A scaoileadh saor ón bpríosún

Má tá tú ag cur isteach téarma príosúnachta in Éirinn, tá roinnt bealaí inar féidir leat a scaoileadh isteach sa phobal.

Chomh maith le téarma iomlán do phianbhreithe a chríochnú, féadfar tréimhsí scaoileadh saor sealadach nó buan a dheonú duit mar aitheantas ar dhea-iompar faoi choimeád, go háirithe trí bheith páirteach i ngníomhaíochtaí struchtúrtha údaraithe atá deartha chun do dhóchúlacht athchiontú a laghdú.

Imlíníonn an leathanach seo na bealaí inar féidir leat a scaoileadh saor ón bpríosún. Soláthraíonn sé faisnéis ar:

• Loghadh
• Scaoileadh sealadach
• Parúil
• Athlonnú agus ath-imeascadh sa phobal

Is féidir leat tuilleadh a fháil amach faoin gcaoi a n-oibríonn córas na bpríosún in Éirinn agus faoin oiliúint oideachais agus ghairme atá ar fáil do phríosúnaigh.

Is éard atá i loghadh ná críoch iomlán le pianbhreith sula mbíonn téarma iomlán do phianbhreithe curtha i gcrích.

Má tá tú sa phríosún agus má dhéantar cuid de do phianbhreith a chur ar ais (laghdaithe), scaoiltear isteach sa phobal thú gan aon mhaoirseacht ná srianta breise.

Má tá tú sa phríosún agus má dhéantar cuid de do phianbhreith a chur ar ais (laghdaithe), scaoiltear isteach sa phobal thú gan aon mhaoirseacht ná srianta breise.

Ní bhaineann loghadh má tá tú:

• Pianbhreith saoil a sheirbheáil (féach ‘Parúl’ thíos)
• I bpríosún mar fhéichiúnaí nó mar gheall ar dhíspeagadh cúirte

Tá 2 chineál loghadh leagtha amach faoi Airteagal 59 de Rialacha an Phríosúin 2007: loghadh caighdeánach agus loghadh feabhsaithe.

Loghadh caighdeánach

Ligeann loghadh caighdeánach duit fad do phianbhreithe a ghiorrú suas go dtí an ceathrú cuid. I bhformhór na gcásanna, faigheann tú gnáth-loghadh go huathoibríoch nuair nach ndéanann tú cion faoi choimeád.

Mar shampla, má ghearrtar pianbhreith 4 bliana sa phríosún ort, féadfar thú a scaoileadh saor tar éis 3 bliana, agus an ceathrú cuid deiridh de do phianbhreith curtha ar ais.

Loghadh feabhsaithe

Is féidir leat iarratas a dhéanamh chuig an Aire Dlí agus Cirt ar loghadh feabhsaithe chun do phianbhreith a laghdú aon trian.

Mar shampla, má ghearrtar pianbhreith 3 bliana príosúin ort agus má bhronntar loghadh feabhsaithe aon trian de do phianbhreith ort, féadfar thú a scaoileadh saor tar éis 2 bhliain.

Le bheith incháilithe do loghadh feabhsaithe:

• Ní mór duit a bheith in ann dea-iompar a léiriú (mar shampla, trí bheith páirteach i ngníomhaíochtaí struchtúrtha údaraithe sa phríosún)
• Caithfidh an tAire Dlí agus Cirt a bheith sásta nach dócha go ndéanfaidh tú athchiontú agus gur féidir leat a ath-imeascadh sa phobal nuair a scaoiltear saor tú

Ciallaíonn scaoileadh sealadach go scaoiltear saor ón bpríosún thú ar feadh tréimhse sonraithe ama chun críche nó cúis shonrach.

Ceadaíonn an tAcht um Cheartas Coiriúil 1960 don Aire Dlí agus Cirt scaoileadh sealadach a dheonú do phríosúnaigh ag am ar bith sula gcáilíonn siad do loghadh caighdeánach nó do phríosúnaigh ar cuireadh pianbhreith saoil orthu nach bhfuil i dteideal loghadh caighdeánach.

Tá 3 chineál scaoileadh sealadach ginearálta ann:

1. Forais atruacha

I bhformhór na gcásanna, is féidir tú a scaoileadh saor ar fhorais atruacha má bhíonn éigeandáil teaghlaigh ann, mar bhás nó tinneas tromchúiseach. D’fhéadfaí tú a scaoileadh saor freisin chun cuairt a thabhairt ar theaghlach ag am Nollaig, nó chun freastal ar ócáidí teaghlaigh speisialta ar nós baisteadh nó comaoineach.

2. Scaoileadh lá go lá

Má léiríonn tú dea-iompar agus má ghlacann tú páirt i ngníomhaíochtaí struchtúrtha sa phríosún, féadfar scaoileadh saor ó lá go lá a thabhairt duit chun páirt a ghlacadh in obair nó in oiliúint lasmuigh den phríosún i rith an lae. Filleann tú ar choimeád sa tráthnóna.

D’fhéadfaí scaoileadh lae a thabhairt duit freisin gar do dheireadh na pianbhreithe chun caidreamh teaghlaigh a thógáil roimh scaoileadh saor.

3. Scaoileadh sealadach iomlán

Más rud é gur éirigh go maith le do scaoileadh saor sealadach ó lá go lá agus go bhfuil sé léirithe agat gur féidir leat a ath-imeascadh sa phobal, féadfaidh an tAire Dlí agus Cirt scaoileadh sealadach iomlán a dheonú duit.

Go praiticiúil, cuireann an fhoráil seo deireadh leis an gcuid coimeádta de do phianbhreith mura dtugtar chun príosúin tú ar chúis ar bith.

Incháilitheacht do scaoileadh sealadach

Agus measúnú á dhéanamh ar iarratas ar scaoileadh sealadach, breithneoidh an tAire roinnt fachtóirí, lena n-áirítear:

• Nádúr agus imthosca na coire a rinne tú
• D’iompar faoi choimeád agus ar aon tréimhse scaoileadh sealadach roimhe sin
• Fad na pianbhreithe a cuireadh isteach
• Má tá tú i mbaol do dhuine ar bith, má scaoiltear
• An baol nach bhfillfidh tú ag deireadh an scaoileadh sealadach
• Dá gcabhródh scaoileadh sealadach leat ath-imeascadh sa tsochaí

Má thugtar scaoileadh sealadach duit, ní mór duit:

• Coinnigh an tsíocháin agus coinnigh an dea-iompar
• Coinnigh nósanna stuama
• Fill ar an bpríosún sula dtéann an tréimhse scaoilte sealadach in éag
• Cloí le haon choinníoll eile a fhorchuirtear

Síneoidh tú foirm eisiúna á admháil sin:

• Tá tú ar an eolas faoi na téarmaí agus coinníollacha a bhaineann le do scaoileadh
• Míníodh na téarmaí sin duit
• Tá tú ar an eolas faoin am a thagann deireadh le do thréimhse scaoilte

Fad is atá tú lasmuigh den phríosún, d’fhéadfaí a mheas go bhfuil tú go neamhdhleathach i gcoitinne agus go bhféadfaí tú a ghabháil má thagann deireadh le do thréimhse scaoilte, nó má sháraíonn tú coinníoll de do scaoileadh.

Nuair a scaoileadh saor ón bpríosún

Má scaoiltear amach as an bpríosún tú ar scaoileadh sealadach nó buan, ní mór don Ghobharnóir a chinntiú go bhfuil:

• Go leor airgid chun taisteal chuig do áit chónaithe laistigh den Stát
• Éadaí oiriúnacha le caitheamh
• I ndóthain airgid le maireachtáil air, mar a mheastar a bheith cuí sna himthosca

An tSeirbhís Phromhaidh

Déanann an tSeirbhís Phromhaidh maoirsiú agus tacaíocht a thabhairt do chiontóirí sa phobal. I bhformhór na gcásanna, déanann an tSeirbhís Phromhaidh maoirsiú ar phríosúnaigh a scaoiltear amach go sealadach.

Inseofar duit faoin tSeirbhís Phromhaidh nuair a thagann tú chuig an bpríosún. Féadfar oifigeach a shannadh chun oibriú leat chun aghaidh a thabhairt ar d’iompar ciontaithe ionas gur féidir leat a bheith incháilithe do scaoileadh sealadach níos déanaí.

Mar shampla, faoin Scéim um Fhilleadh ar an bPobal, is féidir leat obair gan phá a dhéanamh mar choinníoll do scaoileadh saor ón bpríosún go luath. Ní féidir leat a bheith ina bhagairt ar an bpobal le bheith incháilithe don scéim seo.

Is cineál é parúl scaoileadh saor ón bpríosún faoi choinníollacha áirithe. Má scaoiltear saor thú ar parúl, níl deireadh le do phianbhreith – níl ort ach do phianbhreith a chur isteach sa phobal.

Is féidir leat cur isteach ar pharúl má tá ar a laghad 10 mbliana go leith de phianbhreith saoil curtha isteach agat, ach ní féidir parúl a dheonú duit mura bhfuil ar a laghad 12 bhliain de do phianbhreith curtha isteach agat.

Má scaoiltear ar parúl thú, ní mór duit coinníollacha uile d’ordú parúil a leanúint. Baineann na coinníollacha seo leis an am atá fágtha de do phianbhreith.

Is féidir tú a chur ar ais go príosún má athchiontaigh tú nó má sháraíonn tú aon cheann de choinníollacha d’ordú parúil.

An Bord Parúil

Déanann an Bord Parúil athbhreithniú ar iarratais pharúil ó phríosúnaigh a bhfuil pianbhreitheanna saoil á gcur isteach acu. Is comhlacht reachtúil neamhspleách é agus is é an tAire Dlí agus Cirt a cheapann comhaltaí an Bhoird.

Ní mór don Bhord Parúil a chur in iúl duit nuair a bheidh tú incháilithe do pharúl. Is féidir leat iarratas a dhéanamh ar pharúl a luaithe a bheidh tú incháilithe. Coinníonn Seirbhís Phríosúin na hÉireann an Bord Parúil ar an eolas faoi na príosúnaigh atá i dteideal iarratas a dhéanamh ar pharúl.

Ní mór duit na critéir seo a leanas le haghaidh parúl a chomhlíonadh:

• Ní mór duit ar a laghad 10 mbliana go leith de do phianbhreith a bheith curtha isteach agat sular féidir leat iarratas a dhéanamh ar pharúl
• Ní mór duit 12 bhliain ar a laghad de do phianbhreith saoil a bheith curtha isteach agat sular féidir parúl a dheonú duit

Tá roinnt cionta, mar dhúnmharú caipitil, cionta gnéis áirithe, cionta a bhaineann le drugaí agus dronganna faoi réir téarmaí príosúnachta íosta. Ní bheidh tú incháilithe do pharúl sna cásanna seo go dtí go gcuirfear an phianbhreith íosta sin isteach.

Agus d’iarratas á mheas, féadfaidh an Bord Parúil tuarascálacha a iarraidh ó sheirbhísí ábhartha, lena n-áirítear:

• Seirbhís Phríosúin na hÉireann
• Seirbhís Síceolaíochta Phríosúin na hÉireann
• An tSeirbhís Phromhaidh
• An Garda Síochána
• Síciatraí agus/nó síceolaí
• Aon fhoinse eile a bhaineann le do chás

Is féidir leat tuilleadh a léamh faoin bpróiseas parúil ar shuíomh gréasáin an Bhoird Parúil agus ar a mbileog faisnéis d’iarratasóirí parúil (pdf).

Fachtóirí a breithníodh in athbhreithniú parúil

Agus a chinntí á ndéanamh aige, breithníonn an Bord Parúil roinnt fachtóirí, lena n-áirítear:

• Má tá tú i mbaol don phobal nó d’íospartach roimhe seo
• Má tá tú tar éis athshlánú agus má tá tú in ann ath-imeascadh sa tsochaí
• Nádúr agus imthosca an chiona a rinne tú
• Aon mholadh a dhéanann an chúirt ag am na pianbhreithe
• D’iompar faoi choimeád, go háirithe do rannpháirtíocht le seirbhísí teiripeacha atá deartha chun d’iompar ciontaithe a mhaolú
• An baol go dteipfidh ort aon choinníollacha a chomhlíonadh
• Aighneachtaí arna ndéanamh ag aon íospartach nó thar ceann aon íospartaigh
• Aon fhorais atruacha ar fiú aird speisialta a thabhairt orthu

An dara léirmheas agus athbhreithniú ina dhiaidh sin

Seans go mbeidh ort dul tríd an bpróiseas parúil arís agus arís eile agus dul chun cinn fiúntach a thaispeáint sula ndeonaítear parúl duit.

Má dhiúltaítear d’iarratas, tabharfar na cúiseanna atá leis an diúltú duit i scríbhinn. Inseofar duit freisin cathain is féidir leat iarratas a dhéanamh ar pharúl eile, a dhéanfar laistigh de 2 bhliain ó chinneadh an diúltaithe.

Féadfaidh an Bord Parúil treoir a thairiscint freisin ina chinneadh diúltaithe maidir leis na céimeanna is gá duit a ghlacadh chun iarratas rathúil a dhéanamh amach anseo.

An Scéim um Chúnamh Dlíthiúil

Má theastaíonn ionadaíocht dhlíthiúil uait agus tú ag déileáil leis an mBord Parúil, féadfaidh tú tacaíocht airgeadais a fháil trí Scéim Chúnaimh Dhlí an Bhoird Parúil. Tá sé seo ar fáil do phríosúnaigh atá ag déanamh iarratais ar pharúl nó atá ar parúl cheana féin, agus freisin d’íospartaigh ábhartha na coireachta.

Ní dhéantar tástáil acmhainne ar an scéim. Is féidir leat tuilleadh a léamh faoi Scéim um Chúnamh Dlíthiúil an Bhoird Parúil (pdf).

Íospartaigh na coireachta agus an próiseas parúil

Más íospartach coireachta tú inar gearradh pianbhreith saoil i bpríosún ar an gciontóir, is féidir leat clárú leis an mBord Parúil. Má chláraíonn tú agus má dhéanann an ciontóir iarratas ar pharúl, iarrfar ort an dteastaíonn uait aighneacht a dhéanamh chuig an mBord Parúil.

Cumann na hÉireann um Imeascadh Sóisialta Ciontóirí

Oibríonn Seirbhís Phríosúin na hÉireann le Cumann na hÉireann um Chomhtháthú Sóisialta Ciontóirí (IASIO) chun tacaíocht a thabhairt duit le linn do scaoileadh amach as an bpríosún ionas gur féidir leat ath-imeascadh isteach sa phobal.

Soláthraíonn IASIO 3 sheirbhís pobalbhunaithe chun tacú leis an bpróiseas ath-imeasctha.

An tSeirbhís Nascachta

Is féidir leis an tSeirbhís Nascachta cabhrú leat le gairmthreoir, scileanna léitheoireachta agus scríbhneoireachta, iarratas a dhéanamh ar choláiste agus obair a fháil.

Ní mór d’Oifigeach Promhaidh nó do Mhaoirseoir Seirbhíse Pobail tú a atreorú chuig an tseirbhís.

An tSeirbhís ‘Rochtain a Fháil ar Oiliúint agus Fostaíocht’ (GATE)

Is féidir le Seirbhís GATE treoirchomhairleoireacht a sholáthar agus cabhrú leat oiliúint nó fostaíocht a fháil tar éis duit scaoileadh saor ón bpríosún.

Ní mór duit níos lú ná 18 mí fágtha ar do phianbhreith agus ní mór duit a bheith curtha ar aghaidh chuig an tseirbhís ag duine éigin ón bpríosún, mar shampla an Gobharnóir, Príomhoifigeach, Séiplíneach, etc.

An tSeirbhís Athlonnaithe

Is féidir leis an tSeirbhís Athlonnaithe cabhrú le pleanáil don saol tar éis príosúin, rochtain a fháil ar sheirbhísí sláinte agus lóistín éigeandála, agus iarratas a dhéanamh ar thithíocht, cártaí leighis agus sochair leasa shóisialaigh.

Ní mór duit níos lú ná 18 mí fágtha ar do phianbhreith agus ní mór duit a bheith curtha ar aghaidh chuig an tseirbhís ag duine éigin ón bpríosún, mar shampla an Gobharnóir, Príomhoifigeach, Séiplíneach, etc.

Tacaíochtaí iar-scaoileadh eile

Féadfaidh tú tacaíocht bhreise a fháil ón tSeirbhís Phromhaidh. Déanann siad ciontóirí a tharchur chuig tionscadail pobail timpeall na hÉireann, chun cabhrú leo ath-imeascadh agus athlonnú sa phobal. Is féidir leat teacht ar shonraí teagmhála na Seirbhísí Promhaidh áitiúla.

Tá liosta eagraíochtaí ar fud na hÉireann curtha le chéile ag Iontaobhas Athchóirithe Pionós na hÉireann a chuireann comhairle agus tacaíocht ar fáil do phríosúnaigh agus iarphríosúnaigh. Tá roinnt eagraíochtaí ann freisin atá tiomanta do thacaíocht a thabhairt do theaghlaigh na bpríosúnach.