Cúirt Leanaí

Pléann an Chúirt Leanaí le cúisimh choiriúla ina mbíonn páistí faoi bhun 18 mbliana d’aois i gceist.

Is é Acht na Leanaí 2001 an príomhphíosa reachtaíochta a bhaineann le ceartas óige. Tá sé mar aidhm ag an Acht a chinntiú go gcuireann obair na Cúirte Leanaí leas is fearr an linbh lena mbaineann san áireamh.

Déanann an leathanach seo cur síos ar rialacha na Cúirte Leanaí, lena n-áirítear na cineálacha cásanna a éisteann sí, rialacha príobháideachta agus rialacha in-chúirt, agus an aois freagrachta coiriúla do pháistí.

Léigh tuilleadh faoi pháistí agus ciontóirí óga.

Is é cuspóir na Cúirte Leanaí cásanna cúirte a bhaineann le páistí a scaradh ó chásanna a bhaineann le daoine fásta.

I mBaile Átha Cliath, éisteann ionad ar leith de Chúirt Leanaí i Margadh na Feirme le cásanna ceartais óige.

aobh amuigh de Bhaile Átha Cliath, is minic a bhíonn cásanna Cúirte Leanaí ar siúl sa Chúirt Dúiche ar laethanta éagsúla nó ag amanna éagsúla ná mar a bhíonn cásanna do dhaoine fásta á n-éisteacht.

Féadfar a iarraidh ar bhreithiúna a shuíonn sa Chúirt Leanaí oiliúint speisialta a dhéanamh faoi stiúir Uachtarán na Cúirte Dúiche. Feidhmíonn an Chúirt Leanaí chun a chinntiú go gcuirtear leas is fearr an linbh san áireamh.

Aois na bpáistí a ndéileálann an Chúirt Leanaí leo

Pléann an Chúirt Leanaí le himeachtaí coiriúla do pháistí faoi bhun 18 mbliana d’aois. Go ginearálta, ní chuirfear páistí faoi bhun 12 mbliana d’aois faoi chúiseamh le cion.

Mar sin féin, má tá páiste 10 nó 11 bliana d’aois, féadfar a gcás a éisteacht sa Chúirt Choiriúil Lárnach má chúisítear iad leis na cionta seo a leanas:

• Dúnmharú,
• Dúnorgain
• Éigniú, nó
• Ionsaí gnéasach tromaithe

Páistí faoi bhun 14 bliana d’aois

Má chuirtear páiste faoi bhun 14 bliana d’aois faoi chúiseamh i leith cion coiriúil, ní mór don Stiúrthóir Ionchúiseamh Poiblí (SIP) a dtoiliú a thabhairt chun go dtabharfaí an páiste chun trialach.

Féadfaidh breitheamh cás i gcoinne páiste faoi bhun 14 bliana d’aois a dhiúltú má mheasann siad aois an linbh agus leibhéal aibíochta agus má tá siad sásta nach raibh tuiscint iomlán ag an bpáiste ar an méid a bhain leis an gcion nuair a rinneadh é.

Tá cumhacht ag an gCúirt Leanaí déileáil leis an gcuid is mó de na cionta coiriúla a dhéanann páistí. Déantar éisteachtaí do gach cion mion sa Chúirt Leanaí, mar aon leis na cionta is tromchúisí, cionta inaistrithe. Is cionta iad cionta inaistrithe atá chomh tromchúiseach sin gur gá na cúiseanna a éisteacht de ghnáth os comhair giúiré sna cúirteanna níos airde.

Cásanna nach féidir leis an gCúirt Leanaí a éisteacht

Ní féidir le roinnt cionta a bheith á n-éisteacht ag an gCúirt Leanaí agus ní mór iad a éisteacht sa Chúirt Choiriúil Lárnach. Áirítear leis na cionta seo:

• Dúnmharú
• Dúnmharú iarrachtaithe
• Comhcheilg chun dúnmharú
• Dúnorgain
• Éigniú
• Ionsaí gnéasach tromaithe
• Píoráideacht
• Tréas

Faoi Bhunreacht na hÉireann, tá sé de cheart ag páiste go ndéanfaí é a thriail os comhair giúiré i gcás cionta nach bhfuil mion. Iarrann an breitheamh ar an bpáiste más mian leo go n-éistfí a gcás:

• Sa Chúirt Leanaí (má tá an breitheamh sásta an cion nach bhfuil mion a éisteacht sa Chúirt Leanaí), nó
• Os comhair breithimh amháin agus giúiré sa chúirt níos airde

Féadfaidh an páiste tuismitheoir nó caomhnóir a iarraidh chun cabhrú leis an gcinneadh seo.

Cion mion

Nuair a chúisítear páiste le cion mion, le duine fásta nó níos mó, ba cheart an cion a éisteacht sa Chúirt Leanaí. Éistfear cás an duine fásta mar a bheadh sé os comhair na Cúirte Dúiche.

Féadfaidh an Chúirt Leanaí a chinneadh freisin go n-éistear cás an linbh agus an duine fhásta sa Chúirt Dúiche.

Cion tromchúiseach

I gcásanna ina bhfuil páiste agus duine fásta cúisithe le chéile i gcásanna tromchúiseacha, éistear cás an linbh sa Chúirt Leanaí amhail is dá mbeadh an páiste cúisithe leis an gcion leis féin. Éistear cás an duine fásta san áit chuí don chion tromchúiseach.

Má bhainfeadh cion tromchúiseach le cúirt níos airde de ghnáth, ach go n-admhaíonn páiste an cion sa Chúirt Leanaí sula ndéanann an breitheamh an cás a tharchur chuig an gcúirt níos airde, níl cead ag an mbreitheamh ach an páiste a chur faoi bhráid na cúirte níos airde le haghaidh pianbhreithe.

Mar sin féin, sula dtarlóidh sé seo, ní mór don pháiste dearbhú ciontachta a shíniú, agus ní mór don chúirt a bheith sásta go dtuigeann an páiste tromchúis an chiona agus na líomhaintí ina gcoinne. Ní mór do Stiúrthóir na nIonchúiseamh Poiblí (SIP) a thoiliú le dearbhú ciontachta an linbh.

Is cúirt phríobháideach í an Chúirt Leanaí agus tá srianta ann maidir le cé atá ceadaithe a bheith sa chúirt nuair a bhíonn sí ag suí.

Tá cead ag na daoine seo a leanas a bheith sa chúirt le linn imeachtaí na Cúirte Leanaí:

• Oifigigh na cúirte
• Tuismitheoirí nó caomhnóir an linbh lena mbaineann
• An páiste agus a n-ionadaithe dlíthiúla (dhlíodóir nó abhcóide)
• Daoine atá bainteach go díreach leis na himeachtaí (mar shampla, finnéithe)
• Gaol fásta an linbh nó duine fásta eile, mura bhfuil tuismitheoirí nó caomhnóir an linbh i láthair
• Ionadaithe dlisteanacha na meán cumarsáide
• Daoine eile ar ceadaigh an chúirt dóibh fanacht ag na himeachtaí, de réir rogha na cúirte

Déantar imeachtaí cúirte a thionól go príobháideach

Baineann an riail in-camera leis an gCúirt Leanaí, rud a chiallaíonn nach féidir imeachtaí cúirte a thionól go poiblí. Mar sin féin, cuirtear cinntí agus orduithe na Cúirte Leanaí ar fáil don phobal.

Mar sin féin, ós rud é go dtarlaíonn na himeachtaí go príobháideach, má nochtann tuairisc ainm, seoladh nó scoil an linbh, nó má chuimsíonn sí faisnéis atá dóchúil a aithneofaí an leanbh, ní féidir í a fhoilsiú ná a chraoladh mura ndéanann ordú cúirte sonraí áirithe a nochtadh ar chúis ar leith. Is cion coiriúil é an riail phríobháideachta seo a bhriseadh.

Ról tuismitheora sa Chúirt Leanaí

Ní mór do thuismitheoirí nó do chaomhnóir an linbh a bheith i láthair sa Chúirt Leanaí nuair a bhíonn a leanbh os comhair na Cúirte Leanaí, mura bhfuil leithscéal acu.

Má bhíonn tuismitheoir nó caomhnóir as láthair, is féidir leis an mbreitheamh barántas binse a eisiúint ina n-aghaidh. Ciallaíonn sé seo gur féidir leis na Gardaí tuismitheoirí nó caomhnóir an linbh a ghabháil chun a chinntiú go dtabharfar os comhair an bhreithimh iad.

Is féidir leat tuilleadh a léamh faoi:

Páistí agus an córas ceartais choiriúil

Iompraíocht frithshóisialta ag páistí

78. Clár Dírithe Óige an Gharda Síochána

Coinneáil páistí

Cóireáil amhrastaithe leanaí i gcoimeád na nGardaí

Comhdhálacha teaghlaigh

Smachtbhannaí pobail do mhionchiontóirí óga

Coinneáil páistí