Dliteanas Aerlíne

Tá dlíthe náisiúnta i bhfeidhm a chuireann córas idirnáisiúnta caighdeán agus rialacha faoi aerthaisteal agus go háirithe, rialacha coiteann maidir le híosteorainneacha dliteanais ar iompar paisinéirí, lasta agus bagáiste i gcás báis, gortaithe, damáiste, moille nó nithe imithe ar iarraidh. Comhaontaíodh na dlíthe seo agus tugadh isteach iad i dtosach ar fud an domhain i 1929.

Tugtar Coinbhinsiún Vársá (1929) ar an gcéad dlí idirnáisiúnta seo. Thar na blianta, rinneadh líon athruithe agus athbhreithnithe ar bhunChoinbhinsiún Vársá – méadú ar theorainneacha dliteanais airgid san áireamh. Tugtar Córas Vársá ar na leasuithe dá éis sin agus ar bhunChoinbhinsiún Vársá i dteannta a chéile. Le himeacht ama, bhí na teorainneacha dliteanais ró-íseal de réir chaighdeáin an lae inniu. Sa mhullach air sin, bhí na dlíthe maidir le dliteanas aerlíne neamhionann agus trína chéile toisc nach raibh na leasuithe éagsúla go léir a rinneadh do na bundlíthe curtha i bhfeidhm ag cuid de na tíortha.

Rinne Coinbhinsiún Mhontréal (1999), dar teideal An Coinbhinsiún maidir le hAontú Rialacha Áirithe i dtaca le hIompar Idirnáisiúnta d’Aer (pdf)) Córas Vársá a leasú. Rinne sé aonfhoirmeacht agus intuarthacht na rialacha a athbhunú lena mbaineann iompar idirnáisiúnta paisinéirí, bagáiste agus lasta. Déanann sé foráil, i measc nithe eile, don mhéid a leanas:

• Dliteanas neamhtheoranta i gcás báis nó gortú paisinéirí
• Réamhíocaíochtaí chun íoc as riachtanais láithreacha
• An fhéidearthacht chun cás dlí a thabhairt os comhair na gcúirteanna i bpríomháit chónaithe an phaisinéara
• Teorainneacha méadaithe dliteanais i gcás moille
• Nuachóiriú cáipéisí iompair (billí agus ticéid leictreonacha aerlíne)
• Soiléiriú na rialacha ar an dliteanas lena mbaineann i leith an iompróra conartha agus an iompróra féin.
• An dualgas ar aeriompróirí chun árachas leordhóthanach a choimeád.

Faoi Choinbhinsiún Mhontréal, tá na teorainneacha dliteanais leagtha amach i gCearta Speisialta Tarraingthe (SDR) ar meascán luachanna airgeadra iad arna bhunú ag an gCiste Airgeadaíochta Idirnáisiúnta (IMF). Tá fáil ar luach reatha SDR in Euro ar láithreán gréasáin an IMF. Déantar na teorainneacha dliteanais a athbhreithniú gach 5 bliana.

Chun an córas dliteanais a fheabhsú i gcás bhás nó ghortú phaisinéirí aerlínte an AE, chuir ballstáit an AE reachtaíocht i bhfeidhm i 1997 chun a bheith cinnte go bhfuil na teorainneacha céanna i bhfeidhm i ngach ballstát den AE. Ní ndearnadh foráil i Rialachán an AE 2027/1997 (pdf), áfach, do dhamáiste, moill nó caillteanas bagáiste. Bhraith teorainneacha dliteanais maidir le damáiste, moill nó cailleadh bagáiste nó lasta ar Choinbhinsiún Vársá 1929 go fóill.

Rinne Rialachán 889/2002 an AE (pdf) Rialachán 1997 a leasú agus thug sé ballsáit an AE ar aon dul le Coinbhinsiún Mhontréal. Chomhréitigh sé na teorainneacha dliteanais agus na cosaintí dlíthiúla maidir le hiompróirí Eorpacha, gan aird ar cibé acu an dtarlaíonn an timpiste ar eitilt inmheánach, laistigh den Chomhphobal nó ar eitilt idirnáisiúnta.

Faoin Rialachán, ní mór cumhdach árachais bheith ar aerlíne AE a mhéid agus leibhéal atá leordhóthanach lena chinntiú go bhfaigheann gach duine atá i dteideal cúiteamh a fháil an tsuim atá siad i dteideal a fháil. Ní mór dóibh an teorainn dliteanais infheidhme a thabhairt le tuiscint i scríbhinn do gach paisinéir don eitilt maidir leis an méid a leanas:

• Bás nó gortú
• Bagáiste a mhilltear, a chailltear nó a ndéantar damáiste dó
• Damáiste a bhfuil moill ina húdar leis

Bás nó gortú paisinéirí

Níl aon teorainn airgeadais ar dhliteanas aerlíne AE le haghaidh damáistí a mbíonn tú féin thíos leo i gcás báis, gortú nó gortú eile coirp. Ní féidir leis an aerlíne dul i mbun conspóide i leith éileamh ar chúiteamh i gcás damáistí a mhéid agus 128,821 SDRs. Os cionn an mhéid sin, féadfaidh an aerlíne iad féin a chosaint i leith éilimh trí chruthú nach raibh siad faillíoch nó nach raibh an locht orthu ar bhealach eile.

Má ghortaítear nó má mharaítear thú, ní mór don aerlíne réamhíocaíocht a dhéanamh chun íoc as riachtanais láithreacha gheilleagracha laistigh de 15 lá. I gcás báis, ní mór don réamhíocaíocht seo bheith 16,000 SDR ar a laghad. Ní aitheantas dliteanais réamhíocaíocht agus féadfar í a sheach-chur ag aon suimeanna dá éis sin nach n-íoctar.

Ní mór dul i mbun caingean chúirte chun damáistí a éileamh laistigh de 2 bhliain ón dáta a shroich an aerárthach an ceann scríbe nó an dáta ar cheart don aerárthach an ceann scríbe a shroicheadh.

Bagáiste caillte nó bagáiste a ndéantar damáiste dó

Tá an aerlíne faoi dhliteanas má chailltear, má mhilltear nó má dhéantar damáiste do do bhagáiste. I gcás bagáiste seiceáilte, tá an aerlíne faoi dhliteanas fiú mura bhfuil an locht orthusan, mura bhfuil an bagáiste lochtach. I gcás bagáiste neamhsheiceáilte, ní bheidh an aerlíne faoi dhliteanas ach má tá an locht orthu.

Tá an aerlíne faoi dhliteanas damáistí a mhéid agus 1,288 SDR a íoc. Féadfaidh tú tairbhe a bhaint as teorainn níos airde dliteanais trí dhearbhú speisialta a dhéanamh sula ndéanann tú do bhagáiste a sheiceáil isteach, agus trí tháille fhorlíontach a íoc.

Ní mór duit gearán i scríbhinn a dhéanamh don aerlíne laistigh de 7 lá má dhéantar damáiste do do bhagáiste nó má mhilltear é.

Meastar go bhfuil do bhagáiste caillte mura dtagann sé i láthair laistigh de 21 lá ón dáta ar cheart dó teacht i láthair. Ba cheart duit gearán i scríbhinn a dhéanamh faoi do bhagáiste caillte a luaithe agus is féidir i ndiaidh 21 lá.

Paisinéirí agus bagáiste ar a bhfuil moill

Tá aerlíne faoi dhliteanas damáistí a mhéid agus 5,346 SDR a íoc má chuirtear moill ort. Má chuirtear moill ar do bhagáiste, tá aerlíne faoi dhliteanas damáistí a mhéid agus 1,288 SDR a íoc. Níl an aerlíne faoi dhliteanas íoc as damáistí sa chás gur ghlac an aerlíne gach beart réasúnta nó sa chás nárbh fhéidir na bearta sin a ghlacadh.

Ní mór duit gearán i scríbhinn a dhéanamh faoi do bhagáiste ar a bhfuil moill laistigh de 21 lá tar éis duit an bagáiste a fháil.

Tá níos mó faisnéise ar fáil ar eitiltí ar a bhfuil moill inár gcáipéis ar chúiteamh le haghaidh eitiltí san AE atá ró-áirithithe, curtha ar ceal agus ar a bhfuil moill.

De bharr chineál casta na ndlíthe a rialaíonn dliteanas aerlíne, tá na teorainneacha dliteanais atá i bhfeidhm i dtíortha éagsúla timpeall an domhain in ann a bheith éagsúil óna chéile. I dtíortha atá ina gcomhpháirtithe le Coinbhinsiún Mhontréal, is ionann na teorainneacha dliteanais agus iad siúd d’aerlínte AE. Braitheann cibé acu an mbeifeá nó nach mbeifeá i dteideal réamhíocaíocht a fháil i gcás gortú nó báis, agus cé mhéid a bheadh an íocaíocht, ar dhlí na tíre.

Moltar duit árachas leordhóthanach taistil roimh d’aistear a fháil sula dtaistealaíonn tú. Anuas air sin, is féidir leat na teorainneacha dliteanais a rialaíonn an aerlíne lena mbeidh tú ag taisteal a sheiceáil sula dtaistealaíonn tú.

Bagáiste ar iarraidh nó bagáiste a ndearnadh damáiste dó a thuairisciú

Sa chás nach mbaineann do bhagáiste an t-aerfort amach, nó má mhilltear nó má dhéantar damáiste dó, déan an fhadhb a thuairisciú do dheasc seirbhísí do chustaiméirí d’aerlíne ag halla bailithe bagáiste an aerfoirt. Ba cheart duit Tuairisc Neamhrialtacht Réadmhaoine (PIR) a chomhlánú. Áireoidh an PIR faisnéis lena mbaineann sonraí faoi d’eitilt (mar shampla, an aerlíne, dáta, uimhir na heitilte agus am na heitilte), do bhagáiste, d’ainm agus do sheoladh. Tabharfar cóip duit den PIR ar cheart duit a choimeád, agus coimeádfaidh an aerlíne an chóip eile.

Ba cheart duit na lipéid bhagáiste a choimeád a tugadh duit nuair a sheiceáil tú do bhagáiste isteach, mar aon le do chárta bordála. Tá sna lipéid bhagáiste barrachód mar aon le huimhir. Baineann an uimhir thagartha seo le do bhagáiste agus cabhróidh sí leis an aerlíne do bhagáiste a shainaithint agus chun é a rianú duit.

Mura dtugtar do bhagáiste ar ais le linn do shaoire nó d’aistir, coimeád fáltais le haghaidh na n-earraí a bhí ort ceannach mar gheall ar do bhagáiste ar iarraidh.

Má dhéantar damáiste do do bhagáiste nó má mhilltear do bhagáiste, glac grianghraif.

Cúiteamh a éileamh

Ba cheart duit gearán a dhéanamh leis an aerlíne i scríbhinn. Ba cheart duit a áireamh le do litir, cóipeanna den PIR, lipéid bhagáiste, cárta bordála agus aon cháipéisíocht ábhartha eile ar nós fáltas agus grianghraf. B’fhéidir go dteastóidh meastachán i scríbhinn uait i dtaobh an chostais chun bagáiste a dheisiú nó a ionadú.

Ní mór duit do ghearán a dhéanamh laistigh de theorainneacha áirithe ama:

• Ní mór duit do ghearán a dhéanamh laistigh de 7 lá má dhéantar damáiste do do bhagáiste nó má mhilltear é
• Ní mór duit do ghearán a dhéanamh laistigh de 21 lá tar éis do bhagáiste a fháil má bhíonn moill ar do bhagáiste
• Má cailleadh do bhagáiste, déan do ghearán a luaithe is féidir tar éis dó bheith caillte ar feadh 21 lá

Ní mór dul i mbun caingean chúirte chun damáistí a éileamh laistigh de 2 bhliain ón dáta a shroich an aerárthach an ceann scríbe nó an dáta ar cheart don aerárthach an ceann scríbe a shroicheadh.

Má tá árachas saoire agat, ba cheart duit do chomhlacht árachais a chur ar an eolas faoi chailleadh do bhagáiste nó damáiste a rinneadh dó a luaithe is féidir leat.