Comhaontaithe fruilcheannaigh

Is comhaontú creidmheasa é comhaontú fruilcheannaigh (FC). Déanann tú earra (mar shampla, gluaisteán, ríomhaire glúine nó teilifís) a fhruiliú agus íocann tú méid a chomhaontaítear a íoc in íocaíochtaí míosúla. Níl úinéireacht agat ar an earra go dtí go bhfuil an íocaíocht dheireanach déanta agat. Saghas ar leith de chomhaontú fruilcheannaigh iad Pleananna Conartha Pearsanta (PCPanna).

• Bíonn cnapíocaíocht le déanamh ag deireadh roinnt comhaontuithe FC, ar gnách gur mó é ná do ghnáthíocaíochtaí míosúla
• Níl úinéireacht dhlíthiúil agat ar an earra go dtí go bhfuil an íocaíocht dheireanach déanta, ach is féidir leat úsáid iomlán a bhaint as an earra i rith thréimhse na híocaíochta
• Ní féidir leat an t-earra a dhíol go dlíthiúil go dtí go ndearnadh an comhaontú a íoc ina iomláine
• Má leanann tú leis na haisíocaíochtaí a dhéanamh, is féidir an t-earra a urghabháil
• Tá ceart agat deireadh a chur leis an gcomhaontú ag aon tráth

Is féidir leat comhaontú fruilcheannaigh a dhéanamh le haon bhanc, cumann foirgníochta nó cuideachta airgeadais. Caithfidh gnóthais a sholáthraíonn na seirbhísí seo a bheith údaraithe ag an mBanc Ceannais.

Is féidir fruilcheannach a shocrú freisin trí mhiondíoltóir. Má dhéanann tú comhaontú FC le miondíoltóir, ba cheart go mbeadh sé ar eolas agat nach bhfuil an iasacht á cur ar fáil ag an ngaráiste nó ag an siopa féin. Tá sé ag gníomhú mar ghníomhaire do chuideachta airgeadais agus tuillfidh sé coimisiún ón gcuideachta airgeadais tríd an iasacht a shocrú. Tugtar gníomhú mar idirghabhálaí creidmheasa air seo agus caithfidh an gníomhaire a bheith údaraithe ag an gCoimisiún um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí (an CICT) chun seo a dhéanamh. Is féidir leat a sheiceáil má tá an gníomhaire údaraithe trí úsáid a bhaint as an gClár Idirghabhálaithe Creidmheasa.

Is gnách go maireann comhaontuithe fruilcheannaigh idir 2 agus 5 bliana. Maireann formhór na gcomhaontuithe FC 3 bliana. Ba cheart duit conradh fruilcheannaigh a léamh go han-chúramach sula ngeallann tú cloí le haon chomhaontú.

Tá comhaontuithe fruilcheannaigh cumhdaithe ag an gCód um Chosaint Tomhaltóirí, a bhronnann cearta ort nuair a cheannaíonn tú táirge airgeadais. Tá Fruilcheannach á rialáil ag an Acht um Chreidmheas do Thomhaltóirí, 1995.

Pleananna Conartha Pearsanta (PCPanna)

Saghas ar leith de chomhaontú fruilcheannaigh é seo a chuireann déileálaithe gluaisteán ar fáil mar bhealach chun íoc as gluaisteán. I gconradh PCP, íocann tú éarlais agus leanann tú le tráthchodanna rialta a dhéanamh, i rith 3 bliana, de ghnáth. Is gnách go mbíonn íocaíocht mhór chnapshuime le híoc ag deireadh an chonartha.

Bíonn rogha agat ag deireadh an chonartha:

• An chnapshuim dheireanach a íoc agus an gluaisteán a choimeád, nó
• An gluaisteán a thabhairt ar ais don díoltóir (is féidir leat socrú nua PCP a fháil ar ghluaisteán eile)

Níl úinéireacht agat ar an ngluaisteán go dtí go bhfuil an íocaíocht dheireanach déanta agat. Caithfidh tú cloí le srianta áirithe atá ar úsáid agus ar chothabháil, cosúil le teorainneacha míleáiste agus oibleagáidí seirbhísithe.

D’fhéadfadh go bhfuil an dealramh air go bhfuil PCPanna an-mhealltach mar gheall gur gnách go mbíonn aisíocaíochtaí an-ísle le déanamh ach d’fhéadfaidís a bheith an-chasta i gcomparáid le saghsanna eile d’airgeadas gluaisteáin. Is tábhachtach na téarmaí agus coinníollacha go léir a thuiscint sula gcuireann tú d’ainm le PCP. Is féidir teacht ar eolas breise faoi PCPanna ón gCoimisiún um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí (an CICT).

Chun an fíorchostas a bhíonn ar chomhaontú fruilcheannaigh a ríomh:

1. Deimhnigh an praghas iomlán fruilcheannaigh
2. Deimhnigh an praghas in airgead tirim a bheadh ar an earra céanna a cheannach
3. Dealaigh an praghas airgid thirim (2) ón bpraghas iomlán fruilcheannaigh (1)

Sampla: Cuireann garáiste dhá phraghas ar fáil don ghluaisteán céanna. Cosnóidh an gluaisteán €12,000 ort má cheannaíonn tú é le hairgead tirim. Mar rogha air sin, cosnóidh an gluaisteán €17,000 ort más mian leat an gluaisteán a fhruilcheannach:

1. €17,000
2. €12,000
3. €17,000 - €12,000 = €5,000

Sa sampla seo, is é an costas fruilcheannaigh €5,000. Is é sin is, cosnóidh sé €5,000 sa bhreis ort an gluaisteán a fhruiliú ar feadh tréimhse ama (agus go mbeidh úinéireacht agat air ar deireadh thiar), seachas é a cheannach ina iomláine ar airgead tirim.

Bíonn costais éagsúla fruilcheannaigh ag iasachtóirí éagsúla. Luaigh roinnt díobh RCB (Ráta Céatadánach Bliantúil). Is féidir leis seo cabhrú leat costais fruilcheannaigh a chur i gcomparáid lena chéile. D’fhéadfadh sé a bheith míthreorach RCB fruilcheannaigh a chur i gcomparáid le RCB gnáthiasacht bhainc nó chomhar creidmheasa. Is éard is cúis leis seo go bhfuil tú ag íoc as na hearraí a fhruiliú. Murab ionann agus iasacht, ní bhíonn úinéireacht agat orthu go dtí go bhfuil an tráthchuid dheireanach den chomhaontú FC íoctha.

Gearrtar ráta uasta úis 23% ar chomhaontuithe fruilcheannaigh ón 16 Bealtaine 2022.

Más mian leat eolas nó cabhair neamhspleách a fháil chun tuiscint a fháil ar na téarmaí agus coinníollacha a bhaineann le comhaontú FC (nó le haon iasacht eile), is féidir leat teagmháil a dhéanamh leis an CICT. Má tá tú ag streachailt ort le fiachas FC, is féidir leat teagmháil a dhéanamh leis an SBCA chun teacht ar chomhairle saor in aisce agus neamhspleách.

D’fhéadfaí táillí agus muirir bhreise a bheith i gceist le comhaontuithe fruilcheannaigh. Is éagsúil a bhíonn na muirir agus táillí seo, ach d’fhéadfaí a áireamh leo:

• Táillí cáipéisíochta
• Táillí pionóis a ghearradh ar íocaíochtaí nach ndearnadh nó ar íocaíochtaí déanacha
• Formhuirear úis a ghearrtar ar aisíocaíochtaí nach ndearnadh - ciallaíonn seo go ngearrfar ús breise ar an méid nár íocadh
• Táille ar úinéireacht na n-earraí a aistriú chugat – bíonn ort cnapíocaíocht a íoc, amanna, a bhíonn i bhfad níos mó ná do ghnáthíocaíochtaí míosúla
• Táillí athshealbhaithe - d’fhéadfaí muirear a ghearradh ort as costais athshealbhaithe nó as teip ar aire réasúnta a thabhairt
• Muirear athsceidealaithe - má chomhaontaíonn d’iasachtóir le téarmaí na hiasachta a athrú

Is éard a dhéanann aon chnapíocaíocht a ghearrtar ar iasacht fruilcheannaigh ná cuid de na costais a chur siar go dtí go bhfuil an iasacht íoctha. Ciallaíonn seo go mbíonn níos lú á íoc agat sna míonna agus sna blianta níos luaithe as d’iasacht ná mar a bheifeá i gcás iasacht bhainc nó chomhar creidmheasa. Tá ort an chnapíocaíocht a íoc chun an iasacht a ghlanadh agus chun go ndéanfar an t-úinéir dlíthiúil díot.

Déanann tú féin (an fruilitheoir) comhaontú fruilcheannaigh a dhréachtú agus a shíniú agus déantar amhlaidh thar ceann an úinéara (an chuideachta airgeadais). Má bhíonn miondíoltóir bainteach, mar shampla, garáiste, déanann sé an comhaontú a shíniú freisin agus cuireann sé na hearraí a bhíonn i gceist ar fáil.

Caithfear na rudaí seo a leanas a áireamh sa fhruilcheannach.

• An t-earra atá cumhdaithe faoin gcomhaontú, mar shampla, gluaisteán nó ríomhaire.
• Praghas airgid thirim an earra.
• An praghas fruilcheannaigh. Seo an méid iomlán a íocfaidh tú i gcaitheamh shaolré na hiasachta. Is é an praghas fruilcheannaigh an íocaíocht mhíosúil nó an tráthchuid iolraithe faoin méid tráthchodanna atá ort a dhéanamh.
• Méid gach tráthchoda is gá duit a íoc. Bíonn an tráthchuid dheireanach i bhfad níos mó, amanna, ná na cinn eile go léir (cnapíocaíocht).
• An dáta is gá duit gach tráthchuid a íoc.
• Ainmneacha agus seoltaí gach duine de na páirtithe leis an gcomhaontú.
• Ráiteas go bhfuil an ceart agatsa aistarraingt ón gcomhaontú laistigh de 10 lá i ndiaidh cóip den chomhaontú a fháil. Tugtar tréimhse shuaimhnithe air seo. Bíonn ort an ceart seo a ghéilleadh, go minic, trí tharscaoileadh a shíniú. Ní gá duit an tarscaoileadh seo a shíniú.
• Ráiteas gur gá duitse an t-úinéir (an chuideachta airgeadais) a chur ar an eolas ar láithreacha an earra.
• Caithfear na focail "Comhaontú Fruilcheannaigh" a bheith luaite go soiléir agus in áit fheiceálach ar an bhfoirm chomhaontaithe.
• Na táillí, na muirir, agus na pionóis a bhíonn i gceist.
• An Ráta Céatadánach Bliantúil (APR) a ghearrtar (i gcás comhaontuithe a rinneadh ón 16 Bealtaine 2022).

Mura gcuimsítear na riachtanais go léir seo sa chomhaontú, b’fhéidir nach féidir an comhaontú a chur i bhfeidhm go dlíthiúil.

Ba cheart duit iarracht a dhéanamh roinnt ama a chaitheamh le téarmaí an chomhaontaithe a léamh agus a chinntiú go dtuigeann tú iad seo go hiomlán sula gcuireann tú d’ainm leo.

Is féidir leat deireadh a chur leis an gcomhaontú ag aon tráth trí fhógra a thabhairt i scríbhinn d’úinéir na n-earraí (an chuideachta airgeadais). Ceart dlíthiúil é seo faoin Acht um Chreidmheas do Thomhaltóirí, 1995. Cuirtear in iúl duit go ngearrtar pionóis, de ghnáth, má chuirtear deireadh le conradh fruilcheannaigh roimh ghnáthdháta deiridh an chonartha.

Bíonn dhá rogha ar fáil duit:

1. An t-earra a cheannach níos luaithe ná mar a bheartaigh tú. Is féidir leat úinéireacht a fháil ar an earra tríd an difríocht idir an tsuim a d’íoc tú cheana féin agus an praghas iomlán fruilcheannaigh a íoc. Is gnách go mbíonn laghdú ar an tsuim fhoriomlán a bhíonn le híoc mar gheall go bhfuil an iasacht á híoc agat níos luaithe ná mar a beartaíodh. Ríomhtar an laghdú seo trí úsáid a bhaint as foirmle aitheanta d’aisíocaíochtaí luatha iasachta. Bíonn méid aon laghdaithe sách beag, mar sin féin.
2. An t-earra a thabhairt ar ais don úinéir agus leath mhéid an phraghais iomláin fruilcheannaigh a íoc (murar bhain iomlán na dtráthchodanna a íocadh cheana féin an méid sin amach). Tugtar riail na leithe air seo. Ní gá duit leath an phraghais fruilcheannaigh a íoc láithreach.

Murar íoc tú leath an phraghais fruilcheannaigh, is féidir leat an t-earra a thabhairt ar ais fós féin. Beidh an difríocht idir na híocaíochtaí a rinne tú agus leath an phraghais fruilcheannaigh le híoc go fóill agat, áfach.

Má d’íoc tú níos mó ná leath an phraghais fruilcheannaigh bhunúil cheana féin, beidh aon riaráistí le híoc agat atá le híoc a fhaide leis an dáta foirceanta.

B’fhéidir go mbeidh damáistí le híoc agat as teip ar aire réasúnta a thabhairt. Is féidir leis an gcuideachta airgeadais fógra costas a eisiúint, ach ba cheart duit iarracht a dhéanamh do mheastachán féin a fháil sula dtugann tú na hearraí ar ais. Glac grianghraif de na hearraí sula dtugann tú ar ais iad. Má shíníonn tú aon pháipéarachas, cinntigh go mbíonn ‘Foirceannadh Reachtúil’, seachas ‘Géilleadh Deonach’, le sonrú mar gheall gur gnách go n-úsáidfear ríomhanna éagsúla chun an méid atá le híoc go fóill agat a ríomh.

Cuireann an CITC eolas breise ar fáil faoi riail na leithe agus comhaontú FC a chealú.

B’fhéidir nach é deireadh a chur le comhaontú trí úsáid a bhaint as riail na leithe an réiteach is fearr i gcónaí. Déan teagmháil leis an SBCA chun do chuid roghanna a phlé.

Ní féidir ach leis an gcuideachta airgeadais an t-earra a athshealbhú (a thabhairt ar ais) faoi choinníollacha áirithe:

• Má tá riaráistí cruthaithe agat agus mura bhfuil an tríú cuid den chostas fruilcheannaigh iomlán íoctha agat go fóill, is féidir leis an úinéir na hearraí a athshealbhú ag aon tráth gan dul i mbun caingean dlí i d’aghaidh. Caithfidh siad fógra mainneachtana a thabhairt duit ar dtús agus ar a laghad 21 lá a thabhairt duit chun rudaí a chur ina gceart, murach go dtugann cúirt le fios nach gá dóibh sin a dhéanamh.
• Má tá an tríú cuid nó níos mó den chostas fruilcheannaigh iomlán íoctha agat, ní féidir leis an úinéir na hearraí a athshealbhú gan dul i mbun caingean dlí.

Cuirtear aon éarlais a íocann tú ag tús an chomhaontaithe nó luach aon trádála isteach, mar shampla, san áireamh nuair a bhíonn an tríú cuid den chostas á ríomh.

Má sháraíonn an t-úinéir riail seo an tríú cuid, tá tú i dteideal deireadh a chur leis an gcomhaontú agus is féidir leat iarraidh ar aisíocaíocht na n-íocaíochtaí go léir a rinneadh. Cuireann an CITC eolas breise ar fáil faoi riail an tríú cuid (pdf) agus is féidir leat teagmháil a dhéanamh leis an SBCA chun comhairle saor in aisce agus rúnda a fháil.

Cad a tharlaíonn má tá an t-earra lochtach nó má rinneadh díobháil dó?

Caithfidh aon rud a cheannaíonn tú faoi chomhaontú fruilcheannaigh an tAcht um Dhíol Earraí agus Soláthar Seirbhísí, 1980 a chomhlíonadh agus caithfidh sé na coinníollacha seo a leanas a shásamh:

• Caithfidh sé a bheith ar chaighdeán indíolta - ciallaíonn seo go mbíonn sé ar chaighdeán réasúnta agus inghlactha, nuair a chuirtear tosca eile san áireamh, cosúil le marthanacht agus praghas
• Caithfidh go bhfuil sé oiriúnach don chuspóir dár cheannaigh tú é
• Caithfidh gurb ionann é agus mar a ndearnadh cur síos air, cibé acu más cuid den fhógraíocht nó timfhilleadh é, ar lipéad nó rud éigin a dúirt an díoltóir

Má tá an t-earra a rinneadh a fhruiliú faoi chomhaontú FC lochtach nó má éiríonn sé lochtach, bíonn an miondíoltóir agus an t-úinéir (an chuideachta airgeadais) freagrach. Is féidir leat éileamh a dhéanamh in aghaidh ceachtar páirtí sa chás seo. Ní féidir leat éileamh a dhéanamh in aghaidh dhéantúsóir an earra.

Má thugann tú an t-earra lochtach ar ais, tá tú i dteideal aisíocaíocht a fháil ar aon tráthchodanna a íocadh. Is ionann cearta tomhaltóra sa chás seo agus na cearta a bhíonn agat dá gceannófá an t-earra ina iomláine.

Bíonn ráthaíocht faoi chomhaontú fruilcheannaigh i gceist ar an mbealach céanna amhail a ceannaíodh earraí ina n-iomláine. Is é an déantúsóir a dhéanann an ráthaíocht. Má bhíonn locht ar an earra, féadfaidh tú a roghnú go ndéanfar an t-earra a dheisiú faoin ráthaíocht nó aisíocaíocht iomlán nó malartú a lorg ón úinéir.

Faoi chomhaontú fruilcheannaigh, bíonn dualgas ort aire réasúnta a thabhairt don earra fruilithe. Má dhéanann tú díobháil don earra agus má thugann tú an t-earra ar ais don úinéir nó don chuideachta airgeadais, is féidir leo bille a sheoladh chugat chun íoc as deisiúcháin.

Más mian leat eolas nó cabhair neamhspleách a fháil chun tuiscint a fháil ar na téarmaí agus coinníollacha a bhaineann le do chonradh fruilcheannaigh (nó faoi aon iasacht eile), is féidir leat teagmháil a dhéanamh leis an CICT. Más mian leat teacht ar chomhairle saor in aisce agus neamhspleách faoi fhiachas FC, déan teagmháil leis an SBCA.

Más mian leat gearán a dhéanamh faoi chomhaontú FC, ba cheart duit do ghearán a chur faoi bhráid na cuideachta airgeadais ar an gcéad dul síos. Mura bhfuil tú sásta lena bhfreagairt, féadfaidh tú gearán foirmiúil a dhéanamh leis an Ombudsman Seirbhísí Airgeadais agus Pinsean (an OSAP). Tá an chumhacht ag an OSAP cúiteamh a bhronnadh ort nuair a sáraíodh do chearta, nó nuair a bhíonn fianaise ann i leith caitheamh éagórach.

Ní gá duit glacadh leis an réiteach a mholann an tOmbudsman. Tá tú i dteideal sásamh a lorg trí dhul i mbun caingean dlí in aghaidh na cuideachta airgeadais