Pinsin pro-rata

Tugadh isteach pinsin pro-rata toisc go raibh roinnt daoine eisiata ón gcóras árachais shóisialaigh ag amanna ar leith.

Féadfaidh tú pinsean pro-rata a fháil má tá taifead árachais measctha agat. Féadfaidh sé seo tarlú nuair a chaitheann tú:

• Cuid de do shaol oibre sa tseirbhís phoiblí (nuair a íocann tú ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh ar ráta modhnaithe), agus
• Cuid de do shaol oibre san earnáil phríobháideach (nuair a íocann tú ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh ar an ráta iomlán).

Eisceachtaí maidir le pinsin pro-rata

Má bhí gairm bheatha agat san earnáil phoiblí agus san earnáil phríobháideach araon, b’fhéidir nach mbeadh taifead árachais measctha agat. Tá sé seo amhlaidh toisc nach raibh ar dhaoine ar ioncam os cionn méideanna áirithe ÁSPC a íoc roimh 1 Aibreán 1974. Chomh maith leis sin, bhí roinnt grúpaí (mar shampla Gardaí) a íocann ÁSPC anois lasmuigh den chóras roimhe seo.

An féidir liom Pinsean Stáit (Ranníocach) a fháil?

Má tá árachas measctha agat, d’fhéadfadh go mbeadh go leor ranníocaíochtaí lán-ráta fós agat chun Pinsean Stáit (Ranníocach) a fháil.

Mar sin féin, braitheann sé ar do chúinsí cruinne. Is féidir go gcáileoidh duine amháin ach nach gcáileoidh duine eile, a bhfuil níos mó ranníocaíochtaí aige.

Má shlánaíonn tú an aois inphinsin ar 6 Aibreán 2012 nó dá éis agus má tá taifead árachais measctha agat, féadfaidh tú pinsean pro-rata a fháil má chomhlíonann tú na coinníollacha seo a leanas:

• Tá íosmhéid 520 ranníocaíocht ÁSPC agat (ráta iomlán agus ráta modhnaithe)
• Tá ar a laghad 260 ranníocaíocht íoctha ar ráta iomlán agat ó tháinig tú faoi árachas
• Má chuirtear meascán de ranníocaíochtaí lán-ráta agus ranníocaíochtaí modhnaithe le chéile, faightear meán bliantúil de 10 ar a laghad ón uair a ndeachaigh tú faoi árachas den chéad uair (nó ó bhí 1953 ann, cibé acu is déanaí) go dtí deireadh na bliana cánach roimh duit 66 blianaa shlánú. Ní bheidh feidhm ag an meánchoinníoll bliantúil seo má úsáidtear an TCA (nó Modh na Ranníocaíochta Comhiomlán)
• Ní cháilíonn tú do phinsean faoi rialacháin AE nó faoi shocruithe cómhalartacha le tíortha eile (nó mura gcáilíonn tú ach do phinsean ar ráta níos ísle ná mar a thabharfadh an pinsean pro-rata seo duit).

Má chomhlíonann tú na coinníollacha seo go léir, d’fhéadfá cáiliú do phinsean atá i gcomhréir le líon na ranníocaíochtaí a d’íoc tú ag an ráta iomlán. Mar shampla, dá mbeifeá ag obair ar feadh 40 bliain agus 10 gcinn de na blianta sin san earnáil phríobháideach, gheobhaidh tú an ceathrú cuid den phinsean iomlán.

Méaduithe ar do phinsean

Ríomhtar aon arduithe ar do Phinsean Stáit (Ranníocach) do chleithiúnaí aosaithe cáilithe, agus pinsinéirí os cionn 80, ar an mbealach céanna leis an ráta pearsanta pinsin.

Má d’oibrigh tú in Éirinn agus i dtír amháin nó níos mó san Aontas, cuirfear do ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh ó gach stát AE le do ranníocaíochtaí ÁSPC in Éirinn. Cuidíonn sé seo leat cáiliú d’íocaíocht leasa shóisialaigh, amhail pinsean Stáit.

Faigh tuilleadh faisnéise ar ár leathanach faoi do ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh a chomhcheangal.

Méaduithe ar do phinsean

Ríomhtar aon arduithe ar do Phinsean Stáit (Ranníocach) do chleithiúnaí aosaithe cáilithe, agus pinsinéirí os cionn 80, ar an mbealach céanna leis an ráta pearsanta pinsin.

Ní féidir leat méadú do leanbh cáilithe (IQC) a fháil ach ó thír amháin. Má fhaigheann tú IQA ó Éirinn, íoctar go hiomlán é.

Má chaith tú am ag obair lasmuigh den Aontas Eorpach, b’fhéidir go mbeifeá in ann do ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh ó thar lear a chomhcheangal le do ranníocaíochtaí íoctha in Éirinn.

Comhaontuithe déthaobhacha slándála sóisialta agus pinsin

Tá comhaontuithe déthaobhacha slándála sóisialta ag Éirinn le:

• Ceanada
• Na Stáit Aontaithe
• an Astráil
• An Nua-Shéalainn
• An Ostair
• An tSeapáin
• An Chóiré
• Québec (a bhfuil córas ar leith aici ón gcuid eile de Cheanada).

Go ginearálta, ligeann na comhaontuithe seo duit d’árachas sóisialta a íocadh in Éirinn a chomhcheangal leis an tír eile, chun cabhair a thabhairt duit cáiliú do phinsean Stáit.

Is féidir leat léamh faoi conas a ríomhtar do ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh faoi chomhaontuithe déthaobhacha slándála sóisialta.

Tá pinsin pro-rata eile ann nach mbaineann le go leor daoine a thuilleadh, mar tá formhór na ndaoine a cháilíonn os cionn 66 anois.

Pinsean pro-rata do dhaoine féinfhostaithe

Bhí ar dhaoine féinfhostaithe árachas sóisialta a íoc ó 1988. Roimhe sin, d’íoc roinnt daoine féinfhostaithe árachas go deonach.

Bhí roinnt daoine féinfhostaithe cheana féin os cionn na haoise íosta nuair a thosaigh siad ag íoc ranníocaíochtaí den chéad uair i 1988. I mí Aibreáin 1999, tugadh isteach pinsean speisialta pro-rata dóibh.

Ní cháilíonn ach daoine a bhí 56 bliana d’aois nó níos sine ar 6 Aibreán 1988 (a rugadh ar nó roimh 6 Aibreán 1932) don phinsean seo.

Pinsin pro-rata do dhaoine le ranníocaíochtaí roimh 1953

Tá pinsean pro-rata speisialta ann do dhaoine a bhfuil ranníocaíochtaí réamh-1953 acu. Tugadh isteach an pinsean pro-rata seo i mBealtaine 2000. D’fhéadfá cáiliú má tá ar a laghad 520 ranníocaíocht iomlán agat, a gcaithfidh cuid acu a bheith íoctha roimh 1953. Áireamh gach 2 ranníocaíocht a íocadh roimh 1953 mar 3.

Má chomhlíonann tú na coinníollacha seo, féadfaidh tú pinsean pro-rata de leath an ghnáthráta uasta a fháil. Is féidir leat méaduithe a fháil do dhuine fásta cáilithe agus do leanbh cáilithe ag leathráta.

Íoctar an t-ardú do phinsinéirí os cionn 80 ina iomláine.

Pinsean pro-rata le haghaidh árachas eatramhach

Ó Eanáir 2013, ní féidir leat iarratas a dhéanamh a thuilleadh ar an bpinsean Pro-rata ar phinsean árachais eatramhaigh.

Socraíodh pinsin pro-rata ar dtús do dhaoine a bhí isteach agus amach as árachas, mar gheall ar oibriú na teorann ioncaim ar ranníocaíochtaí.

Roimh 1974, ní raibh ar oibrithe neamhláimhe ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh a íoc ach amháin má bhí a n-ioncam faoi leibhéal áirithe. Ón 1 Aibreán 1974, níl aon teorainn ioncaim ann.

D’íoc go leor daoine árachas sóisialta ar feadh tréimhse agus stop siad ag íoc nuair a chuaigh a n-ioncam os cionn na teorann. Tháinig siad ar ais isteach sa chóras árachais ansin nuair a cuireadh deireadh leis an teorainn ioncaim i mí Aibreáin 1974.

Ní shásódh siad an gnáthriachtanas meánach toisc gur stop siad ag íoc ar feadh tamaill. An 14 Deireadh Fómhair 1988, rinneadh socruithe chun go gcáileoidh siad do phinsean pro-rata.

Conas a ríomhadh a bpinsean

Déantar a meán a thomhas ar an ngnáthbhealach, agus má tá an meán sin 10 nó níos mó, faigheann siad pinsean ar an ngnáthbhealach. Mar sin féin, má tá sé idir 5 agus 9, féadfaidh siad páirtphinsean speisialta a fháil arb ionann é agus ceathrú den uasphinsean.

Ní fhéadfadh ach daoine a raibh taifead árachais briste acu agus a d’athiontráil árachas i 1974 mar gheall ar bhaint na teorann ioncaim, cur isteach ar an bpinsean pro-rata seo. Má d’athiontráil tú árachas sa bhliain sin ar chúis ar bith eile (mar shampla, toisc go raibh tú féinfhostaithe nó as an tír roimhe seo), ní shásaíonn tú na téarmaí sonracha seo agus ní bheadh tú incháilithe don phinsean pro-rata seo.

Má cháiligh tú don phinsean pro-rata seo, d’fhéadfá an Méadú um Dhuine Fásta Cáilithe cuí a fháil do chéile cleithiúnach, do pháirtnéir sibhialta nó do chomhchónaitheoir, agus Méadú um Leanbh Cáilithe.

Baineann an pinsean pro-rata seo le Pinsean Stáit (Ranníocach) agus le Pinsean Ranníocach Baintrí, Baintrí Fir nó Páirtnéara Shibhialta Mharthanaigh amháin. Toisc go bhfuil sé níos fusa cáiliú do Phinsean Ranníocach Baintrí, Baintrí Fir nó Páirtnéara Shibhialta Mharthanaigh, is beag an líon a dteastaíonn na pinsin pro-rata uathu.