Aisghabháil íocaíochtaí iomarcacha leasa shóisialaigh

D'fhéadfadh íocaíochtaí iomarcacha a tharlú má íocann an Roinn liúntas, pinsean, cúnamh nó sochar ar bith eile breise leat.

Má fuair tú íocaíocht iomarcach, inseoidh anRoinn Gnóthaí Fostaíochta agus Coimirce Sóisialaí duit:

• Fáth(anna) na híocaíochta iomarcaí
• An tsuim atá i gceist

Agus

• An bealach atá á mholadh acu chun an iocaíocht iomarcach a fháil ar ais.

D'fhéadfadh an dliteanas maidir le híocaíochtaí iomarcacha a aisíoc a bheith fós ann tar éis do bháis. D'fhéadfadh go n-iarrfaí ar d'ionadaí pearsanta na fiacha ó d'eastáit a aisíoc.

Athruithe in 2013

D’athraigh an tAcht Leasa Shóisialaigh, 2012 an nós imeachta le haghaidh aisíocaíochtaí ró-íocaíochtaí. Is féidir 15% de do ráta pearsanta seachtainiúil íocaíochta a asbhaint chun ró-íocaíocht a aisghabháil. Roimhe sin, bhí ort toiliú i scríbhinn a thabhairt d’aon asbhaint a laghdaigh d’íocaíocht faoi bhun an ráta sheachtainiúil den Liúntas Leasa Fhorlíontaigh i leith do chúinsí teaghlaigh.

Is féidir asbhaintí suas le 15% a dhéanamh as do thuilleamh freisin (faoi alt 15 den Acht Leasa Shóisialaigh agus Pinsean (Forálacha Ilghnéitheacha) 2013 (pdf)). Is féidir ró-íocaíocht a thógáil freisin as airgead atá agat i mbanc nó in institiúid airgeadais eile. Is féidir freisin nach féidir leat airgead a aistarraingt ó chuntas bainc (mar shampla) go dtí go n-aisíoctar an ró-íocaíocht. Ní mór fógra scríofa a thabhairt duit sular féidir asbhaintí a dhéanamh.

Nóta: Ón 1 Lúnasa 2014, faoin Scéim Aisghabháil Sochar agus Cúnamh Áirithe (RBA) is féidir leis an Roinn Gnóthaí Fostaíochta agus Coimirce Sóisialaí luach íocaíochtaí leasa shóisialaigh áirithe a bhaineann le breoiteacht a aisghabháil tar éis éilimh ar dhíobhálacha pearsanta neamh-mharfacha. Tá an nós imeachta seo difriúil ó aisghabháil ró-íocaíochtaí atá clúdaithe sa doiciméad seo.

An íocaíocht iomarcach a aisíoc

Is féidir leis an Roinn iarraidh ort an íocaíocht iomarcach a aisíoc trí:

• Íocaíocht amháin a dhéanamh chun an íocaíocht iomarcach iomlán a aisíoc
• Aisíocaíochtaí seachtainiúla nó míosúla a dhéanamh go dtí go mbeidh an íocaíocht iomarcach aisíoctha
• Má tá tú fós ag fáil íocaíocht leasa shóisialaigh, trí asbhaint as d'íocaíocht sheachtainiúil (agus trí riaráiste íocaíochta ar bith dlite duit a choinneáil siar).

Agus iad ag socrú an ráta aisíocaíochta, breathnóidh an Roinn ar na rudaí seo a leanas:

• D'acmhainn chun aisíocaíocht a dhéanamh
• Fíricí nó cúinsí a bhaineann le ceist na haisíocaíochta a tharraing tú anuas
• Méid na híocaíochta iomarcaí agus na cúinsí inar tharla sí.

Mura bhfuil sé d'acmhainn agat an íocaíocht iomarcach a aisíoc

Molfaidh an Roinn modh aisíocaíochta a gcreideann siad gur féidir leat íoc as. Murar féidir leat an méid a ró-íocadh leat a aisíoc, d’fhéadfaí an aisíocaíocht a laghdú, a iarchur nó a chur ar fionraí. Má thagann feabhas ar do chúinsí ina dhiaidh sin, beidh ort an méid a aisíoc a bhí le híoc agat ar ráta a mbeifeá in ann íoc as. Mura n-íocann tú ró-íocaíochtaí leasa shóisialaigh, féadfaidh an Roinn Gnóthaí Fostaíochta agus Coimirce Sóisialaí cás sibhialta a ghlacadh i do leith trí chóras na gcúirteanna. Má d’eascair d’aisíocaíocht mar thoradh ar chalaois, d’fhéadfaí thú a ionchúiseamh go coiriúil (féach ‘Calaois’ thíos).

Más amhlaidh go mbeifeá in ann íocaíochtaí a fháil faoi scéim eile

Má fuair tú íocaíochtaí nach raibh tú ina dteideal faoi scéim leasa shóisialaigh amháin, ach dá mbeifeá i dteideal íocaíochtaí faoi scéim leasa shóisialaigh eile, cuirfear é sin san áireamh agus cinneadh á dhéanamh faoin méid a chaithfidh tú a aisíoc.

Cén uair a laghdaítear nó a chuirtear ar ceal aisíocaíocht?

Déanann an Roinn Coimirce Sóisialaí a ndícheall an ró-íocaíocht a aisghabháil go hiomlán. Féadfaidh an Roinn ró-íocaíocht a laghdú nó a chealú má tharla sé mar gheall air an méid a leanas:

• Theip ar an Roinn gníomhú laistigh de thréimhse réasúnta ama tar éis faisnéis a fháil fút
• Rinne siad botún nach bhféadfaí bheith ag súil leis go réasúnta go dtabharfá faoi deara é.

Má chreideann tú go ndearnadh earráid, ba cheart duit an Roinn a chur ar an eolas faoin ábhar a luaithe is féidir.

Calaois

Má tharla an ró-íocaíocht mar thoradh ar chalaois, féadfaidh an Roinn ionchúiseamh coiriúil a ghlacadh i do leith (fiú má íocann tú ar ais an ró-íocaíocht). Is iad na saghsanna is coitianta de chalaois leasa:

• Oibriú agus éileamh ag an am céanna: Sa chás go n-éilíonn duine íocaíocht, ar nós Sochar/Liúntas Cuardaitheora Poist nó íocaíocht bhreoiteachta, ach tar éis dóibh glacadh le fostaíocht gan an Roinn a chur ar an eolas.
• Neamhnochtadh maoine: Sa chás go n-éilíonn duine íocaíocht a ndéantar tástáil mhaoine ina leith ach nach nochtann siad a maoin nó a bhfoinsí ioncaim go hiomlán. Tabhair faoi deara, má tá íocaíocht leasa shóisialaigh a ndéantar tástáil mhaoine ina leith á fáil agat féin nó do chéile, páirtnéir sibhialta nó do chomháititheoir agus má dhéanann sibh cuid den íocaíocht seo a choigilt gach seachtain, cuirfear san áireamh an coigilteas seo, mar aon le coigilteas ón gcuid is mó d’fhoinsí eile san áireamh mar chuid de bhur maoin. Tá sé tábhachtach an Roinn a chur ar an eolas faoin gcoigilteas seo chun ró-íocaíocht a sheachaint.
• Éileamh nó pearsanaíocht iolrach: Sa chás go ndéanann duine éileamh ar bhreis agus íocaíocht leasa shóisialaigh amháin trí ghlacadh le haitheantas agus le hUimhir PSP duine eile nó iad a úsáid ar bhonn bréagach.
• Imeachtaí saoil: Sa chás go leanann duine ag éileamh íocaíochta nach bhfuil sé/sí i dteideal a thuilleadh, mar thuismitheoir aonair a phósann nó atá ag comhchónaí le chéile, nó duine a leanann le Liúntas Cúramóra a éileamh nuair a bhíonn deireadh curtha leis na dualgais chúraim.
• Comhchónaí: D’fhéadfadh go bhfuil daoine ag cónaí le chéile mar aonad teaghlaigh agus go dteipeann orthu an Roinn a chur ar an eolas faoi seo chun cáiliú do rátaí níos airde d’íocaíochtaí, nó d’íocaíochtaí nach bhfuil siad i dteideal a fháil.
• Árachas sóisialach: Sa chás go dteipeann ar fhostóirí taifid chuí fostaíochta/phá a choiméad agus sa chás go dtarlaíonn neamhchomhlíonadh nó neamhíocaíocht ÁSPC (Árachas Sóisialach Pá-Choibhneasa).
• Neamhchónaitheacht sa Stát: Sa chás go n-éilíonn duine íocaíocht leasa shóisialaigh óna dteastaíonn cónaitheacht, agus nach bhfuil sé/sí ina c(h)ónaitheoir a thuilleadh.

Féadfaidh tú níos mó a léamh faoi iarrachtaí na Roinne chun calaois a chomhrac ina Straitéis Cloí agus Frithchalaoise 2014-2018.