Árachas Sóisialach Pá-Choibhneasa (ÁSPC)

Is éard is árachas sóisialta (ÁSPC) ann airgead a íoctar isteach sa ‘Chiste Árachais Shóisialaigh’. Úsáideann an Rialtas an t-airgead seo chun íoc as sochair leasa shóisialaigh agus pinsin.

Cé a íocann ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh?

Íocann formhór na bhfostaithe atá 16 bliana d'aois agus níos sine ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh. Braitheann an méid a íocann tú ar do thuilleamh agus an cineál oibre a dhéanann tú. Ar an gcúis seo, tugtar ‘Árachas Sóisialach Pá-Choibhneasa (ÁSPC)’ air.

Tá d’fhostóir freagrach as ÁSPC a asbhaint ó do phá. Íocann siad freisin ‘ranníocaíochtaí ÁSPC fostóra’ d’fhostaithe atá 16 bliana d’aois agus níos sine. Is féidir leat do dhuillín pá a sheiceáil le haghaidh sonraí do ranníocaíochtaí ÁSPC.

Íocann oibrithe féinfhostaithe ÁSPC – léigh tuilleadh ar ár leathanach ÁSPC Aicme S.

Buiséad 2024: Méadú ÁSPC

Fógraíodh i mBuiséad 2024 go dtiocfaidh ardú 0.1% ar gach ráta ranníocaíochta ÁSPC ón 1 Deireadh Fómhair 2024.

Is féidir leat na rátaí nua a fheiceáil i bhfoilseachán na Roinne Coimirce Sóisialaí (pdf).

Teastaíonn d’uimhir Phearsanta Seirbhíse Poiblí (PPS) ó d’fhostóir chun ranníocaíochtaí ÁSPC a dhéanamh ar do shon.

Braitheann an méid ÁSPC a íocann tú féin agus d’fhostóir ar an méid a thuilleann tú agus an cineál oibre a dhéanann tú. Léigh tuilleadh ar ár leathanach ranganna árachais shóisialaigh.

D’fhostóir:

• Asbhaineann ranníocaíochtaí ÁSPC fostaí go díreach ó do phá, agus
• Íocann sé ranníocaíochtaí ÁSPC fostóra ar leith duit, nach n-asbhaintear ó do phá.

Bailíonn na Coimisinéirí Ioncaim ÁSPC ar fad.

Coinníonn d’fhostóir agus an Roinn Coimirce Sóisialaí (RCS) taifead de ranníocaíochtaí ÁSPC a dhéanann tú féin agus d’fhostóir.

De réir an dlí, caithfidh tú duillín pá a fháil nuair a íoctar tú. Ní mór aon asbhaintí ó do phá a thaispeáint ar do dhuillín pá, lena n-áirítear ranníocaíochtaí ÁSPC.

Léigh Treoir d’Fhostóirí Árachas Sóisialach Pá-Choibhneasa (ÁSPC) an RCS (pdf).

Ranníocaíochtaí ÁSPC a íoc nuair a bhíonn tú breoite

Ní íocann tú ranníocaíochtaí ÁSPC mura n-íocann d’fhostóir tú nuair a bhíonn tú breoite. Ach, má tá Sochar Breoiteachta, Sochar Díobhála agus Pinsean Easláine á fháil agat, féadfaidh tú ranníocaíochtaí creidiúnaithe a fháil.

Má íocann d’fhostóir tú nuair a bhíonn tú breoite, leanfaidh tú ag íoc ÁSPC. Léigh faoi do theidlíochtaí ar shaoire bhreoiteachta agus ar phá breoiteachta.

Féadfaidh d’fhostóir leanúint ag íoc leat fad is atá tú amuigh breoite má thugann tú aon Sochar Breoiteachta a fhaigheann tú ón RCS. Sa chás seo, ní íocann d’fhostóir ranníocaíocht ÁSPC ach ar mhéid an phá breoiteachta, lúide méid an tSochair Bhreoiteachta.

Má íocann d’fhostóir tú nuair atá tú breoite agus má ligeann sé duit do Shochar Breoiteachta a choinneáil, íocann d’fhostóir ranníocaíocht ÁSPC ar mhéid iomlán an phá breoiteachta, gan aird a thabhairt ar an íocaíocht Sochar Breoiteachta.

Mura ndéanann d’fhostóir an ranníocaíocht ÁSPC ceart, beidh siad freagrach as costas na ranníocaíochta iomlán, agus as aon riaráistí a d’fhéadfadh a bheith dlite. Is féidir ÁSPC neamhíoctha a aisghabháil sa chúirt mar fhiach don Stát.

Mura ndéanann d’fhostóir ranníocaíochtaí ÁSPC ar do shon, d’fhéadfadh go mbeadh orthu íocaíochtaí leasa shóisialaigh áirithe a aisíoc leis an RCS, a d’fhéadfadh a bheith faighte agat go mídhleathach agus tú ag obair dóibh. Áirítear ar na buntáistí seo:

• Sochar Breoiteachta
• Sochar Cuardaitheora Poist
• Liúntas Cuardaitheora Poist
• Liúntas Réamhscoir
• Pinsean Easláine
• Íocaíocht do Theaghlaigh i bhFostaíocht

D’fhéadfadh go mbeadh d’fhostóir freagrach as:

• Sochar ar bith a chaill tú toisc nár íoc siad ranníocaíochtaí ÁSPC ar do shon
• Aisíocaíocht cúnaimh leasa shóisialaigh a íocadh leat in ionad sochar caillte

Cigireachtaí ÁSPC

Gach bliain, tugann cigirí ón Roinn Coimirce Sóisialaí (RCS) cuairt ar go leor fostóirí. Déantar é seo chun fostóirí a aimsiú:

• Nach n-íocann aon ranníocaíochtaí ÁSPC dá bhfostaithe
• Nach gcoimeádann taifid chearta dá bhfostaithe
• A spreagann fostaithe íocaíochtaí cuardaitheora poist a éileamh
• A thugann faoin bpá atá á íoc le fostaithe

Tá cumhacht ag cigirí an RCS taifid a iniúchadh. Tá pionóis i gceist do dhaoine a chuireann bac nó a dhiúltaíonn faisnéis a sholáthar, nó a dteipeann orthu taifid agus doiciméid a choinneáil nó a thabhairt ar aird.

I gcásanna áirithe, úsáideann an RCS Córas Bailiúcháin Speisialta chun ranníocaíochtaí ÁSPC a bhailiú ó fhostaithe atá inárachais faoi dhlí slándála sóisialta na hÉireann, ach nach dtagann faoin gcóras ÍMAT.

Má sheolann d’fhostóir thar lear thú le haghaidh saothair ghearr, ceadaíonn Rialacháin an AE agus comhaontuithe déthaobhacha leasa shóisialaigh duit leanúint ar aghaidh ag íoc ÁSPC in Éirinn, in ionad aistriú chuig córas leasa shóisialaigh tíre eile.

Sampla: Ag obair go sealadach san AE

Mar shampla, má tá tú fostaithe in Éirinn agus má sheolann d’fhostóir thú chun obair go sealadach i stát eile den AE, leanfaidh tú ag íoc ÁSPC faoi chóras na hÉireann ar feadh 24 mí.

Má tá tú chun dul ag obair san Eoraip ar feadh tamaill ghearr, beidh Teastas A1 (Foirm E101 roimhe seo) ag teastáil uait chun a thaispeáint cá n-íocfaidh tú d’árachas sóisialta. Ba cheart do d’fhostóir (nó tusa, má tá tú féinfhostaithe) iarratas a dhéanamh ar Theastas A1 4 seachtaine ar a laghad sula dtosaíonn tú ag obair i dtír eile den AE. Is féidir leat iarratas a dhéanamh ar an ardán Comhpháirtithe Leasa.

Tíortha lasmuigh den AE

Tá comhaontuithe déthaobhacha nó ‘cómhalartacha’ ag Éirinn le roinnt tíortha lasmuigh den AE. Má chuirtear chun oibre go sealadach thú i gceann de na tíortha seo, leanfaidh tú ag íoc ÁSPC in Éirinn ar feadh tréimhse áirithe ama.

Tíortha nach bhfuil clúdaithe ag rialacháin AE nó comhaontuithe déthaobhacha

Ní mór duit leanúint de ranníocaíochtaí ÁSPC na hÉireann a dhéanamh ar feadh suas le 12 mhí má chuireann d’fhostóir tú ag obair go sealadach i dtír:

• Nach bhfuil clúdaithe ag Rialacháin an AE, nó
• Nach bhfuil comhaontú slándála déthaobhach aige le hÉirinn

Má mhaireann d’fhostaíocht thar lear níos faide ná 12 mhí, b’fhéidir go mbeidh tú in ann fanacht i gcóras ÁSPC na hÉireann ar feadh níos mó ná 12 mhí.

Má tá tú ag obair thar lear agus nach bhfuil tú i gcóras ÁSPC na hÉireann, is féidir leat rogha a dhéanamh ranníocaíochtaí deonacha a íoc.

Oibrithe curtha ar an bpost go hÉirinn

D’fhéadfá a bheith díolmhaithe ó ranníocaíochtaí ÁSPC na hÉireann a íoc ar feadh suas le 12 mhí má chuirtear chun oibre in Éirinn go sealadach thú agus:

• Is as tír thú nach bhfuil clúdaithe ag Rialacháin an AE, nó nach bhfuil comhaontú slándála sóisialta déthaobhach ag Éirinn léi
• Níl d’fhostóir cláraithe in Éirinn de ghnáth, agus níl a phríomháit ghnó aige in aon Stát LEE, nó i dtír a bhfuil Comhaontú Déthaobhach nó Cómhalartach ag Éirinn léi (amhail an RA).

Léigh faoi ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh ó thar lear a chomhcheangal.

Braitheann an méid ÁSPC a íocann tú féin agus d’fhostóir ar:

• Do thuilleamh
• An aicme árachais shóisialaigh a bhfuil tú faoi árachas

Fostaithe Aicme A

Má thuilleann tú €352 nó níos lú in aghaidh na seachtaine

Má tá tú ag tuilleamh €352 nó níos lú in aghaidh na seachtaine (sula n-asbhaintear cáin), ní íocfaidh tú aon árachas sóisialta.

Ní chiallaíonn sé seo nach bhfuil tú ag fáil ranníocaíochta. Tá tú fós clúdaithe ag árachas sóisialta Aicme A, mar go bhfuil d’fhostóir ag íoc árachas sóisialach ar do shon.

Má thuilleann tú os cionn €352 sa tseachtain

Má thuilleann tú os cionn €352 in aghaidh na seachtaine, íocann tú ÁSPC 4% ar do thuilleamh go léir.

Má thuilleann tú idir €352.01 agus €424 in aghaidh na seachtaine, gheobhaidh tú creidmheas barrchaolaithe chun an méid ÁSPC a íocann tú a laghdú. Braitheann méid an chreidmheasa ar do thuilleamh.

Is é an t-uaschreidmheas ná €12, a bhaineann le tuilleamh de €352.01 in aghaidh na seachtaine.

Má thuilleann tú idir €352.01 agus €424 in aghaidh na seachtaine, laghdaítear an t-uaschreidmheas de €12 faoi aon séú cuid de do thuilleamh seachtainiúil os cionn €352.01.

Samplaí de ríomh ÁSPC

Má thuilleann tú níos mó ná €352.01, is féidir leat a oibriú amach cé mhéad ÁSPC a íocfaidh tú i 4 chéim:

1. Ríomh an séú cuid de do thuilleamh os cionn €352.01.
2. Dealaigh é seo ón gcreidmheas barrchaolaithe uasta de €12 chun do chreidmheas ÁSPC a fháil.
3. Ríomh an bunmhuirear ÁSPC ag 4% de do thuilleamh.
4. Bain an creidmheas ÁSPC as an muirear ÁSPC chun an méid ÁSPC a íocann tú a fháil.

fostóirí ÁSPC

Íocann fostóirí ÁSPC fostóra Aicme A 8.8% ar thuilleamh seachtainiúil suas go €441.

Íocann fostóirí ÁSPC fostóra Aicme A 11.05% ar thuilleamh seachtainiúil os cionn €441.

Léigh tuilleadh faoin méid ÁSPC a íocadh i ngach aicme ar Gov.ie.

Baineann d’fhostóir do ranníocaíocht ÁSPC as do phá. De réir an dlí, tá tú i dteideal an taifead ÁSPC atá á choimeád ag d’fhostóir fút a iniúchadh. Is féidir leat freisin ráiteas ar do thaifead a fháil ó d’fhostóir gach 3 mhí.

Is féidir leat d’Achoimre ar Shonraí Fostaíochta a rochtain ar líne trí sheirbhís moChuntas na gCoimisinéirí Ioncaim. Tá sonraí ann faoi do phá, chomh maith leis an ÁSPC, cáin ioncaim, agus an Muirear Sóisialta Uilíoch (MSU) atá asbhainte ag d’fhostóir agus a íocadh leis na Coimisinéirí Ioncaim i rith na bliana.

Is féidir leat cóip de do thaifead ÁSPC iomlán a iarraidh ar líne ag MyWelfare.ie. Má bhíonn deacracht agat an tsaoráid ar líne seo a úsáid, is féidir leat dul i dteagmháil le foireann seirbhíse custaiméara Thaifid ÁSPC le haghaidh cúnaimh (féach ‘Tuilleadh faisnéise’ thíos).