Rialacha a bhaineann le d'fhianaise

Nuair atá fianaise dhá thabhairt agat, d'fhéadfadh na dlíodóirí agus an breitheamh dul i gcoinne rudaí áirid a deireann tú. Tarlaíonn seo mar gheall go bhfuil rialacha dlíthiúla ann a bhaineann leis an bhfianaise gur féidir leat a thabhairt.

D'fhéadfadh sé go gcuirfeadh an breitheamh isteach ar do chuid cainte agus iarradh ort stopadh má tá ceann de rialacha na fianaise dhá bhriseadh agat.

Mar fhinné, ní féidir leat fianaise a thabhairt ach ar fhíricí a bhfuil eolas pearsanta agat féin orthu. Ní féidir leat fianaise a thabhairt maidir le rud a chonaic nó a chuala duine eile.

Ní féidir leat fianaise a thabhairt maidir le do thuairim. Ní mór duit cloí i do chuid fianaise leis na fíricí, ní féidir aon bharúil ná cinneadh atá déanta agat féin ó na fíricí sin a thabhairt mar fhianaise. Eisceacht amháin don riail seo é/í an finné saineolaí a bhfuil sé de chead aige/aici fianaise a thabhairt maidir lena t(h)uairim féin.

Ní féidir leat fianaise a thabhairt maidir le rud a dúirt duine eile. Tugtar an riail clostráchta ar seo. Mar shampla, ní féidir leat fianaise a thabhairt gur dhúirt do mháthair leat go bhfaca sí an té atá cúisithe ag tógáil do sparáin. Sa chás sin ní mór do do mháthair í féin fianaise a thabhairt sa chúirt go bhfaca sí an té atá cúisithe ag tógáil do sparáin.

Ní féidir leat fianaise a thabhairt a bhaineann le ráitis a thug tú cheana. Mar shampla, ní féidir leat fianaise a thabhairt gur dhúirt tú le cara gur thóg an té atá cúisithe do sparán. Ní féidir leat fianaise a thabhairt ach maidir leis an rud a tharla. Níl ach eisceacht amháin don riail seo: má tá fianaise dhá thabhairt agat mar dhuine a d'fhulaing éigniú, is féidir leat fianaise a thabhairt gur dhein tú gearán tar éis an éignithe.

Tá sé mar phríomhdhualgas ar fhinné an fhírinne a insint sa chúirt. Má thugann tú fianaise bhréige sa chúirt agus fios agat go bhfuil sé bréagach agus tú faoi mhionn, d'fhéadfadh sé go mbeadh coir na fianaise bréige déanta agat agus is féidir tú a chúisiú.

An ceart diúltú ceist a fhreagairt

Má tá fianaise dhá thabhairt agat (nuair atá tú dhá cheistiú nó dhá chros-cheistiú), agus muna mian leat ceist faoi leith a fhreagairt, caithfidh tú a chur in iúl don bhreitheamh nach bhfuil tú sásta an cheist a fhreagairt agus cén fáth.

Tá beagán cúinsí ann ina dtabharfaidh an breitheamh cead duit gan ceist a fhreagairt má bhaineann sí leis an gcás. Tugtar pribhléid ar an gceart atá agat diúltú ceist a fhreagairt:

• Tá pribhléid agat maidir le féinchiontú. Ciallaíonn sé seo gur féidir leat diúltú ceisteanna a fhreagairt nó cáipéisí a chur ar fáil a d'fhéadfadh tú féin a chiontú in imeachtaí coiriúla.
• D'fhéadfadh sé go bhfuil pribhléid den ghairm dlíthiúil agat. Ní féidir iallach a chur ar chomhairleoir dlí ná ar a c(h)liant aon eolas a d'inis siad dhá chéile a chur ar fáil. Má dhéantar aon chumarsáid eatarthu agus iad ag súil le dul chun dlí (i.e., le cás cúirte ar intinn), baineann pribhléid leis an gcumarsáid sin sa chás seo.
• Tá sé de cheart ag sagairt diúltú ceisteanna a fhreagairt maidir le rudaí a dúradh leo sa bhosca faoistine. Tugtar pribhléid sagartúil ar seo. Chomh maith leis sin, d'fhéadfadh comhráite le comhairleoir a bheith faoi phribhléid freisin.

Nuair atá sé curtha in iúl agat nach bhfuil tú sásta ceist faoi leith a fhreagairt, déanfaidh an breitheamh cinneadh an gá duit an cheist a fhreagairt. Má dhéanann an breitheamh cinneadh nach mbaineann pribhléid leis an gceist, ní mór duit í a fhreagairt. Má theipeann ort, cuirfear díspeagadh cúirte i do leith agus d'fhéadfaí téarma príosúnachta a ghearradh ort.

Ba chóir duit comhairle dlí a lorg chun faisnéis mionsonraithe a fháil.