Cúnamh dlí sibhialta agus comhairle dlí

Má tá baint agat le cás sibhialta agus mura bhfuil tú in ionadaíocht dhlíthiúil a fháil, is féidir leat iarratas a dhéanamh ar chúnamh dlíthiúil sibhialta agus comhairle. Tá sé seo maoinithe ag an Stát agus cuireann an Bord um Chúnamh Dlíthiúil ar fáil é.

Má fhaigheann tú cúnamh dlíthiúil sibhialta, déanfaidh abhcóide nó aturnae ionadaíocht duit in imeachtaí sibhialta sa chúirt nó os comhair an Bhinse Achomhairc um Chosaint Idirnáisiúnta.

Áirítear le comhairle dhlíthiúil aon chomhairle ó bhéal nó i scríbhinn a sholáthraíonn aturnae nó abhcóide.

Chun cúnamh nó comhairle dlí sibhialta a fháil, caithfidh d’ioncam indiúscartha a bheith níos lú ná €18,000 agus ní mór do do shócmhainní indiúscartha a bheith níos lú ná €100,000.

Riaráistí morgáiste

Mar chuid d'Abhaile, an tSeirbhís Náisiúnta Réitigh Riaráistí Morgáiste, clúdaíonn scéim chúnaimh agus chomhairle do dhaoine a bhfuil riaráistí morgáiste tromchúiseacha acu méid áirithe de chúnamh dlíthiúil in aisce agus comhairle d’iasachtaithe incháilithe.

Cúnamh dlí coiriúil

Is seirbhísí ar leith iad cúnamh dlíthiúil sibhialta agus cúnamh dlíthiúil coiriúil.

Ní sholáthraíonn an Bord um Chúnamh Dlíthiúil cúnamh dlíthiúil coiriúil, ach riarann sé scéimeanna cúnaimh dlí coiriúil eile.

Go ginearálta, bíonn cúnamh dlí agus comhairle dlí ar fáil d’fhormhór na n-ábhar sibhialta, seachas iad siúd atá eisiata faoin dlí.

I measc na samplaí de dhíospóidí sibhialta ar féidir a bheith clúdaithe ag cúnamh dlíthiúil sibhialta agus comhairle tá:

• Díospóidí teaghlaigh, lena n-áirítear briseadh pósta agus díospóidí a bhaineann le leanaí
• Gníomhartha a rinne Tusla chun do leanbh a thabhairt faoi chúram nó chun maoirsiú a dhéanamh orthu i do theach
• Éilimh maidir le sárú conartha
• Díospóidí le d’fhostóir (ach amháin má tá an cheist os comhair an Choimisiúin um Chaidreamh san Áit Oibre nó na Cúirte Oibreachais)

Cad nach bhfuil clúdaithe ag cúnamh agus comhairle dlí sibhialta?

Ní féidir leat cúnamh dlí sibhialta agus comhairle a fháil le haghaidh:

• Clúmhilleadh
• Díospóidí maidir le cearta agus leasanna ar thalamh
• Cásanna éilimh bheaga
• Alcól nó ceadúnú club
• Tíolacadh
• Achainíocha toghcháin (nuair a dhéanann duine agóid i gcoinne toradh toghcháin)
• Iarratais arna ndéanamh i gcáil ionadaíoch, mhuiníneach nó oifigiúil
• Gníomhartha grúpa nó ranga
• Cionta coiriúla

Mar sin féin, tá eisceachtaí ann maidir le go leor de na heisiaimh thuas.

Mura bhfuil tú cinnte an féidir do cheist a bheith clúdaithe ag cúnamh dlíthiúil sibhialta agus comhairle, ba cheart duit dul i dteagmháil le d’ionad dlí áitiúil le haghaidh tuilleadh faisnéise.

Bíonn ar fhormhór na ndaoine ranníocaíocht íosta a íoc as aturnae a fheiceáil agus as ionadaíocht a bheith acu sa chúirt. Má bhraitheann tú nach bhfuil sé d’acmhainn agat do ranníocaíocht a íoc, is féidir leat iarratas a dhéanamh chun an costas seo a tharscaoileadh.

Comhairle dlí sibhialta

Má tá d’ioncam indiúscartha níos lú ná €11,500, ní mór duit ranníocaíocht íosta de €30 a íoc le haghaidh comhairle dlí.

Má tá d’ioncam indiúscartha níos mó ná €11,500 ach níos lú ná €18,000, ní mór duit ranníocaíocht íosta d’aon deichiú den difríocht idir €11,500 agus d’ioncam indiúscartha a íoc, suas go huasmhéid de €150.

Cúnamh dlí sibhialta

Braitheann an ranníocaíocht íosta a íocann tú as cúnamh dlíthiúil ar 2 chuid:

• Cé mhéad ioncam indiúscartha atá agat
• Cé mhéad caipiteal indiúscartha atá agat

Déantar na figiúirí seo a oibriú amach ar leithligh agus a shuimiú le chéile chun an ranníocaíocht iomlán a chaithfidh tú a íoc a thabhairt.

Ioncam indiúscartha a ríomh

Má tá d’ioncam indiúscartha níos lú ná €11,500, íocann tú ranníocaíocht uasta de €130.

Má tá d’ioncam indiúscartha níos mó ná €11,500 agus níos lú ná €18,000, íocann tú ranníocaíocht uasta de €130 móide aon cheathrú den difríocht idir €11,500 agus d’ioncam indiúscartha.

Ríomh caipitil indiúscartha

Ní bhaineann sé seo ach amháin má tá do chaipiteal indiúscartha níos mó ná €4,000.

Is éard is caipiteal indiúscartha ann luach na sócmhainní atá i do sheilbh, mar ghluaisteán nó scaireanna i gcuideachta. Ní chuimsítear áras an teaghlaigh agus na huirlisí a úsáideann tú le haghaidh oibre agus do chaipiteal indiúscartha á ríomh.

Má tá do chaipiteal indiúscartha idir €4,000 agus €54,000, is é do ranníocaíocht uasta ná 2.5% den difríocht idir €4,000 agus do chaipiteal indiúscartha.

Má tá do chaipiteal indiúscartha níos mó ná €54,000, is é d’uasranníocaíocht ná €1,250 móide 5% den difríocht idir €54,000 agus do chaipiteal indiúscartha.

Is féidir leat sampla den chaoi a ríomhtar ranníocaíocht a fheiceáil ar láithreán gréasáin an Bhoird um Chúnamh Dlíthiúil.

Costas cúnaimh dhlíthiúil a íoc ar ais

Seans go mbeidh ort costas an chúnaimh dhlíthiúil a íoc ar ais má ghnóthaigh tú nó má choinnigh tú airgead nó réadmhaoin mar gheall ar an gcás. Má bhraitheann tú go gcuirfeadh sé seo cruatan ort, is féidir leat iarratas a dhéanamh chuig an mBord um Chúnamh Dlíthiúil chun na costais seo a tharscaoileadh.

Táillí laghdaithe nó saor in aisce do chúnamh dlíthiúil sibhialta nó comhairle

Tá roinnt cúinsí ann nuair nach gá duit ranníocaíocht a íoc, nó is féidir leat ranníocaíocht laghdaithe a íoc.

Seans go mbeidh ort fós na tairseacha ioncaim indiúscartha agus caipitil a chomhlíonadh.

Cúnamh nó comhairle dlí saor in aisce

Ní gá duit ranníocaíocht a íoc i dtreo comhairle dlí:

• Más íospartach thú in ionsaí gnéis nó cás éignithe, agus tá tús curtha le hionchúiseamh an chiona
• Más íospartach gáinneála ar dhaoine thú agus atreoraíodh chuig an mBord um Chúnamh Dlíthiúil é ag Biúró Náisiúnta an Gharda Síochána um Inimirce
• Má tá baint agat le himeachtaí athshealbhaithe agus má deonaíodh comhairle dlí duit faoin scéim Abhaile

Ní gá duit ranníocaíocht a íoc i dtreo cúnamh dlíthiúilí:

• Imeachtaí a thionscnamh nó a chosaint sa Chúirt Dúiche ar ordú urchoisc, ordú sábháilteachta, ordú urchoisc eatramhach, ordú urchoisc éigeandála nó ordú cosanta (más é an t-iarratas ar an ordú foréigean teaghlaigh an t-aon ábhar os comhair na cúirte)
• Iarratas ó Tusla a chosaint chun do leanaí a thabhairt faoi chúram altramais nó chun ligean dá fhoireann maoirsiú a dhéanamh ar do leanaí i do theach féin
• An t-iarratasóir i gcás fuadach linbh nó cothabhála thar lear, tá cónaí ort lasmuigh d’Éirinn, agus tá cúnamh á lorg agat trí chóras an Údaráis Lárnaigh
• Íospartach i gcásanna áirithe éignithe agus ionsaithe gnéis agus teastaíonn ionadaíocht dhlíthiúil ar leith uait
• Féichiúnaí a bhfuil baint aige le himeachtaí socrú dócmhainneachta pearsanta a fhaigheann ionadaíocht dhlíthiúil in aisce faoin scéim Abhaile
• Gan ionadaíocht a dhéanamh in imeachtaí coiriúla áirithe agus tá cosc ort finné a chroscheistiú go pearsanta
• Iarratais áirithe a dhéanamh faoin Acht um Chinnteoireacht Chuidithe agus easpa cumais agat nó beidh easpa cumais agat go luath, nó más coimircí cúirte tú.

Má tá cruatan mór airgeadais ort agus nach bhfuil sé d’acmhainn agat ranníocaíocht a íoc i dtreo comhairle dlí nó cúnamh dlíthiúil, is féidir leat iarratas a dhéanamh chuig an mBord um Chúnamh Dlíthiúil chun an ranníocaíocht a tharscaoileadh. Más mian leat cur isteach ar tharscaoileadh, ba chóir duit labhairt le ball foirne in Ionad Dlí an Bhoird um Chúnamh Dlíthiúil (féach ‘Tuilleadh faisnéise’ thíos).

Níl sé ráthaithe go dtarscaoilfear an ranníocaíocht agus ní dhéanfaidh an Bord um Chúnamh Dlíthiúil é seo ach amháin má bhraitheann siad go mbeadh íoc na ranníocaíochta ina chúis le cruatan míchuí duit.

Táille laghdaithe

Más íocaíocht leasa shóisialaigh an t-aon ioncam atá agat, is é an t-uasmhéid a íocann tú ná €130 do chúnamh dlíthiúil, agus €30 do chomhairle dlí.

Má tá iarratas á dhéanamh agat ar chúnamh dlíthiúil chun cabhair a thabhairt duit le héileamh ar thearmann nó ar chosaint choimhdeach in Éirinn, ní gá duit ach ranníocaíocht de €10 a íoc. Má tá tú i soláthar díreach, is féidir leat iarratas a dhéanamh chun an táille seo a tharscaoileadh.

I bhformhór na gcásanna, ní mór duit tástáil acmhainne a dhéanamh le seiceáil an gcáilíonn tú do chúnamh dlíthiúil nó comhairle.

Chun cáiliú, ní mór duit:

• Ioncam indiúscartha níos lú ná €18,000
• Caipiteal indiúscartha níos lú ná €100,000 (gan an teach ina gcónaíonn tú san áireamh)

Ríomhtar d’ioncam indiúscartha trí do liúntais iomlána a asbhaint ó d’ioncam bliantúil iomlán (féach ‘Conas a ríomhtar ioncam indiúscartha’ thíos).

Féadfaidh tú Táscaire Cáilitheachta Airgeadais ar líne an Bhoird um Chúnamh Dlíthiúil a úsáid le fáil amach an dóigh leat pas a fháil i dtástáil acmhainne.

Sa tástáil acmhainne, tá an Bord um Chúnamh Dlíthiúil ag déanamh meastachán ar an ioncam indiúscartha a bheidh agat don bhliain tar éis duit d’iarratas a chur isteach. Chun seo a dhéanamh, b’fhéidir go mbeidh orthu an t-ioncam a fuair tú don bhliain dheireanach a mheas.

Cén ioncam atá san áireamh sa tástáil acmhainne?

Breithníonn an Bord um Chúnamh Dlíthiúil formhór na bhfoinsí ioncaim sa tástáil acmhainne, lena n-áirítear ioncam ó:

• Fostaíocht nó féinfhostaíocht
• Pinsin ghairme agus Stáit (ranníocach agus neamh-ranníocach)
• Infheistíocht
• Cíos
• Cothabháil a fhaigheann tú
• Ioncam ó leanbh cleithiúnaí os cionn 18 a dhéanann ranníocaíocht airgeadais don teaghlach
• Aon scéimeanna nó liúntais bhreisoideachais agus oiliúna, mar an Scéim Fostaíochta Pobail nó cúrsa SOLAS
• Luach na sochar, na bpribhléidí, agus na buntáistí a d’fhéadfá a fháil mar ghluaisteán cuideachta nó lóistín nó bord saor in aisce

I gcás céilí nó comhchónaitheoirí a bhfuil comhleas acu in imeachtaí, féadfar ioncam na beirte a chur san áireamh.

Níl na nithe seo a leanas san áireamh sa tástáil acmhainne:

• Tacaíocht tithíochta a sholáthraíonn comhlacht poiblí, mar ÍCT nó Liúntas Cíosa
• Roinnt íocaíochtaí leasa shóisialaigh ar nós Sochar Linbh, Liúntas Cúramóra, Sochar Cúramóra, Liúntas Cúraim Baile, Liúntas Cúraim Altrama nó íocaíocht Caomhnóra

Tá an Bord um Chúnamh Dlíthiúil údaraithe chun faisnéis a fháil ón Roinn Coimirce Sóisialaí agus óna Coimisinéirí Ioncaim faoi d’ioncam nó caipiteal.

Conas a ríomhtar ioncam indiúscartha

Ríomhtar d’ioncam indiúscartha trí do liúntais iomlána a asbhaint ó d’ioncam bliantúil iomlán.

Tá na liúntais leagtha amach sa tábla thíos.

* D’fhéadfadh gur leanbh nó leasleanbh faoi 18, nó os cionn 18 agus in oideachas lánaimseartha é cleithiúnaí, nó gaol cleithiúnach nó duine eile a chónaíonn leat agus a fhaigheann tacaíocht uait.

Féadfaidh tú comhdhlúthú neamhfhoirmiúil den dlí a léamh a leagann amach na rialacháin um thástáil acmhainne (doc).

Más gá duit dul chun na cúirte, breathnóidh an Bord um Chúnamh Dlíthiúil ar thuillteanais do cháis chun a chinntiú go bhfuil sé dlisteanach.

Seiceálacha na tástála tuillteanais:

• Dá nglacfadh duine réasúnta an cás, dá n-íocfadh sé é lena airgead féin
• Dá molfadh aturnae nó abhcóide atá ag feidhmiú ar do shon dul chun na cúirte, bunaithe ar fhíorais do cháis agus fios a bheith agat go raibh tú ag íoc as é féin
• Má tá forais agat chun an cás a thógáil, nó chun an cás atá á thógáil i do choinne a chosaint
• Más é seo an bealach is fearr chun d’aighneas a réiteach
• Más dóigh leat do chás a bhuachan
• An costas ar an gcáiníocóir in aghaidh an tsochair a d’fhéadfá a fháil dá mbuafá

Má bhaineann an cás le leas linbh – ar nós coimeád leanaí nó an Stát ag iarraidh do leanbh a thabhairt faoi chúram – más dócha go mbuafaidh tú agus nach gcuirtear costas an cháiníocóra san áireamh sa tástáil tuillteanais.

Is féidir leat iarratas a dhéanamh ar chúnamh dlíthiúil sibhialta agus comhairle trí aon cheann díobh seo a leanas:

• Ar líne ar láithreán gréasáin an Bhoird um Chúnamh Dlíthiúil (ní mór duit cónaí i bPoblacht na hÉireann chun iarratas a dhéanamh ar líne)
• Tríd an bhFoirm Iarratais ar Chúnamh Dlíthiúil (pdf) a chomhlánú agus í a sheoladh ar ais chuig d’ionad dlí áitiúil

Ní mór duit doiciméid a chur isteach le d’iarratas, lena n-áirítear:

• Duillín pá le déanaí nó P21, má oibríonn tú
• Admháil leasa shóisialaigh le déanaí, má tá íocaíocht leasa shóisialaigh á fáil agat
• D’Fhógra Measúnaithe is déanaí ó na Coimisinéirí Ioncaim nó an tacar cuntas is déanaí, má tá tú féinfhostaithe
• Bhain iarratais chúirte nó orduithe a rinneadh sa bhliain dheireanach leis an gcás
• Aitheantas grianghraf agus cruthúnas seolta, má tá gné airgeadais nó réadmhaoine ag baint le do chás

Má ghlactar le d’iarratas

Má ghlactar le d’iarratas, iarrfar ort ranníocaíocht íosta a dhéanamh (féach ‘An gcaithfidh mé íoc as cúnamh agus comhairle dlí sibhialta?’ thuas).

Más gá cúnamh dlíthiúil, eiseofar deimhniú um chúnamh dlíthiúil duit.

D’fhéadfadh go mbeadh am feithimh le haghaidh coinne le haturnae.

Tugtar tosaíocht do roinnt cásanna mar:

• Foréigean teaghlaigh
• Cúram leanaí
• Fuadach leanaí

Tabharfar tosaíocht do chásanna freisin má tá an baol ann go rachaidh na teorainneacha ama chun imeachtaí a eisiúint in éag.

Má tá an dá pháirtí i ndíospóid incháilithe do chúnamh dlíthiúil (mar shampla, cliseadh pósta nó comhchónaithe), is gnách go ndéanfaidh ionaid dlí éagsúla ionadaíocht dóibh.

Má dhiúltaítear d’iarratas ar chúnamh dlíthiúil nó comhairle dlí, féadfaidh tú athbhreithniú a iarraidh, nó féadfaidh tú achomharc a dhéanamh i gcoinne an chinnidh.

Ní mór duit athbhreithniú nó achomharc a iarraidh laistigh de mhí amháin ón gcinneadh.

Ní gá duit athbhreithniú a iarraidh sula ndéanann tú achomharc. Má iarrann tú athbhreithniú agus má tá tú fós míshásta leis an gcinneadh, féadfaidh tú an cinneadh sin a achomharc.

Athbhreithniú

Féadfaidh tú athbhreithniú a iarraidh trí d’aturnae nó foireann an ionaid dlí, nó trí theagmháil dhíreach a dhéanamh leis an gcinnteoir.

Go ginearálta, cuireann tú tuilleadh faisnéise isteach leis an iarratas ar athbhreithniú. Mura gcuireann tú faisnéis nua isteach, déanfaidh duine eile níos sinsearaí an t-athbhreithniú.

Achomharc

Féadfaidh tú achomharc a dhéanamh trí d’aturnae nó foireann an ionaid dlí, nó trí theagmháil a dhéanamh le ceannoifig an Bhoird um Chúnamh Dlíthiúil.

Déanfaidh coiste achomhairc an t-achomharc a mheas, ar a mbeidh an Cathaoirleach agus 4 chomhalta eile den Bhord um Chúnamh Dlíthiúil (ní mór do bheirt acu a bheith ina n-aturnaetha nó ina n-abhcóidí cleachtacha).

Tá cinneadh an choiste achomhairc críochnaitheach agus ní féidir achomharc a dhéanamh ina leith.

Is féidir leat tuilleadh a léamh faoi athbhreithnithe agus achomhairc ar chinntí.

An féidir liom gearán a dhéanamh?

Má tá gearán agat faoi sheirbhís atá á fáil agat ón mBord um Chúnamh Dlíthiúil, is féidir leat é a chur faoi bhráid Oifigeach Gearán ag:

• Ríomhphost chuig complaints@legalaidboard.ie
• Post chuig Oibríochtaí Sibhialta, An Bord um Chúnamh Dlíthiúil, 48-49 Sráid Brunswick Thuaidh, Lána Sheoirse, Baile Átha Cliath 7

Is féidir leat tuilleadh a léamh faoi chúnamh dlíthiúil sibhialta agus comhairle ar láithreán gréasáin an Bhoird um Chúnamh Dlíthiúil. Is féidir leat faisnéis a fháil i dteangacha eile freisin.

Feidhmíonn an tSeirbhís Chúnaimh agus Chomhairle Dlí as ionaid dlí ina bhfuil aturnaetha cáilithe mar fhoireann.