An Córas príosúin in Éirinn

Tá an tAire Dlí agus Cirt freagrach as an gcóras príosúin in Éirinn. Rialaíonn Seirbhís Phríosúin na hÉireann, oifig feidhmiúcháin a bunaíodh laistigh den Roinn Dlí agus Cirt, oibriú phríosúin na hÉireann ó lá go lá.

Tá Seirbhís Phríosúin na hÉireann freagrach as gach duine a sheolann na cúirteanna chun príosúin a choimeád sábháilte slán. Áirítear leis seo daoine a choinnítear ar athchur, a choinnítear ar cheist inimirce agus daoine ar gearradh príosúnacht orthu.

Chomh maith lena chinntiú go gcaitheann daoine ciontaithe a gcuid pianbhreitheanna i gceart, tá Seirbhís Phríosúin na hÉireann freagrach as acmhainní agus as deiseanna cuí a sholáthar do phríosúnaigh chun an dóchúlacht athchiontaithe a laghdú agus as cabhrú le príosúnaigh ath-imeascadh ina bpobail nuair a scaoiltear saor iad.

Ta eolas praiticiúil sa doiciméad seo faoi struchtúr agus faoi oibriú an chórais príosúin in Éirinn. Tá eolas ann faoi:

• Áiseanna príosúin in Éirinn
• Nósanna imeachta cimithe agus iontrála
• Aistrithe príosúin
• Tacaíochtaí do theaghlaigh príosúnach; agus
• Coinneáil ar chúrsaí inimirce

Déileálann Seirbhís Phríosúin na hÉireann go heisiach le ciontóirí atá 18 mbliana d’aois nó níos sine. Is féidir leat tuilleadh a fháil amach faoi leanaí agus faoin gcóras ceartais choiriúil in Éirinn.

Foráiltear le halt 35 d’Acht na bPríosún 2007 go ndéanfar rialacha maidir le rialáil agus rialtas maith príosún. Leagann Rialacha Príosúin 2007 (IR 252/2007), arna leasú, amach, i measc rudaí eile, na rialacha maidir le hiontrálacha agus aistrithe.

Tá 12 institiúid i gcóras príosúin na hÉireann. Is saoráidí dúnta traidisiúnta iad deich gcinn le slándáil inmheánach agus imlíneach, agus is ionaid oscailte iad 2 a bhfuil bearta slándála laghdaithe acu.

Feidhmíonn príosúin oscailte córas atá bunaithe ar araíonacht na bpríosúnach a nglactar leis go deonach. Trí níos mó neamhspleáchais agus freagrachta a thabhairt do phríosúnaigh, chomh maith le rochtain mhéadaithe ar dheiseanna oideachais, fostaíochta agus forbartha, tá ionaid oscailte ceaptha chun ciontóirí a ullmhú lena n-ath-imeascadh sa tsochaí shibhialta nuair a scaoiltear saor iad.

Tá formhór na bpríosúnach baineann lonnaithe san Ionad saintógtha Dóchas i bPríosún Mhuinseo i gContae Átha Cliath, agus tá an chuid eile lonnaithe i bPríosún Luimnigh.

Tá faisnéis faoi phríosúin aonair san áireamh thíos.

Cnoc an Arbhair

Príosún meánslándála dúnta d’fhir fásta. Tá próifíl na bpríosúnach comhdhéanta den chuid is mó de phríosúnaigh a bhfuil pianbhreith fhada orthu.

Príosún an Chaisleáin Riabhaigh

Príosún meánslándála dúnta d’fhir fásta. Is é an príosún cimithe é do phríosúnaigh faoi athchur agus ar gearradh pianbhreith orthu i gConnacht agus freastalaíonn sé freisin ar chimithe as contaetha an Chabháin, Dhún na nGall agus an Longfoirt.

Príosún Chnoc na Seamar

Príosún meánslándála dúnta d’fhir fásta, a fhreastalaíonn go príomha ar phríosúnaigh athchurtha ata cimithe i limistéar Laighean.

Príosún Chorcaí

Príosún meanslándála dúnta d’fhir fásta. Is é an príosún cimithe do chontaetha Chorcaí, Chiarraí agus Phort Láirge.

Ionad Dóchas

Príosún meánslándála dúnta do mhná 18 mbliana d’aois agus níos sine i saoráid Phríosún Mountjoy. Is é an príosún cimithe do mhná atá curtha ar coimeád nó ar gearradh pianbhreith orthu ó gach Cúirt lasmuigh de limistéar na Mumhan.

Príosún Luimnigh

Príosún meánslándála dúnta d’fhir agus do mhná fásta. Is é an príosún cimithe d’fhir do chontaetha an Chláir, Luimnigh agus Thiobraid Árann agus do mhná do gach ceann de shé chontae na Mumhan.

Teach an Locháin

Príosún oscailte, ísealslándála d’fhir 18 mbliana d’aois agus níos sine lena meastar go dteastaíonn leibhéil slándála níos ísle.

Príosún Lár na Tíre

Príosún meánslándála dúnta d’fhir fásta. Is é an príosún cimithe do chontaetha Cheatharlach, Chill Dara, Chill Chainnigh, Laois, Uíbh Fhailí agus na hIarmhí.

Príosún Mhuinseo

Príosún meánslándála dúnta d’fhir fásta. Is é an príomhphríosún cimithe é do chathair agus do chontae Bhaile Átha Cliath.

Príosúin Phort Laoise

Príosún dúnta ardslándála d’fhir fásta. Is é an príosún cimithe dóibh siúd a chuirtear chun coimeád ón gCúirt Choiriúil Speisialta agus i measc na bpríosúnach anseo tá iad siúd atá nasctha le coireacht threascrach.

Mainistir Shelton

Príosún oscailte, íseal slándála d’fhir 19 mbliana d’aois agus níos sine lena meastar go dteastaíonn leibhéil slándála níos ísle.

Príosún Pháirc na Cruithneachta

Áit choinneála slándála meánach dúnta d’fhir fásta agus do dhaoine óga 17 mbliana d'aois ar gearradh pianbhreith orthu.

Má ciontaíodh tú i gcoir agus má gearradh téarma príosúnachta ort, nó má athchuireadh tú faoi choimeád ar feitheamh ar dul ós comhair na cúirte, eiseoidh breitheamh barántas chuig Gobharnóir ceann de na príosúin cimithe atá liostaithe thuas.

Braitheann an cineál príosúin a bhfuil tú cimithe dó ar iliomad fachtóirí, lena n-áirítear:

• Cineál do chiona agus do stair ciontaithe roimhe seo
• D’iompar roimhe seo faoi choimeád agus an leibhéal riosca a mheastar a chruthaíonn to do phríosúnaigh eile agus d’fhoireann an phríosúin
• Infhaighteacht áite príosúin
• Imní slándála maidir leat
• Rochtain ar áiseanna athshlánaithe ábhartha; agus
• Cóngaracht do theach do theaghlaigh

Is féidir leat mioneolas ar na háiseanna príosúin go léir in Éirinn a fháil ar láithreán gréasáin Sheirbhís Phríosúin na hÉireann. Is féidir leat tuilleadh a fháil amach faoi do chearta agus do theidlíochtaí mar phríosúnach.

Próiseas cimithe

Ní féidir leat a bheith cimithe do phríosún ach le hordú cimithe bailí ó chúirt, a chaithfidh an Garda nó oifigeach príosúin a thabhairt don Ghobharnóir príosúin ábhartha.

I bhformhór na gcásanna, nuair a bheidh tú cimithe don phríosún, tabharfar tú chuig an limistéar fáiltithe ina dtaifeadfar d’ainm, do sheoladh, do dháta breithe, do ghaol is gaire, do ghairm bheatha, do reiligiún agus sonraí eile. Má ciontaíodh tú i gcoir, tógfar do ghrianghraf, méarloirg agus loirg dearnan agus seolfar chuig na Gardaí iad.

Déanfaidh oifigeach príosúin de do inscne féin tú a chuardach ort. Ba cheart meas a bheith léirithe agat ar do cuibheas, do phríobháideacht agus do diínit le linn an chuardaigh. Má dhiúltaíonn tú dul faoi chuardach, ní fhéadfaidh an t-oifigeach príosúin ach cibé fórsa is gá le réasún a úsáid chun an cuardach a dhéanamh.

Déanfar liosta de do mhaoin phearsanta go léir nuair a thiocfaidh tú isteach sa phríosún. Tógfar aon earraí toirmiscthe, amhail substaintí nó airm toirmiscthe, agus taifeadfar earraí luachmhara, mar shampla seodra nó fóin phóca, agus stórálfar go sábháilte iad san Oifig Ghinearálta le tabhairt ar ais duit ar do scaoileadh saor.

Déanfar aon airgead a thógfar uait a thaisceadh i gcuntas san Oifig Ghinearálta. Féadfaidh cairde agus baill teaghlaigh airgead a chur isteach sa chuntas seo duit agus tabharfar admháil dóibh. Mura gcaitheann tú do chuid airgid go léir sa phríosún gheobhaidh tú ar ais é nuair a scaoilfear saor tú.

Déanfar tú a mheá agus a thomhas. Ba chóir sonraí faoi aon mharcanna nó coilm ar do chorp a chur i do chomhad pearsanta príosúin. Iarrfar ort aon stair de mhí-úsáid substaintí nó tinneas meabhrach a nochtadh ionas gur féidir tacaíochtaí iomchuí a eagrú. Má chreideann tú nach bhfuil sé sábháilte duit a bheith i measc príosúnach eile nó, más mian leat go gcuirfí ar chosaint tú, ba cheart duit é sin a rá le foireann an phríosúin.

Caithfidh an Garda nó an t-oifigeach príosúin a thug chun príosúin tú aon chógas nó oideas ar leat iad a thabhairt don Ghobharnóir agus aon eolas atá acu faoi do shláinte a chur ar aghaidh. Más féidir, ba chóir do dhochtúir scrúdú a dhéanamh ort lá do chimithe, nó a luaithe is féidir ina dhiaidh sin.

Ba chóir do Ghobharnóir an phríosúin, nó duine éigin a dhéanann ionadaíocht orthu, bualadh leat laistigh de 24 uair an chloig ó do chimiú chun príosúin. Ba chóir leabhrán a sholáthar duit ina mhínítear rialacha an phríosúin, do chearta agus do theidlíochtaí mar phríosúnach, agus do fhreagrachtaí d’fhoireann an phríosúin agus do phríodúnaigh eile. Más náisiúnach eachtrach tú, ba cheart, más féidir, cóip de leabhrán an phríosúin a thabhairt duit i dteanga a thuigeann tú.

Tabharfar cead duit a rá do bhall teaghlaigh nó do dhuine éigin eile cá bhfuil tú chomh luath agus is féidir.

D’fhoilsigh Comhairle na hÉireann um Shaoirsí Sibhialta agus Iontaobhas na hÉireann um Athchóiriú an Chórais Choiriúil mionthreoir (PDF) ar do chearta mar phríosúnach, lena n-áirítear eolas faoi na rudaí ar féidir leat a bheith ag súil leo agus tú cimithe chuig phríosún.

Nuair a ghearrtar pianbhreith príosúin ort, nó má athchuirtear tú faoi choimeád ar feitheamh láithreas cúirte eile, beidh tú cimithe don phríosún atá ainmnithe don limistéar cúirte inar láithrigh tú. Mar sin féin, féadfaidh an tAire Dlí agus Cirt an príosún ina gcaithfidh do phianbhreith a athrú tráth ar bith.

Mar phríosúnach, níl aon cheart dlíthiúil agat do phianbhreith a chur isteach i bpríosún de do rogha féin. Féadfaidh tú iarratas a dhéanamh chuig an nGobharnóir, áfach, ar aistriú go príosún eile má tá cúis mhaith agat. I bhformhór na gcásanna, féachfaidh an tSeirbhís Phríosúin le cinntiú go bhfuil tú i bpríosún chomh gar do do theach agus is féidir.

Má aistrítear tú ó phríosún amháin go príosún eile, ba cheart go gceadófaí duit, a luaithe is féidir le réasún, a chur in iúl do bhall teaghlaigh nó do chara gur aistríodh tú.

Aistrithe idirnáisiúnta

Más náisiúnach eachtrach tú atá ag caitheamh téarma príosúnachta in Éirinn, féadfaidh tú iarratas a dhéanamh ar aistriú chun do phianbhreith a chríochnú i do stát baile.

Is sínitheoir í Éire do Choinbhinsiún Chomhairle na hEorpa maidir le hAistriú Daoine ar a bhfuil Pianbhreith gearrtha orthu. Déanann an Conradh, atá daingnithe ag 66 tír lena n-áirítear 19 stát lasmuigh de Chomhairle na hEorpa, foráil maidir le neamh-náisiúnach a ciontaíodh i gcion coiriúil a eiseachadadh chuig a thír dhúchais. Mura sínitheoir don Choinbhinsiún í tír beidh aistriú déthaobhach ag teastáil chun aistriú idir an dá stát.

Chun aistriú a dhéanamh, ní mór toiliú 3 bhealach a bheith ann. Caithfidh an príosúnach, tír na pianbhreithe agus tír dhúchais an phríosúnaigh aontú leis an aistriú.

Ina theannta sin, caithfidh tú 4 choinníoll a chomhlíonadh chun a bheith incháilithe ar iarratas a dhéanamh ar aistriú:

1. Caithfidh tú a mheas mar náisiúnach den tír ar mhaith leat go n-aistreofaí tú chuici.
2. Caithfidh do phianbhreith a bheith críochnaitheach. Ní féidir leat iarratas a dhéanamh ar aistriú sula mbíonn triail agat nó go dtí go n-éistfear gach achomharc.
3. Caithfidh 6 mhí ar a laghad a bheith fágtha ar do phianbhreith.
4. Caithfear an choir ar ciontaíodh tú ina leith a bheith aitheanta mar choir i do thír dhúchais.

Is iondúil go dtosaíonn iarratas ar aistriú le príosúnach ag cur údaráis na bpríosún ar an eolas gur mian leis a phianbhreith a chríochnú ina thír dhúchais. Nó is féidir leat an mian seo a chur in iúl go díreach don Aire Dlí agus Cirt. Tá bileog fíricí luachmhar (PDF) curtha le chéile ag Comhairle na hÉireann do Phríosúnaigh Thar Lear ar an bpróiseas chun iarratas a dhéanamh ar aistriú idirnáisiúnta.

Tá castacht dhlíthiúil an phróisis aistrithe idirnáisiúnta chomh mór sin go dtógann mórchuid na n-iarratas tamall fada. Foilsíonn an tAire Dlí agus Cirt tuarascáil bhliantúil (PDF) ar oibriú na scéime aistrithe ina mbíonn líon na bpríosúnach a aistríodh isteach agus amach as Éirinn gach bliain léirithe.

Cé nach bhfuil aon eagraíocht náisiúnta freagrach as eolas nó tacaíocht a sholáthar do theaghlaigh a dtéann príosúnacht i bhfeidhm orthu, tá roinnt eagraíochtaí deonacha ann a chomhlíonann a leithéid d’fheidhm:

Is eagraíocht neamhrialtasach é Iontaobhas na hÉireann um Athchóiriú an Chórais Choiriúil (IPRT) a fheachtasaíonn ar son cearta príosúnach. Ní chuireann an IPRT seirbhís dhíreach ar fáil; mar sin féin, is féidir leat rochtain a fháil ar raon foilseachán cabhrach, lena n-áirítear eolasis do phríosúnaigh agus a dteaghlaigh.

Is eagraíocht charthanachta é Care After Prison a sholáthraíonn tacaíocht do chiontóirí, dá dteaghlaigh agus d’íospartaigh na coireachta. Oibríonn siad go dlúth freisin le teaghlaigh agus le muintir na ndaoine atá faoi phianbhreith agus atá ag feitheamh ar phianbhreith.

Is eagraíocht atá lonnaithe i dTamhlacht an Tionscnamh Forbartyha don Óige (CDI) a oibríonn chun torthaí a fheabhsú do leanaí, do theaghlaigh agus do phobail i dTamhlacht agus ar fud na hÉireann.

Is eagraíocht atá lonnaithe i gCorcaigh é Iontaobhas Naomh Nioclás a ofrálann cabhair agus tacaíocht do dhaoine a dtéann príosúnacht i bhfeidhm orthu.

Tá Tionscadal Teaghlaigh Rae Bedford Row lonnaithe i Luimneach agus tacaíonn sé le baill teaghlaigh a ndeachaigh an phríosúnacht i bhfeidhm orthu. Oibríonn sé i dtreo iar-phríosúnaigh a ath-imeasscadh ina dteaghlaigh, ina bpobail, agus sa tsochaí i gcoitinne.

Go ginearálta, cuimsíonn iarrthóirí tearmainn agus inimircigh neamhrialta a d’fhéadfaí a choinneáil faoi dhlí na hÉireann:

• Neamh-náisiúnaigh a thagann go hÉirinn agus a ndiúltaítear cead dóibh teacht i dtír
• Iarratasóirí cosanta idirnáisiúnta a mheastar a bheith i gceann de na catagóirí atá leagtha amach in Alt 20 (1) den Acht um Chosaint Idirnáisiúnta (féach thíos)
• Iarratasóirí cosanta idirnáisiúnta atá á n-aistriú chuig Ballstát eile den AE faoi Rialachán Bhaile Átha Cliath a bhfuil baol aon go n-éalóidh siad
• Neamh-náisiúnaigh a bhfuil orduithe díbeartha acu nach bhfuil curtha i bhfeidhm go fóill; agus
• Neamh-náisiúnaigh atá ag feitheamh ar thriail i gcion a bhaineann le coir inimirce

Foráiltear le halt 20 (1) den Acht um Chosaint Idirnáisiúnta 2015 gur féidir le hoifigeach inimirce nó ball den Gharda Síochána iarratasóirí cosanta idirnáisiúnta a choinneáil agus a ghabháil gan bharántas má tá amhras ann:

• Go bhfuil siad ina gcúis baoil do shlándáil phoiblí nó d’ord poiblí in Éirinn
• Go ndearna siad coir thromchúiseach neamhpholaitiúil lasmuigh d’Éirinn
• Nach ndearna siad iarrachtaí réasúnta a n-aitheantas a chruthú (lena n-áirítear neamhchomhlíonadh an cheanglais méarloirg a sholáthar)
• Gur beartaigh siad Éire a fhágáil gan údarás dleathach agus dul isteach i stát eile
• Gur ghníomhaigh siad nó gur bheartaigh siad gníomhú ar bhealach a thiocfadh salach ar chóras chun cosaint idirnáisiúnta a thabhairt do dhaoine in Éirinn nó aon socrú a bhaineann leis an gComhlimistéar Taistil
• Gur scrios siad, gan leithscéal réasúnach, cáipéisí aitheantais nó taistil nó go bhfuil cáipéisí aitheantais bhréige ina seilbh

Faoi láthair níl aon lárionaid choinneála speisialaithe d’iarrthóirí tearmainn nó d’imircigh neamhrialta in Éirinn. Má choinnítear tú faoi alt 20 (1) den Acht um Chosaint Idirnáisiúnta 2015, is féidir tú a choinneáil ag stáisiún Garda nó i bPríosún Chnoc na Seamar. Má choinnítear tú i bPríosún Chnoc na Seamar, ba chóir duit a bheith scartha ó dhaonra ginearálta na bpríosún. Ní féidir daoine faoi 18 mbliana d’aois a choinneáil.

Níl aon fhad uasta ann chun iarratasóirí cosanta a choinneáil leagtha amach san Acht um Chosaint Idirnáisiúnta. Tugann alt 20 (12) le fios gur féidir le breitheamh Cúirte Dúiche, ar choinníoll go gcomhlíontar na critéir ábhartha, iarratas a dhéanamh ar choinneáil ar feadh tréimhsí ama 21 lá as a chéile gan aon uasteorainn.

D’fhoilsigh Comhairle Dídeanaithe na hÉireann treoir agus mioneolas ar nósanna imeachta coinneála inimirce in Éirinn. Is féidir leat níos mó a léamh freisin faoi stádas dídeanaí agus cead fanachta, an próiseas tearmainn in Éirinn agus na seirbhísí atá ar fáil d’iarrthóirí tearmainn in Éirinn.