Ús ar iasachtaí agus coigilteas

Úsáideann institiúidí airgeadais, ar nós banc, comhair chreidmheasa agus cumainn foirgníochta téarmaí éagsúla don ús a ghearrtar ort nó a thuilleann tú ar a dtáirgí airgeadais.

Is iad na ceithre théarma is coitianta a thabharfaidh tú faoi deara:

• An Ráta Céatadánach Bliantúil (APR)
• An Ráta Bliantúil Coibhéiseach (EAR)
• An Ráta Coibhéiseach Bliantúil (AER)
• Toradh Bliantúil Iolraithe (CAR)

Úsáidtear APR agus EAR don ús a ghearrtar ort ar airgead a fhaigheann tú ar iasacht.

Féadtar AER, CAR agus EAR a úsáid don ús a thuilleann tú ar airgead a choiglíonn tú.

APR agus EAR

Is é an Ráta Céatadánach Bliantúil (APR) ríomh chostas fhoriomlán d’iasachta. Léirítear é mar ráta bliantúil a léiríonn costas iarbhír bliantúil na gcistí a fuarthas ar iasacht. Cuireann sé san áireamh na costais go léir i rith théarma na hiasachta, lena n-áirítear aon mhuirir bhunaithe agus an ráta úis. Ciallaíonn seo go cuirtear táillí agus muirir le méid na hiasachta sula ríomhtar ús.

Ríomhtar APR gach bliain ar phrionsabal laghdaithe iasachta. Is é an prionsabal laghdaithe an tsuim atá fós le haisíoc agat, seachas an tsuim a thóg tú ar iasacht. Dá airde an APR, is mó a chosnóidh sé ort airgead a fháil ar iasacht.

Tá ar gach iasachtóir an ráta úis a lua ar iasacht nó ar chárta creidmheasa mar APR. Tá na riachtanais seo leagtha síos in Alt 21 den Acht um Chreidmheas do Thomhaltóirí, 1995.

Féadfaidh tú an APR a úsáid chun iasachtaí a chur i gcomparáid lena chéile a fhad agus atá an tsuim chéanna agus an téarma céanna i gceist leo. Mar shampla, cosnaíonn iasachta ag a bhfuil APR 15% níos mó ná iasacht le APR 11%. Ní féidir leat an APR a úsáid chun comparáid a dhéanamh idir iasachtaí de théarmaí éagsúla – más éagsúil na téarmaí, ba cheart duit súil a chaitheamh ar chostas creidmheasa. Is ionann costas creidmheasa agus an fíorchostas a bhíonn ar iasacht a fháil. Is é an difríocht atá idir an tsuim a thógann tú ar iasacht agus an t-iomlán a aisíocann tú.

Féadfaidh tú áireamhán iasachta ccpc.ie a úsáid leis na haisíocaíochtaí míosúla agus le costas creidmheasa d’iasachtaí a dheimhniú, ag brath ar an méid a leanas:

• Cé mhéid is mian leat a fháil ar iasacht, nó
• Cé mhéid is féidir leat a íoc ar ais gach mí

bheith ar sochar ná nach féidir iad a rótharraingt. (Má tá airgead i do chuntas agat, tá do chuntas ar sochar). Taispeánann an EAR duit an ráta úis a ghearrtar nó a thuilltear. Mar shampla, féadfaidh cuntas reatha ag a bhfuil áis rótharraingthe 2 ráta EAR a bheith aige – ceann amháin d’ús a íocadh nuair atá an cuntas ar sochar agus ceann eile d’ús a ghearrtar nuair a dhéantar rótharraingt ar an gcuntas. Mura luaitear ach EAR amháin, ba cheart duit a dheimhniú an mbaineann seo le hiarmhéid do chreidmheasa nó le do rótharraingt. Seiceáil i gcónaí an ráta úis a ghearrtar ar d’áis rótharraingthe le do bhanc.

Cuireann an EAR san áireamh cathain a ghearrtar nó a thuilltear an t-ús, agus aon mhuirir bhreise. I measc na muirear breise, d’fhéadfadh táillí ráithiúla, muirir bhunaithe, agus mar sin de, a bheith i gceist.

Ríomhann an EAR an t-ús amhail a íoctar uair sa bhliain é, fiú má íoctar dhá nó tríú huaire sa bhliain é. Ceadaíonn seo duit rátaí EAR a úsáid chun comparáid a dhéanamh idir cuntas sa chás go n-íoctar nó go ngearrtar an t-ús gach mí agus cuntas ina n-íoctar nó ina ngearrtar an t-ús gach bliain.

Dá airde an EAR, is mó ús a ghearrfar ort nó a thuillfidh tú.

AER agus CAR

Taispeánann an Ráta Coibhéiseach Bliantúil (AER) agus an Toradh Bliantúil Iolraithe (CAR) araon duit an fíor-ús a bheidh gnóthaithe agat ar choigilteas nó ar infheistíochtaí úsbhunaithe ag deireadh bliana.

Is ionann an AER agus an méid úis a tuilleadh i mbliain. Tá AER áisiúil chun comparáid a dhéanamh idir an toradh ar chuntais choigiltis mar gheall go dtaispeánann sé cé mhéid a thuilltear gan aird ar cé chomh minic a chuirtear ús do shochar cuntais. Cleachtas caighdeánach é in Éirinn chun ús a liostú i bhfoirm AER i gcás cuntais choigiltis. Féadfaidh tú níos lú a thuilleamh ná an AER mar gheall nach ndearnadh d’airgead a infheistiú ar feadh a fhad le bliain. Is gnách go luaitear an AER gan cáin choinneála ar ús taisce (DIRT) a chur san áireamh.

Amanna, úsáideann gnóthais an Toradh Bliantúil Iolraithe (CAR) in ionad an AER ar tháirgí coigiltis agus infheistíochta. Tomhas atá sa CAR ar ráta toraidh ar éarlais nó infheistíocht. Féadfaidh tú é a úsáid chun cuntais éagsúla a chur i gcomparáid. Má tá €110 i gcuntas, bliain i ndiaidh gur cuireadh €100 i dtaisce ann, is ionann an toradh, nó an CAR, agus 10%.

Cuireann an AER agus an CAR san áireamh cé chomh minic a íoctar ús mar gheall go méadaítear do choigilteas nuair a shuimítear an t-ús leis. Mar thoradh air sin, an chéad uair eile a ríomhtar an t-ús ar do choigilteas, méadaítear seo chomh maith. Tugtar ús iolraithe air seo

Sampla d’ús iolraithe is ea:

Má luann institiúid airgeadais ráta úis 4% sa bhliain a dhéantar a iolrú gach 6 mhí, íocann an institiúid airgeadais ús iolraithe 2% gach 6 mhí. Déanann an t-ús a íoctar ag deireadh na 6 mhí an t-ús a thuilleamh don dara 6 mhí sa bhliain, mar a tharlaíonn. Ar an gcúis seo, ní hionann 4% a iolraítear gach 6 mhí agus 4% a iolraítear gach bliain.

Infheistíonn tú €500 le d’institiúid airgeadais ar ráta 4% gach bliain, a iolraítear gach 6 mhí. Go simplí, is ionann an t-ús €10 do na chéad 6 mhí agus 2% de €500. Suimítear é seo, ina dhiaidh sin, leis an infheistíocht tosaigh agus eascraíonn an méid reatha €510. Is é an t-ús don dara 6 mhí den bhliain agus 2% de €510 = €10.20. Ar an ábhar sin, is é an ráta éifeachtach bliantúil úis 20.20 /500 x 100 = 4.04%.

Má luann institiúid airgeadais ráta AER nó CAR do do chuntas, d’fhéadfadh go mbeadh téarmaí agus coinníollacha i gceist leis an gcuntas sin ar féidir leo stop a chur leat ón ráta iomlán a fháil. Mar shampla, b’fhéidir nach bhfaighidh tú an ráta iomlán má aistarraingíonn tú do choigilteas roimh dháta ar leith

Ní chuireann AER agus CAR táillí nó muirir chuntais san áireamh.

Má bhíonn gearán agat faoi institiúid airgeadais, déan teagmháil le Biúró an Ombudsman um Sheirbhísí Airgeadais agus Pinsean. Má bhraitheann tú go raibh fógraíocht in Éirinn míthreorach, féadfaidh tú gearán a dhéanamh le hÚdarás Caighdeáin Fógraíochta na hÉireann.