Conas do cháin a athbhreithniú do cháiníocóirí ÍMAT

Is féidir leat d’ioncam agus an cháin a d’íoc tú sna blianta roimhe seo a sheiceáil agus cibé acu an d’íoc tú an méid ceart.

Is féidir leat seiceáil:

• Cé mhéad a d'íoc d'fhostóir nó soláthraí pinsin leat agus cé mhéad a asbhaineadh ó do phá
• Cibé an d'íoc tú an iomarca nó ró-bheagán cánach ioncaim agus MSU
• Cibé an bhfuil aisíocaíocht dlite duit nó an bhfuil cáin dlite duit, ag cur do chreidmheasanna cánach ioncaim agus dliteanais go léir san áireamh

In 2020, tháinig athrú ar an mbealach a ndéanann tú athbhreithniú ar do cháin don bhliain roimhe sin. Cuireadh córas ar líne in ionad doiciméad páipéir.

Míníonn an leathanach seo conas is féidir leat:

• Déan athbhreithniú ar do phá agus ar asbhaintí don bhliain roimhe sin, ag baint úsáide as an Achoimre ar Shonraí Fostaíochta (chuir sé seo in ionad na foirme páipéir P60)
• Féach ar do cháin don bhliain roimhe sin agus seiceáil an bhfuil tearcíocaíocht nó ró-íocaíocht cánach agat, ag baint úsáide as an Réamhráiteas Deireadh Bliana
• Déan athbhreithniú ar do dhliteanas cánach deiridh don bhliain chánach roimhe sin, ag baint úsáide as do Ráiteas Dliteanais (chuir sé seo in ionad na foirme páipéir P21)

Má thaispeánann do Réamhráiteas Deireadh Bliana go bhfuil an iomarca cánach íoctha agat, is féidir leat aisíocaíocht chánach a éileamh trí thuairisceán cánach a dhéanamh.

Má thaispeánann do Réamhráiteas Deireadh Bliana gur ró-bheagán cánach atá íoctha agat, féadfaidh tú tuairisceán cánach a dhéanamh chun a sheiceáil cé mhéad atá ort agus an bhfuil faoisimh chánach breise is féidir leat a éileamh chun an méid cánach atá le híoc agat a laghdú.

Féadfaidh tú ráitis a fháil do na 4 bliana roimhe sin agus is féidir leat tuairisceán cánach a dhéanamh do na blianta sin. Mar shampla, in 2024 is féidir leat aisíocaíocht chánach a éileamh do na blianta 2020, 2021, 2022 agus 2023.

Chun féachaint ar an méid a d’íoc d’fhostóir nó do sholáthraí pinsin leat agus cad a asbhain siad i gcáin, is féidir leat Achoimre ar Shonraí Fostaíochta a fháil trí sheirbhís myAccount na gCoimisinéirí Ioncaim.

Léiríonn d’Achoimre ar Shonraí Fostaíochta an pá, cáin ioncaim, Árachas Sóisialach Pá-Choibhneasa (ÁSPC) agus Muirear Sóisialta Uilíoch (MSU) a asbhain d’fhostóir agus a íocadh leis na Coimisinéirí Ioncaim i rith na bliana. Taifeadann sé d’asbhaintí Cáin Mhaoine Áitiúil (CMÁ) freisin má roghnaíonn tú. CMÁ a bheith asbhainte ó do phá Roimh 2019, cuireadh an fhaisnéis seo ar fáil ar fhoirm ar a dtugtar P60.

Chun féachaint ar do Shonraí Fostaíochta Achoimre:

1. Sínigh isteach ar myAccount
2. Téigh go dtí an rannán ‘Seirbhísí ÍMAT’
3. Cliceáil ar ‘Athbhreithnigh do cháin 2020–2023’
4. Roghnaigh fillteán na bliana ar leith ón liosta anuas ‘bliain chánach’
5. Cliceáil ‘Feiceáil’ chun an Achoimre ar Shonraí Fostaíochta a fheiceáil

Is féidir leat an doiciméad seo a shábháil nó a phriontáil freisin agus é a úsáid ar an mbealach céanna leis an bhFoirm P60, mar shampla, mar chruthúnas ar ioncam. Is féidir leat tuilleadh a léamh faoin Achoimre ar Shonraí Fostaíochta.

Léiríonn do Réamhráiteas Deireadh Bliana cibé an bhfuil an méid ceart cánach ioncaim agus MSU íoctha agat don bhliain. Tá sé seo bunaithe ar d’ioncam agus asbhaintí mar a thuairiscigh d’fhostóir nó soláthraí pinsin.

Chun do Réamhráiteas Deireadh Bliana a fheiceáil:

1. Sínigh isteach ar myAccount
2. Téigh go dtí an rannán ‘Seirbhísí ÍMAT’
3. Cliceáil ‘Athbhreithnigh do cháin 2020-2023’
4. Roghnaigh fillteán na bliana ar leith ón liosta anuas ‘bliain chánach’
5. Cliceáil ‘Iarratas’ sa rannán Ráiteas Dliteanais
6. Taispeánfar do Réamhráiteas Deireadh Bliana ar an gcéad leathanach eile.

Bíonn an ráiteas ar feadh bliana ar fáil de ghnáth ó lár mhí Eanáir na bliana dár gcionn.

D’fhéadfadh go dtaispeánfadh an Réamhráiteas Dheireadh na Bliana go bhfuil an iomarca cánach íoctha agat nó róbheag.

Má thaispeánann sé ró-íocaíocht, is féidir leat aisíocaíocht a éileamh trí thuairisceán cánach a dhéanamh. Íoctar aisíocaíochtaí le seic nó le haistriú bainc má sholáthraíonn tú sonraí do chuntais bhainc.

Ní chuirtear san áireamh sa Réamhráiteas Deireadh Bliana ach an fhaisnéis ar thaifid na gCoimisinéirí Ioncaim. Má thaispeánann an ráiteas gearríocaíocht, ní mór duit ráiteas deiridh den cháin ioncaim atá dlite a fháil ag cur san áireamh aon chreidmheasanna nó faoisimh a bhfuil tú i dteideal a fháil. Tugtar Ráiteas Dliteanais air seo.

Is athbhreithniú deiridh é an Ráiteas Dliteanais ar do dhliteanas cánach do bhliain chánach. Roimhe seo tugadh an P21-Ráiteas Deireadh Bliana air.

Ní mór duit tuairisceán cánach ioncaim a chomhlánú chun do Ráiteas Dliteanais a iarraidh.

Trí thuairisceán cánach ioncaim a chomhlánú is féidir leat:

• Athraigh creidmheasanna cánach reatha nó ioncam dearbhaithe
• Ioncam breise a dhearbhú, mar shampla ioncam cíosa nó ioncam ó obair ócáideach
• Éileamh creidmheasanna nó faoisimh breise, mar shampla costais leighis

Féadfaidh tú do Ráiteas Dliteanais a úsáid ar an mbealach céanna leis an P21, mar shampla, mar chruthúnas ar ioncam.

Conas a fhaightear Ráiteas Dliteanais?

Ní mór duit tuairisceán cánach ioncaim a chomhlánú chun Ráiteas Dliteanais a fháil. Baineann sé seo fiú mura bhfuil aon athruithe ag teastáil ar do thaifead agus nach bhfuil aon chreidmheasanna cánach breise agat le héileamh nó ioncam breise le dearbhú.

De ghnáth beidh do Ráiteas Dliteanais ar fáil laistigh de 5 lá oibre ón dáta a dhéanann tú iarratas. Beidh sé ar fáil faoi ‘Mo Dhoiciméid’ i do Chuntas. Chun é a fheiceáil:

1. Sínigh isteach ar myAccount
2. Cliceáil ar ‘Mo Dhoiciméid’ ag barr leathanach baile moChúrsaí
3. Roghnaigh fillteán na bliana ar leith ón scáileán ‘Achoimre’
4. Cliceáil ‘Féach ar PDF’ chun an Ráiteas Dliteanais a fheiceáil.

An bhfuil teorainn ama leis an bhféadaim mo Ráiteas Dliteanais a iarraidh do bhliain chánach ar leith?

Is féidir leat do Ráiteas Dliteanais le 4 bliana anuas a fháil (ní féidir leat ach aisíocaíocht cánach ró-íoctha a éileamh le 4 bliana anuas). In 2024, is féidir leat Ráiteas Dliteanais do na blianta 2020, 2021, 2022 agus 2023 a iarraidh.

Tá cúiseanna éagsúla ann go bhféadfadh sé go raibh ganníocaíocht cánach agat.

Má thaispeánann do Ráiteas Dliteanais go bhfuil cáin níos lú ná €6,000 ort, tá an rogha agat:

• Íoc an t-iomlán nó cuid de trí myAccount
• Íoc an chuid go léir nó an chuid eile de trí do chreidmheasanna cánach a laghdú ar feadh suas le 4 bliana.

Má tá an méid atá uait os cionn €6,000, is féidir leat an méid a íoc trí myAccount nó dul i dteagmháil leis na Coimisinéirí Ioncaim chun roghanna aisíocaíochta a phlé.

Is féidir leat leagan páipéir de do Ráiteas Dliteanais a fháil má chomhlánaíonn tú Foirm pháipéir 12 (pdf) nó Foirm 12S (pdf) (leagan simplithe do ghnáththuairisceáin chánach) agus má sheolann tú ar ais chuig d’oifig chánach áitiúil.

Mura bhfuil tú díolmhaithe ó sheirbhísí ar líne na gCoimisinéirí Ioncaim a úsáid, ní mór duit clárú le myAccount chun rochtain a fháil ar do Achoimre ar Shonraí Fostaíochta agus ar Réamhráiteas Dheireadh na Bliana.

Má deonaíodh díolúine duit, féadfaidh tú rochtain a fháil ar do dhoiciméid mar a leanas:

• Achoimre ar Shonraí Fostaíochta: Déan teagmháil le d’oifig chánach áitiúil ar an bhfón nó i scríbhinn agus iarr ar Achoimre ar Shonraí Fostaíochta. Seolfar asphrionta chuig do sheoladh baile.
• Réamhráiteas Dheireadh na Bliana: Ní bheidh do Réamhráiteas Deiridh Bliana ar fáil duit mar asphrionta. Is féidir leat teagmháil a dhéanamh le d’oifig chánach áitiúil a fhéadfaidh tú a chur ar an eolas faoi do sheasamh (mar shampla, ró-íocaíocht cánach nó ganníocaíocht) ar an nguthán.

Conas a cháilítear le haghaidh díolúine ó úsáid a bhaint as seirbhísí ar líne na gCoimisinéirí Ioncaim?

D’fhéadfá cáiliú le haghaidh díolúine mura bhfuil an cumas agat tuairisceáin agus íocaíochtaí a dhéanamh go leictreonach.

Féadfaidh na Coimisinéirí Ioncaim díolúine a dheonú duit:

• Níl do rochtain idirlín leordhóthanach nó
• Ní féidir leat comhdú ar líne mar gheall ar aois nó míchumas meabhrach nó fisiceach

Más mian leat iarratas a dhéanamh ar dhíolúine, scríobhann tú chuig d’oifig chánach áitiúil chun a rá cén fáth nach bhfuil tú in ann comhdú ar líne. Ba cheart duit ‘Iarratas Eisiaimh’ a scríobh ar an gclúdach.

Má dhiúltaíonn na Coimisinéirí Ioncaim don iarratas seo, féadfaidh tú achomharc a dhéanamh i gcoinne an chinnidh. Chun seo a dhéanamh, ní mór duit foirm Fógra Achomhairc (pdf) a chomhlánú agus í a sheoladh chuig an gCoimisiún um Achomhairc Chánach (TAC)