Creidmheasanna agus faoiseamh cánach ioncaim tar éis báis

Laghdaíonn creidmheasanna cánach an méid cánach a bhíonn ort a íoc. Is féidir leat léamh faoi conas a ríomhtar do cháin ioncaim chun míniú a fháil ar conas a oibríonn creidmheasanna cánach. Míníonn an leathanach seo na creidmheasanna cánach a bhaineann le hioncam duine nach maireann. Míníonn sé freisin na creidmheasanna cánach agus na faoisimh atá ar fáil más baintreach/baintreach fir nó páirtnéir sibhialta marthanach thú. Is féidir leat tuilleadh eolais a fháil faoi cúrsaí airgid eile tar éis báis.

Daoine singil

Sa bhliain a fhaigheann sé nó sí bás, tá na gnáthchreidmheasanna cánach ag duine singil a bhfuil sé ina dteideal don bhliain iomlán, ó Eanáir go Nollaig. Má tá aisíocaíocht chánach dlite, is féidir leis an duine atá freagrach as gnóthaí an duine nach maireann é a éileamh.

Breathnaítear ar lánúineacha neamhphósta mar dhaoine singil chun críocha cánach.

Lánúineacha pósta agus páirtnéirí sibhialta

Má fhaigheann do chéile nó do pháirtnéir sibhialta bás, braitheann an chaoi a ngearrtar cáin ort sa bhliain sin ar an gcaoi ar gearradh cáin oraibh mar lánúin. B’fhéidir gur gearradh cáin oraibh trí mheasúnú aonair, trí mheasúnú ar leith nó trí chomhmheasúnú. Tá tuilleadh eolais ar na roghanna seo i cánachas de dhaoine pósta agus de pháirtnéirí sibhialta.

Measúnú aonair

Más rud é gur gearradh cáin ar an bheirt agaibh mar dhaoine singil mar sin cuirfear an Creidmheas Baintrí (fir) nó Páirtnéara Shibhialta Mharthanaigh (féach thíos) in ionad an chreidmheasa cánach phearsanta a raibh agat ag tús na bliana.

Measúnú ar leith

Má gearradh cáin ort féin agus ar do chéile nó ar do pháirtnéir sibhialta faoi mheasúnú ar leith, ansin cuirfear an Creidmheas Baintrí (fir) nó Páirtnéara Shibhialta Mharthanaigh in ionad do chreidmheas cánach pearsanta. D’fhéadfá a bheith i dteideal creidmheasanna cánach nár úsáideadh ar leithdháileadh iad ar do chéile nó ar do pháirtnéir sibhialta.

Cómheasúnú

Má dhéantar cómheasúnú cánach ar lánúin phósta, tugtar an céile inmheasúnaithe nó páirtnéir sibhialta ainmnithe ar an gcéile nó ar an bpáirtnéir sibhialta atá freagrach as tuairisceáin chánach a dhéanamh.

Féadfaidh tú cinneadh a dhéanamh cé agaibh a bheidh ina chéile inmheasúnaithe nó ina pháirtnéir sibhialta ainmnithe. Mura bhfuil aon duine ainmnithe, is é an duine inmheasúnaithe an céile nó an páirtnéir sibhialta leis an ioncam is airde agus fanann sé/sí mar an gcéile inmheasúnaithe nó an páirtnéir sibhialta ainmnithe go dtí go gcinntear é seo a athrú.

Más tusa an duine inmheasúnaithe agus má fhaigheann do chéile nó do pháirtnéir sibhialta bás

Gearrtar cáin ort mar seo a leanas:

• Íocann tú cáin ar d’ioncam iomlán féin don bhliain iomlán móide ioncam iomlán do chéile go dtí dáta an bháis
• Tá tú i dteideal méid iomlán an Chreidmheas Cánach do Dhuine Pósta nó Páirtnéara Shibhialta agus an Chreidmheas Fostaí (ÍMAT) (2 Chreidmheas Fostaí má tá i ndóthain ioncaim ag an mbeirt atá inchánaithe faoin gcóras ÍMAT)
• Féadfaidh tú creidmheasanna cánach eile a éileamh atá dlite don bheirt chéile sa bhliain sin

Más rud é go raibh do chéile nó do pháirtnéir sibhialta an duine inmheasúnaithe

Ón 1 Eanáir go dtí dáta a bháis, beidh do chéile nó do pháirtnéir sibhialta:

• Inchánaithe ar a n-ioncam iomlán féin agus ar d’ioncam iomlán don tréimhse seo
• I dteideal méid iomlán an Chreidmheas Cánach do Dhuine Pósta nó Páirtnéara Shibhialta agus an Chreidmheas Fostaí (2 Chreidmheas Fostaí (ÍMAT) má tá i ndóthain ioncaim ag an mbeirt atá inchánaithe faoin gcóras ÍMAT)
• Féadfaidh sé nó sí cuid de chreidmheasanna eile a éileamh suas chun dáta an bháis
• I dteideal na mbandaí ráta cánach a bhaineann le lánúin phósta

Ó dháta an bháis go dtí deireadh na bliana cánach:

• Déantar thú a mheasúnú ar d’ioncam féin don tréimhse seo
• Gheobhaidh tú creidmheas cánach don bhaintreach fir nó don pháirtnéir sibhialta marthanach don bhliain méala agus an Creidmheas Fostaí (ÍMAT) (má ghearrtar cáin ar ÍMAT)
• Féadfaidh tú creidmheasanna cánach a éileamh don tréimhse tar éis an bháis
• I dteideal na mbandaí ráta cánach a bhaineann le duine singil nó baintreach (fir)

Creidmheasanna méadaithe sna blianta tar éis bháis

Mínítear sa chuid seo na creidmheasanna cánach pearsanta méadaithe atá ar fáil sna blianta tar éis báis más baintreach (fir) nó páirtnéir sibhialta marthanach thú.

Creidmheas Cánach Baintrí (fir) nó Páirtnéara Shibhialta Mharthanaigh

Más baintreach nó páirtnéir sibhialta marthanach thú, féadfaidh tú creidmheas cánach pearsanta méadaithe a éileamh. Braitheann méid an chreidmheasa cánach ar cibé an bhfuil nó nach bhfuil leanaí cleithiúnacha agat agus cathain a fuair do chéile nó do pháirtnéir sibhialta bás.

Is baintreach fir thú nó páirtnéir sibhialta marthanach nach bhfuil leanaí cleithiúnacha agat

Gheobhaidh tú fós Creidmheas Cánach an Duine Phósta nó an Pháirtnéara Shibhialta i mbliain an bháis. Is é sin €3,550 in 2023 (€3,400 in 2022).

Sna blianta i ndiaidh bhliain an bháis, gheobhaidh tú Creidmheas Cánach Baintrí (Fir) nó Páirtnéara Shibhialta Mharthanaigh (gan leanaí cleithiúnacha). Is é sin €2,315 in 2023 (€2,240 in 2022).

Is baintreach (fir) thú nó páirtnéir sibhialta marthanach a bhfuil leanaí cleithiúnacha agat

Gheobhaidh tú Creidmheas Cánach an Duine Phósta nó an Pháirtnéara Shibhialta i mbliain an bháis. Is é sin €3,550 in 2023 (€3,400 in 2022).

Sna blianta i ndiaidh bhliain an bháis gheobhaidh tú:

• Creidmheas Cánach Baintrí Fir nó Páirtnéara Shibhialta Mharthanaigh (le leanaí cleithiúnacha), arb ionann é agus €1,700
• Creidmheas Cúramóra Linbh do Dhuine Singil, arb ionann é agus €1,650

Ar feadh na chéad chúig bliana tar éis bhliain an bháis gheobhaidh tú an Creidmheas Cánach do Thuismitheoir ar Baintreach É/Í freisin - féach thíos.

Ní mheastar gur baintreach (fir) thú le leanaí cleithiúnacha chun críocha cánach má tá feidhm ag ceachtar díobh seo a leanas:

• Tá tú i do chomhchónaí le páirtí
• Níl leanaí cleithiúnacha agat a thuilleadh

Sna cásanna seo gheobhaidh tú an Creidmheas Cánach Baintrí (Fir) nó Páirtnéara Shibhialta Mharthanaigh ina ionad.

Creidmheas Cánach do Thuismitheoir ar Baintreach É/Í

Tá an Creidmheas Cánach Tuismitheora Baintreach ar fáil ar feadh cúig bliana, ag tosú sa bhliain tar éis bhliain an bháis.

Athraíonn méid an chreidmheasa cánach gach bliain mar seo a leanas:

Más rud é go bhfuair do chéile nó do phairtnéir bás in 2023, ní bhfaighidh tú Creidmheas Cánach do Thuismitheoir ar Baintreach É/Í go dtí 2024.

Ní féidir leat ach creidmheas cánach amháin a fháil, is cuma cé mhéad leanaí atá agat.

Chun cáiliú don Chreidmheas Cánach do Thuismitheoir ar Baintreach É/Í:

• Ní fhéadfaidh tú a bheith pósta arís faoi thús na bliana cánach
• Ní fhéadfaidh tú a bheith i do chónaí le páirtí
• Caithfidh páiste incháilithe a bheith ina c(h)ónaí leat do chuid den bhliain cánach

Caithfidh leanbh cáilitheach a bheith:

• Faoi 18 mbliana d’aois ag tús na cánach bliana
• Os cionn 18 mbliana d’aois ach in oideachas lánaimseartha nó ar phrintíseacht ar feadh 2 bhliain ar a laghad
• Os cionn 18 mbliana d’aois ach tháinig sé chun bheith faoi éagumas buan agus é nó í faoi bhun 21 bhliain d’aois nó in oideachas nó oiliúint lánaimseartha

Féadfaidh do leanbh a bheith ina leanbh uchtaithe, ina leasleanbh nó leanbh ar bith a dtugann tú tacaíocht dó agus a bhfuil faoi do choimeád.

Tar éis bhás céile, ba chóir duit dul i dteagmháil leis na Coimisinéirí Ioncaim chun insint dóibh ionas gur féidir leo socrú a dhéanamh chun go bhfaighidh tú na creidmheasanna cánach cuí. Ná déan dearmad do uimhir PSP a bheith agat agus thú ag déileáil leis na gCoimisinéirí Ioncaim.

Is féidir leat freisin creidmheasanna cánach a éileamh ar líne.

Is féidir leat creidmheasanna cánach a éileamh ar líne trí úsáid a bhaint as Seirbhísí ÍMAT na gCoimisinéirí Ioncaim a fhéadtar rochtain a fháil orthu trí Sheirbhísí na gCoimisinéirí Ioncaim mo chuntas.

Tá uimhreacha gutháin íosghlao agus sonraí teagmhála oifigí réigiúnacha na gCoimisinéirí Ioncaim ar fáil ar shuíomh gréasáin na gCoimisinéirí Ioncaim.