Ag filleadh ar Éirinn ó Stáit Aontaithe Mheiriceá

Sula bhfilleann tú go hÉirinn ó Stáit Aontaithe Mheiriceá (SAM), b’fhéidir go mbeadh cabhair uait chun d’aistriú abhaile a phleanáil. Mar shampla, d’fhéadfadh go mbeadh ceisteanna agat faoi do thaifid leighis a aistriú chuig dochtúir in Éirinn. Nó b’fhéidir go bhfuil coigilteas scoir agat agus go bhfuil ceisteanna agat faoi chánachas.

Clúdaíonn an leathanach seo na príomhdhifríochtaí idir an saol i SAM agus an saol in Éirinn, agus conas pleanáil a dhéanamh do do thuras abhaile.

Bailigh doiciméid tábhachtacha

Bí cinnte go bhfuil na doiciméid seo a leanas agat duit féin agus do do theaghlach.

• Pasanna (idir Mheiriceánach agus Éireannach má tá siad agat)
• Cártaí leasa shóisialaigh
• Teastais breithe
• Deimhniú pósta
• Do thaifid leighis
• Deimhnithe oideachais
• Doiciméid árachais
• Pasanna peataí
• Teistiméireachtaí ó fhostóirí agus ó thiarnaí talún roimhe seo.

Seans go mbeidh doiciméid bhunaidh de dhíth ort, ach is féidir leat néalstóráil a úsáid chun cóipeanna a choinneáil slán ar líne.

Do shochair leasa shóisialaigh SAM agus coigilteas scoir a bhainistiú

Más saoránach de chuid na Stát Aontaithe thú, féadfaidh tú leanúint d’íocaíochtaí a fháil agus tú lasmuigh de SAM. Chun cáiliú, ní mór duit:

• A bheith incháilithe
• A bheith i dtír inar féidir leis an Riarachán Slándála Sóisialaí na híocaíochtaí a sheoladh

Tá uirlis ag an Riarachán Slándála Sóisialaí chun cabhrú leat fáil amach an féidir leat leanúint ar aghaidh ag fáil d’íocaíochtaí Leasa Shóisialaigh i dTeideal II.

Má bhíonn tuilleadh ceisteanna agat nuair a shroicheann tú Éire, tá liosta teagmhálaithe agus seirbhísí do dhaoine a bhfuil cónaí orthu lasmuigh de na Stáit Aontaithe.

Cuntas bainc a oscailt

Sula n-osclaíonn tú cuntas bainc in Éirinn, ní mór duit an dá cheann a thaispeáint:

• Cruthúnas aitheantais (amhail pas bailí nó ceadúnas tiomána)
• Cruthúnas seolta (amhail bille fóntais le déanaí).

Go ginearálta, ciallaíonn sé seo nach féidir leat cuntas bainc Éireannach a oscailt go dtí go mbíonn tú tagtha abhaile. Féach ‘Cuntais bhainc neamhchónaitheacha thíos’ le haghaidh tuilleadh sonraí.

Cuntais bhainc neamhchónaitheacha

Tairgeann bainc áirithe in Éirinn cuntais ‘neamhchónaitheacha’. Ciallaíonn sé seo go mb’fhéidir go mbeidh tú in ann cuntas bainc Éireannach a bhunú sula bhfilleann tú abhaile.

Ní mór duit d’aitheantas a chruthú fós (tá an riachtanas seo leagtha amach sa reachtaíocht frith-sciúradh airgid), ach féadfaidh an banc, mar shampla, glacadh le bille fóntais eachtrach má raibh sé deimhnithe ag aturnae nó oifigeach póilíní.

Tá a gcuid riachtanas féin ag bainc éagsúla, mar sin ba cheart duit dul i dteagmháil go díreach le do bhanc roghnaithe chun comhairle a fháil.

Cineálacha cuntas

Tugtar ‘cuntais reatha’ agus ‘cuntais taisce’ ar an dá phríomhchineál cuntas bainc in Éirinn.

Cuntas reatha

Cuireann bainc, comhair chreidmheasa, agus An Post (seirbhís poist na hÉireann) cuntais reatha ar fáil.

Cuntas taisce

Ligeann cuntas taisce duit coigilteas a thiomsú agus ús a thuilleamh ar an airgead seo. Cuireann bainc agus comhair chreidmheasa cuntais taisce ar fáil. Uaireanta tugtar ‘cuntais choigiltis’ orthu.

Uimhir Phearsanta Seirbhíse Poiblí (PSP) a fháil

Is uimhir uathúil í d’uimhir PSP a chabhraíonn leat rochtain a fháil ar shochair leasa shóisialaigh agus ar sheirbhísí poiblí in Éirinn.

Tá uimhir PSP agat cheana féin má chomhlíonann tú na critéir seo a leanas:

• Rugadh in Éirinn thú ó 1971 ar aghaidh
• Thosaigh tú ag obair in Éirinn tar éis Aibreán 1979
• Tá tú ag fáil íocaíocht leasa shóisialaigh Éireannach

Ní mór duit fanacht go dtí go mbeidh tú ar ais in Éirinn chun iarratas a dhéanamh ar d’uimhir PSP. Chun iarratas a dhéanamh, ní mór duit clárú le haghaidh cuntas bunúsach MyGovID.

Nuair a bheidh do chuntas MyGovID socraithe agat, is féidir leat iarratas a dhéanamh ar líne ar uimhir PSP.

Iarratas a dhéanamh ar líne

Ní mór duit fanacht go dtí go mbeidh tú ar ais in Éirinn chun iarratas a dhéanamh ar d’uimhir PSP. Chun iarratas a dhéanamh, ní mór duit clárú le haghaidh cuntas bunúsach MyGovID. Is féidir leat d’iarratas ar uimhir PSP a líonadh isteach ansin ar líne ag úsáid MyWelfare.ie. Beidh ort freastal ar choinne pearsanta chun d’iarratas a chomhlánú.

Nuair a dhéanann tú iarratas ar líne, beidh ort:

• Cruthúnas ar an bhfáth a dteastaíonn uimhir PSP uait
• Cruthúnas ar do sheoladh
• Cóip de do dhoiciméad aitheantais le grianghraf (pas, ceadúnas tiomána, cárta aitheantais, srl.) Mura bhfuil doiciméid bhailí agat, ba chóir duit cibé doiciméid aitheantais atá agat a sholáthar.

Caithfidh na doiciméid a uaslódálann tú a bheith soiléir agus éasca do dhuine éigin a léamh.

Má tá tú lasmuigh d’Éirinn, déan teagmháil le Seirbhísí Sainaithint Cliant

Is féidir leat iarratas a dhéanamh ar uimhir PSP má tá tú i do chónaí lasmuigh d’Éirinn agus má tá uimhir PSP ag teastáil uait le haghaidh idirghníomhú le comhlacht sonraithe in Éirinn. Mar shampla, d’fhéadfadh go mbeadh ar dhuine ar tairbhí faoi Ghaeilge é/í uimhir PSP a sholáthar sular féidir leo deontas probháide a fháil.

Sna cásanna seo, féadfaidh tú dul i dteagmháil le Seirbhísí Aitheantais Cliant (CIS) na Roinne Coimirce Sóisialaí.

Is féidir leat teagmháil a dhéanamh leo trí:

• Ríomhphost ag cis@welfare.ie
• Teileafón 0818 927 999 (nó +353 71 9672616, má tá tú ag glaoch ó thar lear)

Seolfaidh siad na foirmeacha chugat chun UPSP nua a iarraidh.

Nuair a bheidh na foirmeacha seo curtha ar ais agat, scríobhfaidh siad chugat ansin le freagra.

Ceadúnas tiomána a mhalartú

Ní féidir ceadúnais tiomána SAM a mhalartú ar cheadúnas Éireannach.

Chun iarratas a dhéanamh ar cheadúnas Éireannach, ní mór duit an tástáil teoirice tiomána a dhéanamh. Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil ar shuíomh gréasáin na tástála teoirice tiomána.

Nuair a bheidh do cheadúnas foghlaimeora agat, ní gá duit ach 6 cheacht riachtanach um oiliúint tiománaithe (EDT) a dhéanamh in ionad na 12 cheacht is gnách. Ní mór duit foirm iarratais an Údaráis um Shábháilteacht ar Bhóithre a chomhlánú le haghaidh Oiliúint Riachtanach do Thiománaithe Laghdaithe (pdf) chun cáiliú.

Nuair a bheidh sé seo críochnaithe, féadfaidh tú cur isteach ar do thástáil tiomána chun do cheadúnas tiomána Éireannach iomlán a fháil.

Más saoránach de chuid na Stát Aontaithe thú a bhfuil cónaí ort in Éirinn, beidh ort fós do chánacha a chomhdú leis an tSeirbhís Ioncaim Inmheánach (IRS). Tá treoir chánach ag an IRS do shaoránaigh SAM thar lear (pdf) a chabhróidh leat do thuairisceán cánach a ullmhú.

Do Thuairisceán Cánach SAM

Má tá tú i do chónaí in Éirinn agus ag tuilleamh airgid as post, féadfaidh tú cáiliú chun an t-ioncam sin a eisiamh suas go dtí méid a choigeartaítear go bliantúil le haghaidh boilscithe. Tugtar eisiamh ioncam tuillte coigríche air seo.

Tá uirlis Cúntóra Cánach Idirghníomhach ag an IRS chun cabhrú le fáil amach an féidir d’ioncam tuillte in Éirinn a eisiamh ón ioncam a thuairiscítear ar do thuairisceán cánach.

Má chomhlíonann tú riachtanais áirithe, d’fhéadfá cáiliú don eisiamh nó don asbhaint tithíochta eachtrach.

Cánacha in Éirinn

In Éirinn, braitheann an céatadán cánach a íocann tú ar d’ioncam.

Gearrtar cáin 20% ar an gcéad chuid de d’ioncam, suas go dtí méid áirithe. Tugtar an ráta caighdeánach cánach air seo agus tugtar an bhanda cánach ráta caighdeánach ar an méid a mbaineann sé leis.

Gearrtar cáin ar an gcuid eile de d’ioncam ag an ráta cánach is airde, 40%.

Tugtar scoithphointe do ráta caighdeánach ar an méid is féidir leat a thuilleamh sula dtosaíonn tú ag íoc an ráta níos airde cánach. Is féidir leat samplaí a fheiceáil de conas cáin ioncaim a ríomh ag baint úsáide as na rátaí cánach seo agus scoithphointe an ráta chaighdeánaigh. Tá graf ann a thaispeánann scoithphointí an ráta chaighdeánaigh do 2024.

Má tá tú pósta nó i bpáirtnéireacht shibhialta, d’fhéadfadh tionchar a bheith ag seo ar do bhandaí cánach agus d’fhaoisimh chánach. Léigh tuilleadh faoi chánachas ar dhaoine pósta agus ar pháirtnéirí sibhialta.

Más saoránach Éireannach thú atá ag filleadh abhaile, is féidir leat oibriú gan víosa nó cead fostaíochta. Má tá tú ag tabhairt baill teaghlaigh chun cónaí in Éirinn atá ó lasmuigh den LEE, an Eilvéis nó an RA, d’fhéadfadh go mbeadh orthu iarratas a dhéanamh ar víosa nó ar réamh-imréiteach chun teacht isteach go hÉirinn.

Más ó lasmuigh den Limistéar Eorpach Eacnamaíoch (LEE), an Eilvéis, nó an Ríocht Aontaithe iad do bhaill teaghlaigh, ba cheart duit seiceáil an bhfuil víosa ag teastáil uait le teacht go hÉirinn. Beidh orthu iarratas a dhéanamh ar chead fostaíochta chun oibriú in Éirinn. Is féidir le saoránaigh neamh-LEE a bhfuil cónaí orthu in Éirinn cheana féin agus a bhfuil cineálacha áirithe cead inimirce acu oibriú gan cead fostaíochta. Seans nach mbeidh cead fostaíochta de dhíth ort freisin má tá tú ag dul chuig do theaghlach in Éirinn.

• Is féidir le baill teaghlaigh shaoránaigh AE/LEE iarratas a dhéanamh ar chárta cónaithe. Má éiríonn leis an iarratas, is féidir leat Ceadúnas Cónaithe Éireannach (IRP) a fháil le Stampa 4EUFAM, a thugann an ceart duit oibriú gan chead fostaíochta.
• Is féidir le baill teaghlaigh shaoránaigh na RA a bhogann go hÉirinn tar éis an 1 Eanáir 2021 iarratas a dhéanamh ar chónaitheacht agus cead oibre.
• Is féidir le baill teaghlaigh daoine ar deonaíodh stádas dídeanaithe nó cosanta coimhdí dóibh tar éis iarratas ar chosaint idirnáisiúnta iarratas a dhéanamh ar theacht go hÉirinn trí athaontú teaghlaigh. Má éiríonn leat, féadfaidh tú IRP Stampa 4 a fháil, a cheadaíonn duit oibriú gan chead fostaíochta.
• Is féidir le baill teaghlaigh sealbhóirí Ceada Fostaíochta Scileanna Criticiúla Stampa 1G a fháil, a cheadaíonn duit oibriú gan cheadúnas fostaíochta.
• Is féidir le baill teaghlaigh shaoránaigh Éireannacha iarratas a dhéanamh ar chónaí in Éirinn. Má éiríonn leat, gheobhaidh tú IRP Stampa 4, a cheadaíonn duit oibriú gan chead fostaíochta.

Cá háit oibre a lorg

Ba cheart duit na foinsí seo a sheiceáil go rialta le haghaidh deiseanna fostaíochta nua:

D’ionad Intreo nó d’Oifig Bhrainse Leasa Shóisialaigh

Tabhair cuairt ar d’ionad áitiúil Intreo nó cuir glaoch air le haghaidh faisnéise agus comhairle ar fholúntais. Is féidir leat tuilleadh a léamh faoi sheirbhísí fostaíochta do chuardaitheoirí poist.

Suíomhanna gréasáin

Liostaíonn suíomh gréasáin Jobs Ireland na poist atá ar fáil in Éirinn agus thar lear. Liostaíonn sé intéirneachtaí agus folúntais clár fostaíochta. Is féidir leat do CV a uaslódáil ionas gur féidir le fostóirí rochtain a fháil air agus teagmháil a dhéanamh leat go díreach.

Meán shóisialta

Déanann roinnt suíomhanna meán sóisialta folúntais a phostáil agus nascann cuardaitheoirí poist le fostóirí. Roinneann roinnt fostóirí deiseanna fostaíochta ar chuntais meán sóisialta a gcomhlachtaí.

Gníomhaireachtaí earcaíochta

Tá eolaire gníomhaireachtaí earcaíochta ag an gCónaidhm Náisiúnta Earcaíochta (NRF). Is minic go mbíonn ort clárú leis na cuideachtaí príobháideacha seo, a fhéadfaidh táille a fháil ón bhfostóir má fhaigheann tú an post. Déan teagmháil le sainghníomhaireachtaí earcaíochta má tá cineál áirithe oibre á lorg agat.

Laethanta oscailte agus laethanta earcaíochta

Reáchtálann roinnt fostóirí agus tionscail laethanta oscailte chun foireann a earcú. Faigh amach faoi na himeachtaí seo ar líne nó sna nuachtáin áitiúla.

Suíomhanna ghréasáin cuideachtaí

Tabhair cuairt ar suíomhanna ghréasáin na gcuideachtaí a bhaineann le do réimse oibre. Ní fhéadfaidh siad ach folúntais a fhógairt ar a suíomh gréasáin féin.

Tá seirbhísí cúram sláinte príobháideacha agus poiblí ar fáil in Éirinn.

Seirbhísí sláinte poiblí

Soláthraíonn an Stát seirbhísí sláinte poiblí. Tá go leor seirbhísí sláinte poiblí saor in aisce, ach i gcásanna áirithe, d’fhéadfadh táille a bheith i gceist.

Tá Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte (FSS) freagrach as seirbhísí sláinte poiblí a sholáthar. Uaireanta cuireann FSS na seirbhísí seo ar fáil go díreach agus uaireanta cuireann FSS maoiniú ar fáil d’eagraíochtaí eile chun na seirbhísí seo a sholáthar.

Tá tú clúdaithe ag seirbhísí sláinte poiblí má tá tú i do chónaí in Éirinn ar feadh bliana ar a laghad nó má tá sé i gceist agat cónaí anseo ar feadh bliana ar a laghad. Tugtar gnáthchónaí air seo in Éirinn.

Seirbhísí sláinte príobháideacha

Soláthraíonn gairmithe sláinte aonair nó cuideachtaí cúram sláinte seirbhísí cúram sláinte príobháideacha. De ghnáth, íocann tú costas iomlán na seirbhísí príobháideacha cúram sláinte, ach is féidir leat árachas sláinte príobháideach a cheannach chun cabhrú leis an gcostas a chlúdach.

Athraíonn na socruithe ó chuideachta amháin go ceann eile, ach tá comhaontuithe ag formhór na gcuideachtaí cúram sláinte príobháideacha le hospidéil an t-ospidéal a íoc go díreach. Go ginearálta, íocann tú an gairmí sláinte as costais othar seachtrach agus ansin déanann tú éileamh ar ais ón gcomhlacht árachais sláinte. Ba cheart duit seiceáil le do chuideachta féin maidir lena nósanna imeachta.

Tairgeann na cuideachtaí seo a leanas árachas sláinte príobháideach deonach in Éirinn:

• Irish Life Health
• Laya Healthcare
• VHI Healthcare
• HSF Health Plan (soláthraítear pleananna sochair airgid ach ní árachas sláinte othar cónaitheach é)

Dochtúirí Ginearálta (GP)

Is dochtúirí teaghlaigh iad Dochtúirí Ginearálta (GP).

In Éirinn, cuireann GP seirbhísí leathana ar fáil d’othair ar gach saincheist sláinte agus is féidir leo tú a atreorú chuig speisialtóirí nó sainchomhairleoirí ospidéil más gá. Is cleachtóirí príobháideacha formhór na GPanna in Éirinn, ach cuireann a bhformhór seirbhísí ar fáil thar ceann FSS.

Is féidir leat GP a aimsiú i do cheantar áitiúil trí úsáid a bhaint as Léarscáil Aimsitheoir Seirbhíse FSS.

Ní gá duit uimhir PSP ná doiciméid eile chun cuairt a thabhairt ar GP.

Sochair leasa shóisialaigh na hÉireann

In Éirinn, tugtar ‘íocaíochtaí leasa shóisialaigh’ ar shochair leasa shóisialaigh. Soláthraíonn na híocaíochtaí leasa shóisialaigh seo tacaíocht airgeadais do dhaoine atá faoi mhíchumas, ar scor, tinn, dífhostaithe, nó ag tógáil leanaí ina n-aonar.

Tá 3 phríomhchineál íocaíochta leasa shóisialaigh ann:

• Íocaíochtaí árachais shóisialaigh
• Íocaíochtaí cúnaimh shóisialaigh (ar a dtugtar íocaíochtaí de réir tástála acmhainne)
• Íocaíochtaí uilíocha

Beidh ort ceanglais áirithe a chomhlíonadh chun cáiliú do na híocaíochtaí leasa shóisialaigh seo. Is féidir leat tuilleadh samplaí agus sonraí a léamh faoi gach cineál.

Cad iad na rialacha a chlúdaíonn íocaíochtaí?

Tá na rialacha maidir le híocaíochtaí leasa shóisialaigh leagtha amach sa reachtaíocht agus sna treoirlínte oibríochtúla. Is féidir leat an chuid is mó de na treoirlínte oibriúcháin maidir le híocaíochtaí leasa shóisialaigh ar leith a fháil ar gov.ie.

An féidir liom achomharc a dhéanamh ar chinneadh?

Is féidir, is féidir leat sochair a dhéanamh ar chinneadh laistigh de 21 lá ó litir an chinnidh.

Teach a cheannach

Tá roinnt céimeanna i gceist leis an bpróiseas chun teach a cheannach in Éirinn. Sula ndéanann tú cinneadh ceannach, déan cinnte go bhfuil na nithe seo a leanas déanta agat:

Faigh amach cad is féidir leat a íoc

Déan buiséad, agus cuir san áireamh árachas, táillí dlí, íocaíochtaí morgáiste míosúla, agus dleacht stampa.

Tá pleanálaí buiséid ag an gCoimisiún um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí (CCPC) ar féidir leat a úsáid chun a fheiceáil cé mhéad atá ar do chumas gach mí.

Go ginearálta, is féidir leat 4 oiread d’ioncam a fháil ar iasacht más ceannaitheoir céaduaire tú. Is é an teorainn 3.5 oiread d’ollioncam bliantúil mura ceannaitheoir céaduaire thú.

Léigh tuilleadh inár dtreoir céim ar chéim maidir le teach a cheannach.

Faigh aturnae (dlíodóir)

Beidh ort aturnae a fhostú chun tíolacadh a dhéanamh. Is é seo an dlí a oibríodh a bhaineann le teach a cheannach.

Ós rud é gur féidir le táillí tíolactha a bheith éagsúil idir aturnaetha, déan teagmháil le roinnt aturnaetha éagsúla chun praghsanna a chur i gcomparáid.

Is féidir leat uirlis chuardaigh “Aimsigh Aturnae” de chuid an Dlí-Chumainn a úsáid.

Faigh formheas morgáiste

Is iasacht fhadtéarmach é morgáiste atá urraithe i gcoinne na maoine a cheannaíonn tú. Ciallaíonn sé seo mura n-aisíocann tú do mhorgáiste, seans go gcaillfidh tú do theach.

Tá cineálacha éagsúla morgáistí agus soláthraithe morgáiste éagsúla ann. Ba cheart duit dul i dteagmháil le roinnt soláthraithe morgáiste éagsúla le fáil amach cé atá in ann an margadh is fearr a thairiscint duit.

Tá faisnéis ag an CCPC maidir leis an morgáiste is fearr duit a roghnú.

Is féidir leat an áireamhán morgáiste CCPC a úsáid freisin chun d’aisíocaíochtaí míosúla a sheiceáil. Braitheann an méid ar:

• An méid a gheobhaidh tú ar iasacht
• Cá fhad a mhairfidh an morgáiste
• An ráta úis

Ag fáil teach ar cíos

In Éirinn, úsáidtear an téarma ‘cíos’ de ghnáth i gcomhrá laethúil. Uaireanta, b’fhéidir go gcloisfeá focail mar ‘comhaontú tionóntachta’, agus ‘léas’ in úsáid freisin.

Smaoinigh ar na ceisteanna seo agus tú ag féachaint ar áiteanna ar cíos:

• Cé mhéad is féidir leat a íoc i gcíos agus i mbillí?
• Cad é caighdeán an lóistín?
• Cad é Rátáil Fuinnimh Foirgníochta (BER) na maoine?
• Cá bhfuil an mhaoin suite? An bhfuil sé in aice le do chuid oibre nó coláiste?
• Cá fhad atá ar intinn agat fanacht ann?
• Ar mhaith leat seomra codlata, seomra folctha nó cistin a roinnt?

An Bord um Thionóntachtaí Cónaithe (BTC)

Is comhlacht poiblí neamhspleách é an BTC a :

• Chláraíonn tionóntachtaí
• Réitíonn díospóidí
• Rialaíonn an earnáil cíosa chónaithe

Tá liosta cabhrach de cearta agus freagrachtaí cíosóirí ag an BTC.

Ní féidir le tiarnaí talún leatrom a dhéanamh mar thionónta ionchasach.

Léigh tuilleadh faoi do chearta comhionannais agus tú ar cíos in Éirinn.

Cad iad na rialacha maidir le taiscí?

Ní féidir iallach a chur ort íocaíochtaí a dhéanamh roimh ré de bhreis ar chíos 2 mhí. Áirítear leis seo éarlais de chíos míosa agus cíos míosa roimh ré.

Má tá íocaíocht leasa shóisialaigh á fáil agat agus mura bhfuil tú in ann an éarlais a íoc, d’fhéadfadh go mbeadh an Roinn Coimirce Sóisialaí in ann cabhrú le héarlais a íoc.

Ba cheart duit admháil a fháil ar aon éarlais a íocann tú. D’fhéadfá d’éarlais a chailleadh mura dtugann tú fógra ceart, mura ndéanann tú damáiste don mhaoin nó mura n-íocann tú gan billí nó cíos a íoc.

Is féidir leat tuilleadh a léamh faoi chearta agus freagrachtaí tionóntaí.

Áirítear le córas oideachais na hÉireann:

• Bunscoil (scoil náisiúnta a thugtar uirthi uaireanta)
• Iar-bhunscoil (ar a dtugtar an mheánscoil go minic)

Roghnaíonn go leor daoine leanúint ar aghaidh tar éis na hiarbhunscoile chuig breisoideachas agus oideachas tríú leibhéal.

Bunoideachas agus iar-bhunscoil

Tá 2 chineál bunscoile in Éirinn:

• Bunscoileanna náisiúnta (ar a dtugtar ‘scoileanna náisiúnta’ go minic) atá maoinithe ag an Stát agus nach ngearrann táillí
• Bunscoileanna príobháideacha, a ghearrann táillí

Téann formhór na bpáistí in Éirinn chuig bunscoil náisiúnta atá maoinithe ag an Stát.

There are 3 types of post-primary or secondary schools:

• Tá meánscoileanna deonacha faoi úinéireacht agus faoi bhainistiú príobháideach, de ghnáth ag forais reiligiúnacha, ag iontaobhas carthanachta, nó ag cuideachta charthanúil phríobháideach
• Coláistí pobail atá á mbainistiú ag an mBord Oideachais agus Oiliúna áitiúil (BOO)
• Scoileanna pobail a bhunaigh pátrún príobháideach nó reiligiúnach amháin nó níos mó ag teacht le chéile agus a bhfuil urraíocht BOO acu nó atá mar thoradh ar go leor meánscoileanna deonacha agus BOO le chéile.

De ghnáth tosaíonn leanaí iar-bhunscoile nuair a bhíonn siad 12 nó 13 bliana d’aois. Freastalaíonn formhór na bpáistí ar iar-bhunscoileanna státmhaoinithe, nach ngearrann táille.

Scoil a aimsiú

Is féidir leat bunscoileanna agus iar-bhunscoileanna a aimsiú de réir cineáil agus suímh trí úsáid a bhaint as uirlis Aimsigh Scoil de chuid na Roinne Oideachais.

Tá suíomh gréasáin ag formhór na scoileanna ina bhfuil faisnéis faoina éiteas, a mbeartais, a gcuraclam, agus na gníomhaíochtaí seach-churaclaim atá ar fáil. Is féidir leat teagmháil dhíreach a dhéanamh le scoil freisin chun tuilleadh faisnéise a fháil.

Ag cur isteach ar scoil

Ba chóir duit iarratas a dhéanamh chuig an scoil i scríbhinn. Mura bhfuil foirm iarratais acu, is féidir leat iarratas a dhéanamh trí litir nó ríomhphost.

Ní mór do gach scoil ‘fógra iontrála’ agus ‘polasaí iontrála’ a fhoilsiú.

Insíonn an fógra iontrála duit seo a leanas:

• Cathain a thosóidh an scoil ag glacadh le hiarratais don bhliain (cén uair ba cheart iarratas a dhéanamh)
• Cathain a gheobhaidh tú an cinneadh ar d’iarratas
• Nuair a chaithfidh tú glacadh le háit

Déanann an polasaí iontrála cur síos ar na rialacha a leanfaidh an scoil chun daltaí a roghnú agus conas a dhéanfaidh siad a gcinntí. Luann sé freisin cad a tharlóidh mura bhfuil spás ag an scoil do dhaltaí nua (tugtar ‘ró-shuibscríobh’ air uaireanta).

Ardoideachas agus breisoideachas

Soláthraíonn raon leathan institiúidí oideachas tríú leibhéal in Éirinn. Tá an earnáil ollscoile, an earnáil teicneolaíochta, agus na coláistí oideachais maoinithe go substaintiúil ag an Stát. Tá roinnt coláistí príobháideacha neamhspleácha ann.

Má tá tú ag smaoinigh faoi dul ar an ollscoil is féidir leat suíomh gréasáin Qualifax a chuardach le haghaidh sonraí faoi chúrsaí. Go ginearálta, déantar iarratais ar chúrsaí fochéime in Éirinn tríd an Lár-Oifig Iontrála (CAO). Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil inár ndoiciméid ar nósanna imeachta iarratais agus riachtanais iontrála, táillí tríú leibhéal, agus faoiseamh cánach ar tháillí tríú leibhéal.

Má cheapann tú go bhféadfadh go gcáileoidh tú do dheontas, is féidir leat tuilleadh a léamh faoi scéimeanna deontas cothabhála do mhic léinn ar chúrsaí tríú leibhéal agus deontais agus cistí atá ar fáil do mhic léinn lánfhásta.

Tabhair cuairt ar ár tairseach Fill ar Éirinn chun tuilleadh faisnéise a fháil chun do thuras a phleanáil.

Má tá tú ag filleadh le baill teaghlaigh, tabhair cuairt ar ár leathanaigh ar chearta cónaithe baill teaghlaigh agus ag teacht abhaile le leanaí.