Teorainneacha ama chun tús a chur le himeachtaí coiriúla

Má dhéanann tú cion coiriúil, ní féidir le Gardaí imeachtaí coiriúla a thionscnamh ach amháin mura bhfuil aon teorainn ama dlíthiúil don chion sin caite.

I gcás go leor cionta tá teorainneacha ama soiléire maidir le cathain is féidir imeachtaí coiriúla a thionscnamh i do choinne.

Tá na rialacha a bhaineann leis an teorainn ama chun imeachtaí dlíthiúla a thosú leagtha amach thíos.

Má tá cion achomair déanta agat (cion a thriailtear sa Chúirt Dúiche os comhair breithimh ach gan giúiré), caithfidh na Gardaí gearán a dhéanamh leis an gCúirt Dúiche laistigh de 6 mhí ó rinneadh an cion.

Áirítear leis na cionta seo formhór na gCionta um Thrácht ar Bhóithre mar chionta luais, páirceáil mhídhleathach, agus chionta fógraí muirear seasta.

Ní bhaineann na teorainneacha ama le haghaidh cionta achoimre le cion indíotáilte. Níl aon teorainn ama le tús a chur le himeachtaí dlí maidir le cion indíotáilte mura bhforáiltear le reachtaíocht shonrach.

Ach má bhíonn moill ró-fhada maidir le cion a ionchúiseamh, féadfaidh an breitheamh cinneadh a dhéanamh gan an cás a éisteacht. Agus an cinneadh seo á dhéanamh, breithníonn an breitheamh an laghdaigh an mhoill do sheansanna ar thriail chóir. Mar shampla, má chiallaíonn an mhoill nach bhfuil príomhfhinnéithe ar fáil a thuilleadh chun fianaise a thabhairt nó má d’fhéadfadh an mhoill cur isteach ar a gcuimhne ar an méid a tharla.

Is féidir cion indíotáilte a thriail sa Chúirt Dúiche (go hachomair) nó is féidir le breitheamh agus giúiré é a thriail sa Chúirt Chuarda nó sa Phríomh-Chúirt Choiriúil). Tá sé seo leagtha amach in Alt 7 den Acht um Cheartas Coiriúil 1951 (arna leasú ag Alt 177 den Acht um Cheartas Coiriúil 2006).

Má bhíonn moill ró-fhada maidir le cion a ionchúiseamh, féadfaidh an breitheamh cinneadh a dhéanamh gan an cás a éisteacht. Agus an cinneadh seo á dhéanamh, breithníonn an breitheamh an laghdaigh an mhoill do sheansanna ar thriail chóir. Mar shampla, má chiallaíonn an mhoill nach bhfuil príomhfhinnéithe ar fáil a thuilleadh chun fianaise a thabhairt nó má d’fhéadfadh an mhoill cur isteach ar a gcuimhne ar an méid a tharla.

Teorainneacha ama speisialta

Baineann an teorainn ama ghinearálta de 6 mhí chun imeachtaí a thionscnamh leis an gcuid is mó de na cionta a ndéileáiltear leo sa Chúirt Dúiche. Mar sin féin, tá roinnt eisceachtaí ann.

Mar gheall ar nádúr agus deacracht roinnt cionta a imscrúdú agus dóthain fianaise a bhailiú chun imeachtaí a thionscnamh, cuirtear teorainneacha ama speisialta i bhfeidhm orthu de réir an dlí.

I measc samplaí de na cionta seo tá:

• Árachas cairr a fháil trí chalaois nó trí ráiteas bréagach a dhéanamh go feasach (ní gá go gcuirfí tús le haon imeachtaí go dtí 3 mhí tar éis dóthain fianaise a bheith ag na Gardaí faoi réir uasteorainn ama 3 bliana)
• Maidir le cionta faoi na hAchtanna Custam, caithfidh aon imeachtaí tosú laistigh de 2 bhliain ó dháta an chiona.
• Maidir le cionta faoi na hAchtanna Ioncaim, caithfidh aon imeachtaí tosú laistigh de 10 mbliana ó dháta an chiona. Ní chlúdaíonn sé seo aisíocaíocht iarbhír aon chánach neamhíoctha, ar ábhar ar leith é.

Go hiondúil, má fhaigheann tú toghairm chun na cúirte agus má fhaigheann tú comhairle dlí, seiceálfaidh d’aturnae na dátaí ar an toghairm chun a chinntiú go ndearna an Garda iarratas air laistigh den teorainn ama ceadaithe. Má dhein na Gardaí iarratas lasmuigh den teorainn ama, déanfar an t-ionchúiseamh a dhíbhe sa chúirt.

An dáta a ndéanann na Gardaí gearán nó iarratas

Is é an dáta tábhachtach ná nuair a dhéanann na Gardaí gearán le breitheamh na Cúirte Dúiche nó an dáta a dhéanann siad iarratas chuig an gcléireach cúirte cuí chun toghairma eisiúint. Níl an dáta ar eisíodh an toghairm nó an dáta ar seirbheáladh an toghairm ort tábhachtach chun na críche seo.

Dáta an chiona

Is é an dáta tábhachtach eile ná an dáta ar tharla an cion. I bhformhór na gcásanna bíonn sé seo an-soiléir de ghnáth, mar shampla i gcás luais nó goid.

Mar sin féin, tá na dátaí chun cionta áirithe beagán difriúil.

Mar shampla, má stopann na Gardaí tú nuair atá tú ag tiomáint ar an 1 Eanáir agus go n-iarrtar ort do theastas árachas mótair a thaispeáint. Mura dtaispeánann tú anois agus arís é, tá an chéad 10 lá eile agat chun é a thaispeáint ag stáisiún Garda de do rogha féin.

Má theipeann ort taispeáint laistigh de 10 lá, tá cion déanta agat. Ní thosaíonn dáta an chiona go dtí tar éis don 10 lá dul in éag agus ní áirítear an dáta ar stop tú mar cheann de na 10 lá. Mar sin, sa chás seo, is é 12 Eanáir an dáta ónar féidir ionchúiseamh a thionscnamh.