Ag éileamh do chleithiúnaí aosaigh

Má cháilíonn tú d’íocaíocht leasa shóisialaigh faigheann tú suim duit féin. Glaoitear 'ráta pearsanta íocaíochta' air seo.

D’fhéadfá méid breise a fháil do do chleithiúnaí aosaigh (ar a dtugtar duine fásta cáilithe) a íoctar sa bhreis ar d’íocaíocht phearsanta (ar a dtugtar Méadú i leith Duine Fásta Cáilithe nó MDFC). Is gnách gur cleithiúnaí aosaigh do chéile, páirtnéir sibhialta nó do chomháitritheoir. Duine de bheirt daoine fásta is ea comháitritheoir (cibé acu den ghnéas céanna nó éagsúil) a chónaíonn le chéile mar lánúin i ndlúthchaidreamh geallta agus nach dlúthghaolta iad.

Chun MDFC a fháil, ní mór do do chéile, páirtnéir sibhialta nó do chomháitritheoir na coinníollacha a shocraíonn an Roinn Gnóthaí Fostaíochta agus Coimirce Sóisialaí a shásamh – féach ‘Rialacha’ thíos. Ní gá go mbíonn an duine go hiomlán spleách ort (mar shampla, d'fhéadfaidís bheith ag oibriú agus ag tuilleamh nó d'fhéadfaidís ioncam bheith acu ó fhoinsí eile) agus níor mhór go mbeadh aon ioncam a bhíonn acu faoi bhun leibhéal áirithe – féach ‘Teorainneacha ioncaim' thíos.

Má tá cleithiúnaithe linbh agat, d’fhéadfá Méadú i leith Leanbh Cáilithe (MLC) a fháil chomh maith.

Ní mór duit íocaíocht phearsanta leasa shóisialaigh a bheith á fáil agat chun Méadú i leith Duine Fásta Cáilithe a éileamh. Níor mhór go mbeadh íocaíocht leasa shóisialaigh ag do chleithiúnaí aosaigh as a stuaim féin, seachas i gcás:

• Sochar Linbh
• Sochar Míchumais
• Liúntas Cúram Baile
• Liúntas Cúram Altrama
• Íocaíocht Chaomhnóra (Ranníocach) agus (Neamh-Ranníocach)
• Liúntas Cúramóra Leathráta
• Liúntas Bás Díobhálacha Ceirde i ndáil le Dílleachta
• Liúntas Leasa Forlíontach

Ní bhaineann coinníoll an ghnáthchónaithe le méaduithe i leith cleithiúnaithe cáilithe (céilí, páirtnéirí sibhialta, comháitritheoirí nó leanaí). Ciallaíonn seo nach bhfuil ar chleithiúnaithe coinníoll an ghnáthchónaithe a shásamh as a stuaim féin. Mar shampla, féadfaidh an cleithiúnaí cáilithe a bheith ina iarrthóir tearmainn má chomhlíontar na gnáthchoinníollacha.

De ghnáth ní íoctar MDFC ar chéile nó pháirtnéir sibhialta atá as láthair ón Stát nó i bpríosún. Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil faoi dhul thar lear agus faoi íocaíochtaí leasa shóisialaigh.

Teorainneacha ioncaim

Maidir leis an gcuid is mó d’íocaíochtaí leasa shóisialaigh, caithfidh do chleithiúnaí aosaigh olltuilleamh nó ioncam seachtainiúil (roimh cháin agus asbhaintí ÁSPC) níos lú ná €310 a bheith acu. Má tá do chleithiúnaí aosaigh ag tuilleamh níos lú ná €100, gheobhaidh tú Méadú iomlán i leith Duine Fásta Cáilithe (MDFC). Má tá do chleithiúnaí ag tuilleamh idir €100 agus €310 gheobhaidh tú ráta laghdaithe MDFC (ar a dtugtar corruair ráta caolaithe den MDFC). Má tá do chleithiúnaí aosaigh ag tuilleamh níos mó ná €310, ní bhfaighidh tú MDFC. Is féidir leat a dheimhniú céard é an ráta caolaithe den MDFC do d’íocaíocht i Leabhrán SW19 (Rátaí Íocaíochta) na Roinne Coimirce Sóisialaí.

Caitear le Fostaíocht Phobail (CE) mar obair. Déantar olltuilleamh seachtainiúil do chleithiúnaí aosaigh ó FP a mheasúnú mar thuas.

Is éagsúil do na rialacha maidir le Liúntas Cuardaitheora Poist (LCP), Liúntas Míchumais (LM), Cúnamh Feirme (CF). Do na híocaíochtaí seo, déantar d’ioncam teaghlaigh a mheasúnú sa tástáil mhaoine. Asbhaintear do mhaoin iomlán teaghlaigh ansin ón íocaíocht uasta (seo an ráta pearsanta, lena n-áirítear aon mhéaduithe i leith cleithiúnaithe aosaigh agus linbh) leis an tsuim chruinn den LCP, LM nó CF a dheimhniú a bhfuil tú ina teideal fháil.

Má tá íocaíocht leasa shóisialaigh ag do chéile, páirtnéir sibhialta nó ag do chomháititheoir (féach na heisceachtaí thuas) as a stuaim féin nó má tá siad ag freastal ar chúrsa FÁS nó Scéim Deiseanna Oiliúna Gairmoideachais (VTOS) agus má tá liúntas á fháil acu as a stuaim féin, ní féidir leat MDFC a fháil ar a son ach is féidir leat méadú leathráta i leith gach linbh cháilithe a fháil.

Scaradh, páirtnéirí sibhialta nach gcónaíonn le chéile, colscaradh nó páirtnéireacht shibhialta dhíscaoilte

Má tá tú scartha ach ag tabhairt íocaíocht sheachtainiúil chothabhála €138 sa tseachtain (comhionann le ráta reatha an MDFC le haghaidh Liúntas Cuardaitheora Poist) do do chéile, páirtnéir sibhialta nó do chomháitritheoir, féadfaidh tú MDFC a fháil le d’íocaíocht phearsanta leasa shóisialaigh. Ní féidir le do chéile, páirtnéir sibhialta nó do chomháitritheoir bheith ag cónaí le duine eile. Chun ráta iomlán an MDFC a fháil, ní féidir ioncam seachtainiúil os cionn €100 a bheith ag do chéile, páirtnéir sibhialta nó do chomháitritheoir gan cothabháil a chur san áireamh. Má tá do chéile, páirtnéir sibhialta nó do chomháitritheoir ag tuilleamh idir €100 agus €310 gheobhaidh tú ráta laghdaithe den MDFC. Níl rátaí laghdaithe den MDFC i gceist don LCP, LM agus CF (féach thuas).

Cleithiúnaithe aosaigh nach do chéile, páirtnéir sibhialta nó do chomháititheoir iad

Má tá tú singil, más baintreach/baintreach fir thú, má tá tú colscartha, scartha, más iarpháirtnéir sibhialta thú nó mura bhfuil tú i do chónaí le do pháirtnéir sibhialta, agus má tá tú i do chónaí le duine d’aois 16 bliana nó níos sine nach bhfuil ioncam seachtainiúil de bhreis ar €100 acu, is féidir leat méadú a éileamh dóibh ach amháin sa chás go bhfuil cúram á thabhairt aige/aici do chleithiúnaí linbh leat.

Má tá aige nó aici ioncam idir €100 agus €310 gheobhaidh tú ráta laghdaithe den MDFC. Má tá tú scartha nó mura bhfuil cónaí ort le do pháirtnéir sibhialta, níor mhór nach bhfuil cónaí ort le do chéile nó do pháirtnéir sibhialta nó cothabháil iomlán a bheith á fáil agat uathu. Níl rátaí laghdaithe den MDFC i gceist don LCP, LM agus CF (féach thuas).

Íocaíochtaí cúnaimh shóisialta

Má tá íocaíocht chúnaimh shóisialta (a ndéantar tástáil mhaoine ina leith) á fáil agat, déantar ioncam do chleithiúnaithe aosaigh a mheasúnú sa tástáil mhaoine do d’íocaíocht. Is féidir leat teacht ar níos mó faisnéise inár ndoiciméad, Measúnú a dhéanamh ar mhaoin lánúine le haghaidh íocaíochtaí cúnaimh shóisialta.

Íocaíochtaí árachais shóisialta

Tá íocaíochtaí árachais shóisialta bunaithe ar ranníocaíochtaí ÁSPC agus ní dhéantar tástáil mhaoine ina leith. Más mian leat éileamh ar son cleithiúnaithe, déanfar measúnú ar a n-ioncam. Déantar measúnú ar ioncam cleithiúnaithe aosaigh le haghaidh íocaíochtaí árachais shóisialta mar seo a leanas:

Fostaíocht agus féinfhostaíocht

Déantar meánioncam seachtainiúil do chéile, do pháirtnéara shibhialta nó do chomháitritheora ó fhostaíocht nó féinfhostaíocht a mheasúnú (déantar an t-ollioncam seachtainiúil a mheasúnú, ní cheadaítear asbhaintí i gcomhair cánach, ranníocaíochtaí ÁSPC nó costais phearsanta). Má íoctar é nó í gach mí, ríomhtar an meánioncam seachtainiúil le dhá mhí anuas. Má íoctar é nó í gach seachtain nó gach coicís, úsáidtear an meán seachtainiúil le sé seachtaine anuas.

Caitear le Fostaíocht Phobail (CE) mar obair. Déantar olltuilleamh seachtainiúil do chleithiúnaí aosaigh ó FP a mheasúnú.

Maidir le féinfhostaíocht, roinntear an t-ioncam a fhaightear sa bhliain cánach deiridh faoi 52 chun an meánioncam seachtainiúil a dheimhniú.

Caipiteal

Áirítear ioncam ó chaipiteal, mar shampla, réadmhaoin, coigiltí agus infheistíochtaí, sa tástáil mhaoine. Má tá caipiteal agat agus ag do chéile, páirtnéir sibhialta nó do chomháithritheoir i gcomhpháirt, déantar measúnú ar leath an luacha agus meastar gur le do chéile, páirtnéir sibhialta nó do chomháithritheoir an méid sin.

Má tá réadmhaoin faoi chomhúinéireacht nó faoi úinéireacht do chéile, do pháirtnéra shibhialta nó do chomháithritheora, déantar measúnú ar ioncam ó chíos na réadmhaoine le haghaidh íocaíocht Méadaithe i leith Duine Fásta Cáilithe le d’íocaíocht árachais shóisialta. Déanfar measúnú ar an luach caipitil, áfach, mura bhfuil an réadmhaoin ligthe ar cíos.

Is féidir leat teacht ar thuilleadh faisnéise faoi conas a luacháiltear caipiteal sa tástáil mhaoine inár ndoiciméad Íocaíochtaí caipitil agus leasa shóisialaigh.

Ioncam ó fhoinsí eile

Cuimsíonn ioncam ó fhoinsí eile ioncam ó chíos ón réadmhaoin a ligean, ioncam ó phinsean gairme, íocaíochtaí eachtracha leasa shóisialaigh, ioncam ó chiste iontaobhais, ioncam faoi ghníomhas cúnaint, ioncaim airgid thirim etc.

Ríomhtar é ar bhonn seachtainiúil. Ní chuirtear roinnt íocaíochtaí leasa shóisialaigh san áireamh mar ioncam, lena n-áirítear Sochar Linbh, Liúntas Cúram Baile agus Liúntas Leasa Forlíontach. Is féidir leat níos mó a léamh faoi ioncam nach gcuirtear san áireamh sa tástáil mhaoine inár ndoiciméid, Ioncam nach n-áirítear sa tástáil mhaoine.

Conas a dhéantar an Méadú do Dhuine Fásta Cáilithe a íoc

Má cháilíonn tú do mhéadú san íocaíocht leasa shóisialaigh do chleithiúnaí aosaigh, íocfar seo go díreach leat mar chuid den phríomhíocaíocht. Mar sin féin, má thoilíonn an dá pháirtí, is féidir an Méadú do Dhuine Fásta Cáilithe a íoc díreach leis an gcleithiúnaí aosaigh.

I gcásanna áirithe, má tá deacrachtaí sa bhaile (mí-úsáid alcóil mar shampla), is féidir le cleithiúnaí aosaigh níos mó ná an Méadú do Dhuine Fásta Cáilithe a fháil íoctha go díreach leis/léi gan toiliú uait agus mar thoradh ar fhiosrúchán a rinne Cigire Leasa Shóisialaigh.

Má dhéanann tú iarratas ar Pinsean Stáit (Ranníocach) nó Pinsean Stáit (Neamhranníocach) déanfar an Méadú do Dhuine Fásta Cáilithe a íoc díreach leis an gcleithiúnaí aosaigh sa ghnáthchúrsa. D'fhéadfá roghnú go n-íocfaí an méadú leis an bpríomhéilitheoir ina ionad sin.

Má tá Pinsean Stáit (Ranníocach) á fháil agat faoi láthair agus gur mian leat iarratas a dhéanamh ar Mhéadú do Dhuine Fásta Cáilithe le haghaidh do chéile, do pháirtí sibhialta nó do chomháitritheoir, ba chóir duit foirm SPCQA1 (pdf) a chomhlánú.

Méadú do Dhuine Fásta Cáilithe 2024

Chun Méadú do Dhuine Fásta Cáilithe a fháil, caithfidh tú sonraí a thabhairt faoi do chleithiúnaí aosaigh ar d'fhoirm éilimh nuair atá tú ag déanamh éilimh ar íocaíocht leasa shóisialaigh. Mura ndearna tú éileamh dod' chleithiúnaí aosaigh ag an am go ndearna tú d'éileamh, déan teagmháil leis an rannóg den Roinn Sóisialaí a íocann d'íocaíocht leasa shóisialaigh.

Cuireann an Roinn Coimirce Sóisialaí uimhir teileafóin Lóghlao ar fáil; is costas ghlaoch áitiúil a ghearrfar ort ar an nglaoch.

Lóghlao: 0818 66 22 44