Cáin Ghnóthachan Caipitiúil

Déanann tú sócmhainn a dhiúscairt sna cásanna seo a leanas:

• Díolann tú é
• Tugann tú é mar bhronntanas
• Déanann tú é a mhalartú
• Faigheann tú cúiteamh nó árachas dó

Má dhéanann tú brabús nó gnóthachan nuair a dhéanann tú sócmhainn a dhiúscairt, íocann tú Cáin Ghnóthachan Caipitiúil (CGC) ar an ngnóthachan ar féidir muirear a ghearradh air. Is gnách gurb é an gnóthachan inmhuirir an difríocht idir an praghas a d’íoc tú as an tsócmhainn agus an praghas ar a ndearna tú é a dhiúscairt. Is féidir leat costais incheadaithe, cosúil leis an gcostas a bhí ar an tsócmhainn a fháil agus a dhiúscairt, a asbhaint.

Nuair a dhéanann tú sócmhainn a dhiúscairt, caithfidh tú tuairisceán cánach a thuairisciú le haghaidh CGC faoin 31 Deireadh Fómhair an bhliain dar gcionn.

Cé gur féidir leat do thuairisceán a thuairisciú an bhliain dar gcionn, caithfidh tú an Cháin Ghnóthachan Caipitiúil a íoc sa bhliain chéanna ina ndéanann tú an tsócmhainn a dhiúscairt, murach go ndéantar an diúscairt i mí na Nollag.

Tá aistrithe sócmhainní idir céilí agus páirtnéirí sibhialta díolmhaithe ó Cháin Ghnóthachan Caipitiúil.

Tá aistrithe sócmhainní idir céilí agus páirtnéirí sibhialta atá scartha díolmhaithe ó Cháin Ghnóthachan Caipitiúil má dhéantar iad faoi Chomhaontú Idirscartha nó ordú cúirte. Is féidir níos mó a léamh faoi cháin agus idirscaradh nó colscaradh.

Tá láithreán a aistriú ó thuismitheoir go leanbh díolmhaithe má dhéantar an láithreán sin a aistriú chuig an leanbh go dtógfaidh sé/sí a (h)áit chónaithe phríobháideach phríomha ann. Caithfidh go bhfuil níos lú ná acra amháin sa láithreán agus go bhfuil luach €500,000 nó níos lú air.

Ní ghearrtar aon Cháin Ghnóthachan Caipitiúil ar shócmhainní a thugtar do dhuine eile ar bás. Nuair a dhéanann an duine a fuair na sócmhainní iad a dhiúscairt, caitear leo amhail a fuair siad na sócmhainní ar a luach margaidh ag dáta an bháis. Má dhéanann ionadaí pearsanta na sócmhainní a dhiúscairt, tá siad freagrach as aon ghnóthachain idir dáta báis an duine agus dáta na diúscartha.

Faoiseamh d’Áit Chónaithe Phríobháideach Phríomha

D’fhéadfá bheith díolmhaithe ó CGC má dhéanann tú réadmhaoin ar leat í agus inar chónaigh tú mar do phríomháit chónaithe nó an t-aon áit chónaithe atá agat, a dhiúscairt.

D’fhéadfadh an faoiseamh seo a bheith i gceist freisin má dhéanann tú réadmhaoin a dhiúscairt a sholáthair tú saor in aisce do thuismitheoir baintrí/baintreach fir nó do ghaol ar éagumas lena húsáid mar an t-aon áit chónaithe atá acu.

Tá roinnt srianta ann a bhaineann le Faoiseamh d’Áit Chónaithe Phríobháideach Phríomha, an srian sin san áireamh nach féidir leat an faoiseamh a éileamh ach don mhéid seo a leanas:

• An chuid sin den áit chónaithe a d’úsáid tú mar d’áit chónaithe
• An t-am a chónaigh tú sa réadmhaoin, agus tá roinnt eisceachtaí ann d’obair nó ar chúiseanna sláinte
• Luach na réadmhaoine, agus an úsáid a bhaineann tú aisti faoi láthair á cur san áireamh, seachas acmhainn forbartha na réadmhaoine

Cuireann na Coimisinéirí Ioncaim eolas breise agus samplaí ar fáil d’Fhaoiseamh d’Áit Chónaithe Phríobháideach Phríomha agus na srianta a chuirtear air.

Díolúintí eile

I measc na ndíolúintí eile ó Cháin Ghnóthachan Caipitiúil, tá gnóthachain ón méid seo a leanas:

• Gealltóireacht, crannchuir, scuabgheallta agus duaisbhannaí
• Bónais atá iníoctha faoi na Scéimeanna Tráthchoigiltis Náisiúnta
• Stoic Rialtais
• Polasaithe árachas saoil
• Réadmhaoin inláimhsithe inaistrithe, más ionann an gnóthachan agus €2,540 nó níos lú
• Ainmhithe
• Gluaisteáin phríobháideacha

Réadmhaoin a fuarthas idir an Nollaig 2011 agus an 31 Nollaig 2014

Má dhíoltar talamh nó foirgnimh a fuair tú idir an 7 Nollaig 2011 agus an 31 Nollaig 2014, is féidir leat faoiseamh a fháil ó CGC i gcásanna áirithe.

Má choimeádtar an réadmhaoin ar feadh níos faide ná 7 mbliana, tabharfar faoiseamh do na chéad 7 mbliana.

Má choimeádtar an réadmhaoin ar feadh níos lú ná 7 mbliana ach níos faide ná 4 bliana, agus má dhéantar í a dhiúscairt tar éis an 1 Eanáir 2018, bíonn sé díolmhaithe ó CGC.

Mar shampla, má cheannaíodh an réadmhaoin i mí Eanáir 2012 agus gur díoladh é i mí Eanáir 2022, bheadh an réadmhaoin á coinneáil ar feadh 10 mbliana, mar sin tabharfar faoiseamh do 7/10 d'aon ghnóthachan ón CGC agus gearrfar cáin ar 3/10 den ghnóthachan.

Cuireann na Coimisinéirí Ioncaim eolas breise ar fáil ar fhaoiseamh ó Cháin Ghnóthachan Caipitiúil.

Is é an ráta caighdeánach de Cháin Ghnóthachan Caipitiúil 33% den ghnóthachan inmhuirir a dhéanann tú.

Is féidir le ráta 40% a bheith i gceist le polasaithe árachais saoil eachtracha áirithe agus le haonaid i gcistí eischósta a dhiúscairt.

I gcás gnóthachain áirithe amhantair, is é an ráta cánach a ghearrtar ar ghnóthachain amhantair (pdf) 80%.

Asbhaintí

Is féidir leat costais incheadaithe a asbhaint ón ngnóthachan inmhuirir, an méid seo a leanas ina measc:

• Airgead a chaith tú a chuireann luach leis an tsócmhainn
• Costais leis an tsócmhainn a fháil agus a dhiúscairt (mar shampla, táillí aturnae)

B’fhéidir go mbeifeá ábalta caillteanas incheadaithe a rinne tú sa bhliain chánach chéanna a asbhaint.

Tá an chéad €1,270 de ghnóthachain inchánach i mbliain chánach díolmhaithe ó CGC. Má tá tú pósta nó i bpáirtnéireacht shibhialta, tá an díolúine seo ar fáil do gach céile nó páirtnéir sibhialta, ach níl sé inaistrithe.

D’fhéadfadh Cáin Ghnóthachan Caipitiúil a bheith níos casta ná na samplaí thuas. Ar an gcúis seo, ba cheart duit comhairle a fháil ó na Coimisinéirí Ioncaim.

Cuireann na Coimisinéirí Ioncaim eolas breise ar fáil ar Cháin Ghnóthachan Caipitiúil.

Cathain is ceart CGC a íoc

Roinntear an bhliain chánach in dhá thréimhse:

• ‘Tréimhse thosaigh’ ón 1 Eanáir go dtí an 30 Samhain
• ‘Tréimhse níos déanaí’ ón 1 Nollaig go dtí an 31 Nollaig

I gcás diúscairtí sa tréimhse thosaigh, bíonn íocaíochtaí CGC le híoc faoin 15 Nollaig sa bhliain chánach chéanna. Bíonn diúscairtí le haghaidh CGC sa tréimhse níos déanaí le híoc faoin 31 Eanáir an bhliain chánach dar gcionn.

Mar shampla, má dhéanann tú sócmhainn a dhiúscairt i gcaitheamh na tréimhse ó Eanáir go Samhain 2022, caithfidh tú an Cháin Ghnóthachan Caipitiúil a íoc atá le híoc leis na Coimisinéirí Ioncaim roimh an 15 Nollaig 2022. Má dhéanann tú sócmhainn a dhiúscairt i mí na Nollag 2022, beidh an Cháin Ghnóthachan Caipitiúil le híoc an 31 Eanáir 2023.

Conas Cáin Ghnóthachan Caipitiúil a íoc

Má tá tú cláraithe do CGC, caithfidh tú do CGC a íoc ar líne trí úsáid a bhaint as Seirbhís ar Líne na gCoimisinéirí Ioncaim (ROS) nó moChúrsaí.

Mura bhfuil tú cláraithe do CGC, caithfidh tú clárú do CGC agus íocaíocht a dhéanamh ansin trí úsáid a bhaint as ROS nó moChúrsaí.

Is féidir leat clárú do CGC:

• Má tá uimhir chláraithe cánach agat, trí iarraidh a sheoladh trí M’Fhiosrúcháin
• Murar cláraíodh tú riamh do cháin, trí Fhoirm TR1 (pdf) (nó Foirm TR1 FT (pdf) a líonadh, mura bhfuil cónaí ort in Éirinn)

Má tugadh díolúine duit ón gá le tuairisciú ar líne a dhéanamh, is féidir leat íocaíocht a sheoladh le Duillín Pá CGC A (pdf) don tréimhse thosaigh nó Duillín Pá B CGC (pdf) don tréimhse níos déanaí.

Ní mór duit tuairisceán cánach a sheoladh isteach maidir le gach diúscairt.

Nuair a dhéanann tú sócmhainn a dhiúscairt, caithfidh tú tuairisceán a thuairisciú faoin 31 Deireadh Fómhair an bhliain dar gcionn.

Mar shampla, má dhéanann tú sócmhainn a dhiúscairt idir an 1 Eanáir agus an 30 Samhain, bíonn íocaíocht le déanamh faoin 15 Nollaig. Beidh do thuairisceán le seoladh ar aghaidh faoin 31 Deireadh Fómhair an bhliain seo chugainn.

Cé gur féidir leat do thuairisceán a thuairisciú an bhliain dar gcionn, caithfidh tú an Cháin Ghnóthachan Caipitiúil a íoc sa bhliain chéanna ina ndéanann tú an tsócmhainn a dhiúscairt, murach go ndéantar an diúscairt i mí na Nollag.

Má dhéanann tú measúnú ort féin ar chuspóirí cánach (féinmheasúnú) ba cheart duit tuairisceán cánach a dhéanamh ar Fhoirm 11 (pdf).

Más cáiníocóir ÍMAT thú, ba cheart duit tuairisceán a dhéanamh ar Fhoirm 12 (pdf).

Ba cheart d’iIontaobhais agus Eastáit an tuairisceán a dhéanamh ar Fhoirm 1 (pdf).

Mura gá duit tuairisceán cáin ioncaim a dhéanamh, caithfidh tú Foirm CG1 (pdf) a sheoladh chuig na Coimisinéirí Ioncaim. Féach Bileog Chabhrach Foirm CG1 (pdf).

Is féidir leat úsáid a bhaint as ROS le do Thuairisceán Cáin Ioncaim (Foirm 11), Foirm 1 nó Foirm CT1 a thuairisciú. Is féidir leat Foirm CG1 nó an Tuairisceán Cáin Ioncaim (Foirm 12) a sheoladh sa phost chuig oifig áitiúil na gCoimisinéirí Ioncaim.

Chun teacht ar eolas breise, féach an t-eolas ar Cháin Ghnóthachan Caipitiúil ar revenue.ie nó déan teagmháil leis na Coimisinéirí Ioncaim.

Cun tuilleadh eolais a fháil ar Cháin Ghnóthachan Caipitiúil, déan teagmháil leis na Coimisinéirí Ioncam.