Cearta príosúnach

Is í príomhfhoinse chearta na bpríosúnach ná Rialacha na bPríosún 2007 go 2017. Caithfidh Seirbhís Phríosúin na hÉireann, an comhlacht atá freagrach as oibriú phríosúin na hÉireann ó lá go lá, meas a léiriú ar chearta agus ar theidlíochtaí gach duine atá curtha faoina coimeád ag an cúirteanna.

D'aontaigh Éire freisin cloí le téarmaí 4 chonradh idirnáisiúnta ina bhfuil caighdeáin maidir le cóireáil príosúnach leagtha amach. Is iad seo:

• An Coinbhinsiún Eorpach um Chearta an Duine (ECHR)
• An Coinbhinsiún Eorpach chun Ceastóireacht agus Íde nó Pionós atá Mídhaonna nó Táireach a Chosc
• Cúnant Idirnáisiúnta ar Chearta Sibhialta agus Polaitiúla (ICCPR)
• An Coinbhinsiún in aghaidh Ceastóireachta agus in aghaidh Íde nó Pionóis Eile atá Cruálach, Mídhaonna nó Táireach (CAT)

Tugann Rialacha Eorpacha Príosún Chomhairle na hEorpa tuilleadh treorach ina leagtar bunchaighdeáin amach maidir le caitheamh le príosúnaigh.

Tá forbhreathnú sa doiciméad seo ar an gcaoi a dtéann príosún i bhfeidhm ar shaol laethúil agus ar chearta gaolmhara duine. Cuimsíonn sé eolas faoi cheart vótála príosúnach, ceart chun príobháideachta agus ceart chun maoine, i measc saincheisteanna eile.

Faigh tuilleadh eolais faoi struchtúr agus oibriú an chórais príosúin in Éirinn. Is féidir leat léamh freisin faoi dhálaí príosúin agus faoin bpróiseas chun tú a scaoileadh saor ón bpríosún.

Ceart pósta

Níor chinn na cúirteanna go fóill go bhfuil sé de cheart agat pósadh agus tú sa phríosún.

Ceart tuismithe agus/nó cearta an phósta

Níl sé de cheart agat a bheith scaoileadh go sealadach chun críocha tuismithe, ná ní ceart agat ar cuairteanna an phósta .

Má tá tú pósta, tá sé de cheart agat cumarsáid a dhéanamh le do chéile, ach níl ceart agaibh ar phríobháideacht. Tá sé de cheart agat freisin páirt a ghlacadh in oideachas do leanaí.

Ceart vótála

Cuireann an tAcht Toghcháin (Leasú) 2006 ar chumas príosúnach vóta a chaitheamh tríd an bpost. Má tá tú sa phríosún, féadfaidh tú clárú le haghaidh vóta poist sa cheantar a mbeifeá i do chónaí murach go bhfuil tú i bpríosún.

Má tá tú cláraithe cheana féin chun vótáil sa cheantarsin agus más mian leat a bheith in ann vótáil ón bpríosún ba cheart duit foirm ar a dtugtar Foirm RFG a chomhlánú. Mura bhfuil tú ar an gclár cheana féin ba cheart duit Foirm RFA4 a chomhlánú freisin. Tá na foirmeacha iarratais seo ar fáil i ngach príosún agus ba chóir iad a sheoladh chuig an údarás áitiúil i do cheantar.

Má tharlaíonn sé go bhfuil tú ar parúl nó scaoileadh sealadach tráth an toghcháin, tá cead agat vótáil san áit a bhfuil tú cláraithe. Mar sin féin, níl aon cheart agat ar scaoileadh sealadach chun vóta a chaitheamh ag an mbosca ballóide. Má tá tú ar athchur, tá do chearta mar an gcéanna is dá mba phríosúnach ciontaithe tú.

Ceart ar chomhluadar

Tá sé de cheart agat cumarsáid a dhéanamh le príosúnaigh eile agus tú ag obair nó le linn am fóillíochta. Caithfidh tú cumarsáid a dhéanamh ar bhealach ordúil, áfach, agus ní féidir leat bac a chur ar obair na bpríosúnach eile.

Féadann gobharnóir an phríosúin an ceart seo a bhaint ar mhaithe le dea-ord sa phríosún.

Ceart ar saoráidí sláintíochta agus níocháin

Níl aon cheart glan agat maidir le háiseanna sláintíochta cille agus níocháin. Más féidir, áfach, ba cheart áiseanna sláintíochta agus níocháin leordhóthanacha a bheith curtha ar fail duit i do chill nó i do sheomra. Nuair nach féidir é sin a dhéanamh, caithfidh rochtain réasúnta a bheith agat ar shaoráidí sláintíochta agus níocháin.

Ceart ar phríobháideacht

Tá ceart teoranta agat ar phríobháideacht. Mar shampla, ní féidir tú a struipeáil, a chuardach nó a ní i láthair príosúnaigh eile. Ina theannta sin, tá sé de cheart agat a bheith nochtaithe do radharc an phobail a laghad agus is féidir agus tú á bhogadh go dtí nó ó phríosún. Mar sin féin d’fhéadfaí go dtógfaí grianghraf duit. D’fhéadfadh go mbeadh do cheart chun príobháideachta teoranta ar chúiseanna slándála.

Cearta maidir le cuardaigh agus tástáil drugaí

Is féidir tú a chuardach agus ní fhéadfaidh ach oifigigh den inscne céanna tú a chuardach. Caithfear an cuardach a dhéanamh agus aird chuí á tabhairt ar do cuibhiúlacht agus d’fhéinmheas agus ar bhealach chomh cuí agus is féidir. Níor chóir go bhfágfaí go hiomlán nocht tú ag am ar bith.

B’fhéidir go mbeidh ort sampla gruaige, fuail nó seile a thabhairt chun láithreacht nó úsáid alcóil, druga rialaithe nó táirge míochaine a bhrath.

Ní féidir cuardach a dhéanamh ach chun fíorchuspóra, mar shampla, chun earraí toirmiscthe a bhrath. Ní féidir cuardach a dhéanamh chun tú a chiapadh.

Ceart ar shaoirse ó idirdhealú

Tá an ceart céanna agat ar a bheith saor ó idirdhealú agus atá ag aon saoránach eile.

Ceart at fhóillíocht

Má tá baint agat le hobair laistigh sa phríosún, tá tú i dteideal aclaíocht laethúil a dhéanamh san aer ar feadh uair an chloig nó níos mó.

Nuair is féidir, caithfear rochtain a thabhairt duit ar spás agus ar threalamh faoi dhíon, atá oiriúnach le haghaidh fóillíochta, aclaíochta nó oiliúint coirp.

Ceart ar mhaoin

Níl sé de cheart agat airgead a choinneáil sa phríosún. Níl cead agat an t-airgead agus an mhaoin go léir a thug tú isteach sa phríosún nó a seoladh chuig an bpríosún tú le húsáid a choinneáil. Cuirfear iad faoi choimeád an ghobharnóra, a choinneoidh fardal díobh. Déanfar an t-airgead a thaisceadh i gcuntas le húsáid agat.

Ceart ar iomláine coirp

Tá ceart teoranta agat ar iomláine coirp. Mar shampla, ní féidir gruaig phríosúnaigh a ghearradh gan a dtoiliú mura measann dochtúir an phríosúin go bhfuil gá leis ar fhorais sláinte.

Ceart ar shaoirse creidimh

Tá sé de cheart agat do reiligiún a chleachtadh. Déanfaidh an príosún foráil do bhunriachtanais reiligiúnacha ach níl an ceart agat chun riachtanais speisialta.

Nuair a thiocfaidh tú sa phríosún, luafaidh tú d’aicme reiligiúnach agus mura gcuirtear seirbhís d’aicme ar fáil sa phríosún, ligfidh an príosún do theagascóir reiligiúnach cuairt a thabhairt ort.

Ceart ar bhia

Agus tú sa phríosún, caithfear aiste bia folláin, chothromaithe agus éagsúil a thabhairt duit. Nuair is féidir, déantar foráil chun a chumasú do phríosúnach cleachtais aiste bia a reiligiúin nó a chultúir a urramú. Féadfaidh oifigeach leighis an phríosúin athrú ar aiste bia a cheadú.

Ceart ar oideachas

Tá sé de cheart agat oideachas a fháil agus tú i bpríosún.

Cearta máithreacha

Is féidir leanbh príosúnaigh bhaineann a thabhairt isteach sa phríosún chun beathú cíche a éascú, go dtí go mbeidh an leanbh 12 mhí d’aois. Ní cheadaítear an leanbh a thógáil óna mháthair go dtí go ndeimhníonn an t-oifigeach míochaine go bhfuil sé/sí i riocht oiriúnach le tógáil.

Ach amháin in imthosca speisialta, ní choimeádfar an leanbh a bheith sa phríosún tar éis dó/di a bheith 12 mhí d’aois.

Sula dtógfaidh sé leanbh as an bpríosún, caithfidh an gobharnóir dul i gcomhairle le máthair an linbh agus leis an nGníomhaireacht Leanaí agus Teaghlaigh maidir le socrúchán cuí don leanbh.

Ceart tobac a chaitheamh

Níl sé de cheart ag príosúnaigh tobac a chaitheamh ach amháin de réir rialacha atá leagtha síos ag an rialtóir.

Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil ar chearta príosúnach san fhoilseachán, Bí feasach ar do chearta: Do Chearta mar Phriosúnach foilsithe i gcomhpháirt ag Comhairle na hÉireann um Shaoirsí Sibhialta agus ag Iontaobhas na hÉireann um Athchóiriú an Chórais Choiriúil.