Faoisimh agus creidmheasanna cánach i leith tithíochta

Is féidir leat faoiseamh cánach a éileamh ar roinnt ioncam agus costas ó thithíocht agus tugtar cuntas orthu seo thíos.

Tá scéim aisíocaíochta cánach ann chomh maith atá ceaptha cabhrú le ceannaitheoirí céaduaire áiteanna cónaithe nuathógtha an éarlais a theastaíonn a fháil. Chun teacht ar eolas breise, féach an dreasacht um Chabhair chun Ceannach (CCC).

Chun teacht ar eolas faoi Cháin Mhaoine Áitiúil, féach Díolúintí ó Cháin Mhaoine Áitiúil.

Fógraíodh faoiseamh cánach ar ús morgáiste nua i mBuiséad 2024.

Chun cáiliú, ní mór go raibh iarmhéid morgáiste gan íoc agat idir €80,000 agus €500,000 ar 31 Nollaig 2022.

Is ionann an faoiseamh cánach agus 20% den ús méadaithe a d’íoc tú ar do mhorgáiste in 2023 i gcomparáid leis an méid a d’íoc tú in 2022. Tá teorainn de €1,250 ar an bhfaoiseamh.

Léigh tuilleadh faoin gcreidmheas cánach ús morgáiste.

Má ligeann tú seomra nó árasán i do bhaile ar cíos, tá tú díolmhaithe ó cháin ioncaim a íoc ar an tsuim a íocann do thionónta leat as cíos agus seirbhísí eile, a mhéid le €14,000 i mbliain chánach.

Ní bhaineann faoiseamh do sheomra a ligean ar cíos ach le tionóntachtaí cónaithe, seachas le socruithe gearrthéarmacha aíochta. Is féidir leis an bhfaoiseamh baint chomh maith le haonad féinchuimsitheach (cosúil le hárasán íoslaigh) má tá sé mar chuid de d’áit chónaithe nó má tá sé ceangailte go díreach leis.

Níl tú incháilithe d’fhaoiseamh do sheomra a ligean ar cíos a fháil má tá an seomra ligthe ar cíos agat le do mhac nó iníon.

Má tá ioncam agat ó chóiríocht a sholáthar do chuairteoirí ócáideacha ar feadh thréimhsí gearra, mar shampla, trí láithreán gréasáin áirithinte cóiríochta ar líne, ní mheastar gurb ioncam cíosa é an t-ioncam seo. Is amhlaidh seo mar gheall go n-úsáideann na cuairteoirí an chóiríocht mar aíonna, seachas tionóntaí. D’fhoilsigh na Coimisinéirí Ioncaim lámhleabhar treorach maidir le conas a chaitear leis an ioncam siúd ar chuspóirí cánach (pdf).

Is féidir leat an t-ús ar mhorgáistí a úsáideadh chun réadmhaoin chónaithe ar cíos a cheannach, a fheabhsú nó a dheisiú nuair a bhíonn d’ioncam cíosa á dheimhniú ar mhaithe le cuspóirí cánach.

Caithfidh tú a thaispeáint gur chláraigh tú gach tionóntacht sa réadmhaoin leis an mBord um Thionóntachtaí Cónaithe (an BTC). Ní féidir ús a asbhaint ach i rith na tréimhse ina bhfuil an réadmhaoin ligthe.

Tá méadú tagtha ar an méid úis is féidir leat a asbhaint ar na morgáistí seo le blianta beaga anuas:

• B’ionann é agus 75% den ús roimh 2017
• B’ionann é agus 80% den ús in 2017
• B’ionann é agus 85% den ús in 2018
• Ó Eanáir 2019 ar aghaidh b’ionann é agus 100% den ús

Caitear le hús amhail fabhrú ar bhonn laethúil agus níl baint ag an dáta a ghlacadh an iasacht.

Faoiseamh cánach ar ioncam cíosa 2024–2027

Fógraíodh faoiseamh cánach ioncaim cíosa sealadach i mBuiséad 2024. Beidh an faoiseamh ar fáil in aghaidh roinnt ioncaim cíosa ag an ráta caighdeánach 20% gach bliain. Beidh sé ar fáil ó 2024 go 2027 agus ní bheidh feidhm aige ach amháin má choinníonn an tiarna talún a réadmhaoin ar cíos sa mhargadh cíosa ar feadh na 4 bliana. Is féidir le tiarnaí talún 20% de na figiúirí seo a leanas a fháil:

• €3,000 do 2024
• €4,000 do 2025
• €5,000 do 2026 agus 2027

Laghdóidh faoiseamh an cháin atá dlite ar ioncam cíosa faoi suas le €600 in 2024, €800 in 2025, agus €1,000 in 2026 agus 2027. Déanfar an faoiseamh a fháil ar ais má fhágann an tiarna talún an margadh cíosa le linn an ama seo.

Nuair a aistrítear úinéireacht ar réadmhaoin, is gnách go mbíonn na gnóthachain airgeadais faoi dhliteanas cánach, ach bíonn roinnt díolúintí agus faoisimh i gceist, de ghnáth.

Mar shampla, nuair a dhíolann tú réadmhaoin, bheadh aon bhrabús a dhéanann tú os cionn an mhéid a d’íoc tú uirthi faoi dhliteanas Cáin Ghnóthachan Caipitiúil, de ghnáth. Tá díolúine ann, áfach, más í an réadmhaoin an áit chónaithe phríomha ina gcónaíonn tú. Is féidir níos mó a léamh faoi Cháin Ghnóthachan Caipitiúil.

Má fhaigheann tú réadmhaoin mar bhronntanas nó mar oidhreacht, b’fhéidir go mbeidh ort Cáin Fháltas Caipitiúil a íoc. Bíonn roinnt faoisimh agus díolúintí i gceist, má dhéantar an t-aistriú san áireamh idir céilí nó páirtnéirí sibhialta nó, faoi chúinsí áirithe, má fhaigheann tú teach arbh é do phríomháit chónaithe. Is féidir níos mó a léamh faoi Cháin Fháltas Caipitiúil.

B’fhéidir go mbeidh ort freisin dleacht stampála a íoc nuair a aistrítear réadmhaoin ach tá roinnt díolúintí ann. Is féidir níos mó a léamh faoi dhleacht stampála.

Is féidir leat creidmheasanna cánach a éileamh ar líne.

Tá eolas teagmhála d’oifigí réigiúnacha na gCoimisinéirí Ioncaim ar fáil ar láithreán gréasáin na gCoimisinéirí Ioncaim.