadh. Ríomhtar seo trí luach na feithicle a chur san áireamh ag tráth na diúscartha.

Má dhéantar an fheithicil a dhiúscairt i ndiaidh díobhála i dtimpiste, cuirfear an díobháil san áireamh nuair a bhíonn luach na feithicle á ríomh ag tráth na diúscartha.

Scéim na dTiománaithe faoi Mhíchumas agus na bPaisinéirí faoi Mhíchumas

Braitheann an méid uasta d’fhaoiseamh ó CCF agus CBL atá ar fáil faoi Scéim na dTiománaithe faoi Mhíchumas agus na bPaisinéirí faoi Mhíchumas ar cé acu an tiománaí nó paisinéir faoi mhíchumas thú agus conas a rinneadh an gluaisteán a oiriúnú. Is iad na méideanna uasta:

• Tiománaithe faoi mhíchumas: €10,000
• Paisinéirí faoi mhíchumas: €16,000
• Feithiclí a sainoiriúnaíodh do thiománaithe atá faoi mhíchumas trom: €16,000 (Feithiclí iad feithicil a sainoiriúnaíodh a dteastaíonn oiriúnuithe ar leith uathu)
• Feithiclí a oiriúnaíodh go mór do thiománaithe agus paisinéirí: €22,000 (Feithiclí iad feithiclí a oiriúnaíodh go mór a dteastaíonn oiriúnuithe uathu agus cosnaíonn siad níos mó ná praghas díola na feithicle atá á hoiriúnú ar an margadh oscailte)
• Oiriúnuithe inrochtana do chathaoireacha rothaí: €48,000 do thiománaí faoi mhíchumas agus €32,000 do phaisinéir faoi mhíchumas. Tá sé seo do dhaoine faoi mhíchumas a bhfuil gá acu le hoiriúnuithe casta agus suntasacha ar a bhfeithiclí chun rochtain do chathaoireacha rothaí laistigh den fheithicil a cheadú. Baineann sé le daoine a d’íoc VAT, VRT nó VRT iarmharach an 1 Lúnasa 2022 nó ina dhiaidh.

Má cháilítear thú d’fhaoiseamh cánach faoi Scéim na dTiománaithe faoi Mhíchumas agus na bPaisinéirí faoi Mhíchumas, cáilítear thú, chomh maith, don deontas breosla. Íoctar an deontas breosla in aghaidh an lítir, a mhéid le 2,730 lítear in aghaidh na bliana féilire. Is é an ráta in aghaidh an lítir:

• Peitreal – €0.671
• Díosal – €0.576
• LPG – €0.155

Conas iarratas a dhéanamh

Íoslódáil agus comhlánaigh Foirm DD1 (pdf). Tá an fhoirm iarratais seo ar fáil, chomh maith, ón Lár-Oifig Aisíocaíochtaí.

Iarratas a dhéanamh ar CBL a loghadh

Is gá duit na cáipéisí seo a leanas a sheoladh chuig an Lár-Oifig Aisíocaíochtaí

• Foirm DD1
• An bun-Teastas Míochaine Príomhúla, má tá éileamh á dhéanamh agat den chéad uair. Caithfidh tú iarratas a dhéanamh ar Fheidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte (FSS) ar fhoirm iarratais ar Theastas Míochaine Príomhúla – is féidir leat foirm iarratais a fháil ó d’Oifig Sláinte Áitiúil in FSS. Comhlánaigh an fhoirm iarratais agus seoladh ar ais í chuig Oifigeach Míochaine Sinsearach na hOifige Sláinte Áitiúla. Tabharfar coinne ansin duit go ndéanfar measúnú ar do leibhéal míchumais. Má shásaíonn tú na riachtanais, deonaíonn FSS Teastas Míochaine Príomhúla duit.

Má ghlacfar le d’iarratas ar CCF a loghadh, seolfar Litir Údaraithe chugat a údaraíonn thú chun feithicil a cheannach. Agus an fheithicil roghnaithe agat, ní mór uimhir aitheantais na feithicle (VIN) a sheoladh chuig an Lár-Oifig Aisíocaíochtaí ar an bhfoirm a eisíodh duit leis an Litir Údaraithe. Eiseofar Fógra Díolúine duit a thugann cead an fheithicil a chlárú gan VRT ag an ionad na Seirbhíse Náisiúnta Tástála Gluaisteán (an SNTG).

Nuair a cheannaigh tú an fheithicil, caithfidh tú na cáipéisí seo a leanas a fháil

• Bunsonrasc ón díoltóir a thaispeánann na sonraí iomlána faoi cheannach na feithicle agus a dheimhníonn gur íocadh an sonrasc.
• Bunsonrasc ón duine a rinne athchóiriú ar an bhfeithicil, a thaispeánann go ndearnadh an íocaíocht ina hiomláine. Ní mór mionsonraí a bheith ar an sonrasc maidir leis na hoiriúnuithe a rinneadh ar an bhfeithicil agus an CBL a gearradh.
• Teastaíonn deimhniú Ceadaithe Feithiclí Aonair (CFA) ó Údarás um Chaighdeáin Náisiúnta na hÉireann (NSAI) ó fheithicil nua a dhéantar a oiriúnú.

Chun an fheithicil a chlárú ag an ionad na Seirbhíse Náisiúnta Tástála Gluaisteán, ní mór don díoltóir na cáipéisí seo a sheoladh ar ais, chomh maith leis an Litir Údaraithe, an Fógra Díolúine agus Foirm DD1 chomhlánaithe. Má tá an cháipéisíocht i gceart, cláróidh an SNTG an fheithicil gan VRT a ghearradh.

Nuair atá an fheithicil cláraithe, chun aisíocaíocht CBL a fháil, ba cheart don díoltóir an Litir Údaraithe, an Fógra Díolúine agus na sonraisc a luadh thuas a chur isteach chuig an Lár-Oifig Aisíocaíochtaí.

Iarratas a dhéanamh ar aisíocaíocht CCF agus CBL

Mura ndearnadh CBL a aisíoc agus más mian leat aisíocaíochtaí CBL agus CCF a éileamh, is gá duit na cáipéisí seo a leanas a sheoladh chuig an Lár-Oifig Aisíocaíochtaí.

• Foirm Iarratais DD1 atá go hiomlán comhlánaithe
• An bun-Teastas Míochaine Príomhúla, má tá éileamh á dhéanamh agat den chéad uair.
• Bunsonrasc ón díoltóir a thaispeánann na sonraí iomlána faoi cheannach na feithicle agus an CBL a gearradh agus a thaispeánann gur íocadh go hiomlán an méid a bhí le híoc.
• Bunsonrasc ón duine a rinne athchóiriú an fheithicil a oiriúnú, a thaispeánann go ndearnadh an íocaíocht ina hiomláine. Ní mór sonraí iomlána a bheith ar an sonrasc seo maidir leis na hoiriúnuithe a rinneadh agus an CBL a gearradh.
• Deimhniú Cláraithe Feithicle na feithicle.

Más rud é go raibh an fheithicil cláraithe cheana, ní gá aghaidh a thabhairt ar an ngnáthghnáthamh chun úinéireachta a athrú mar gheall go dtarlóidh sé seo go huathoibríoch nuair atá an fheithicil díolmhaithe ó cháin ag an Oifig Mótarchánach.

Má ghlactar le d’éileamh, eisíonn an Lár-Oifig Aisíocaíochtaí Deimhniú Faofa duit agus ba cheart duit é seo a sheoladh chuig d’Oifig Mótarchánach áitiúil. Eiseofar Deimhniú Cláraithe Feithicle nua duit agus ba cheart duit é seo a sheoladh chuig an Lár-Oifig Aisíocaíochtaí, áit a ndéanfar é a fhormhuiniú a chuireann in iúl gur ceannaíodh an fheithicil faoi Scéim na dTiománaithe agus na bPaisinéirí faoi Mhíchumas agus ní féidir í a dhiúscairt ar feadh dhá bhliain. Seolfar an deimhniú seo ar ais chugat láithreach.

Má cáilíodh an fheithicil roimhe seo d’fhaoiseamh cánach faoin scéim, is dócha go mbeadh éileamh déanta cheana féin ar an méid uasta d’fhaoiseamh cánach is féidir a éileamh don fheithicil. Mar sin féin, ba cheart duit foirm DD1 a sheoladh ar ais i dteannta na cáipéisíochta go léir a theastaíonn, faoi mar a shonraítear sa liosta thuas.

Iarratas a dhéanamh ar dhíolúine ó mhótarcháin

Má tá d’fheithicil á clárú in Éirinn den chéad uair, teastaíonn uait do Dheimhniú Cláraithe Feithicle a sholáthar do d’Oifig Mótarchánach Áitiúil.

Má bhí d’fheithicil cláraithe in Éirinn roimhe seo sular iontráil tú an scéim, tabharfaidh an Lár-Oifig Aisíocaíochtaí Deimhniú Faofa duit, ar cheart duit é a sholáthar ag d’Oifig Mótarchánach.

Díolúine d’fheithiclí nua ó mhótarcháin

Má tá feithicil nua nó feithicil agat atá á clárú sa Stát den chéad uair, teastaíonn uait foirm RF100 a líonadh agus í a thabhairt do d’Oifig Mótarchánach áitiúil. Ní theastaíonn aon cháipéisíocht uait ón Lár-Oifig Aisíocaíochtaí sna Coimisinéirí Ioncaim.

Iarratas a dhéanamh ar an deontas breosla

Má cháilítear thú don scéim, bíonn tú incháilithe, chomh maith, do dheontas breosla, a íoctar i riaráistí 12 mhí. Ba cheart duit d’fháltais bhreosla a choimeád ar feadh 2 bhliain, ach ní gá duit iad a sheoladh ar ais nuair a dhéanann tú iarratas ar an deontas breosla. Tá ort an céatadán breosla a mheas a úsáidtear do d’iompar féin nó chun paisinéir faoi mhíchumas a iompar.

Is féidir leat do dheontas breosla a éileamh trí úsáid a bhaint as seirbhís ar líne moChúrsaí na gCoimisinéirí Ioncaim. Chun clárú ar moChúrsaí, teastaíonn d’uimhir PSP, uimhir ghuthán póca nó líne thalún, seoladh ríomhphoist agus seoladh baile uait. Mura bhfuil rochtain ar an idirlíon agat, is féidir leat teagmháil a dhéanamh le Rannóg Foirmeacha agus Bileog na gCoimisinéirí Ioncaim trí ghlao ar 1890 306 706 agus foirm pháipéir a iarraidh.

Íoctar an deontas breosla go díreach isteach i do chuntas bainc agus, mar sin, tá ort sonraí faoin gcuntas a sholáthar ar mhaith leat go ndéanfar an íocaíocht leis.

Iarratas a dhéanamh ar dhíolúine bhóthar dola

Tá feithiclí a rinneadh a oiriúnú do thiománaithe nó paisinéirí faoi mhíchumas i dteideal díolmhaithe a fháil ó tháillí dola. Eisíonn roinnt oibreoirí bóthar dola pasanna speisialta a aithníonn gach oibreoir bóthar dola eile agus a cheadaíonn na feithiclí seo taisteal trí na dolaí gan íoc. Chun pas speisialta a fháil, ba cheart duit teagmháil a dhéanamh leis na hoibreoirí bóthar dola le ceann a aimsiú a eisíonn na pasanna, agus iarratas a dhéanamh ina dhiaidh sin ar cheann. Is féidir leat an díolúine seo a fháil, chomh maith, áfach, trí stopadh ag both dola ina bhfuil comhalta foirne ag oibriú gach uair a bhíonn tú ag taisteal ar bhóthar dola, agus do dhiosca cánach a thaispeáint dóibh chun do dhíolúine a dheimhniú. Tá athbhreithniú á dhéanamh ag Bonneagar Iompair Éireann faoi láthair ar an bpróiseas chun pas a fháil.