Feidhmeanna agus dualgais éagsúla i gcúirt dlí

Soláthraíonn an leathanach seo faisnéis ar fheidhmeanna agus dualgais na ndaoine éagsúla ar dócha go dtiocfaidh tú orthu i seomra cúirte.

Is gnách go suíonn an breitheamh i seomra cúirte in Éirinn ar ardán ardaithe ag barr na cúirte agus caitheann sé/sí bóna bán agus róba dubh.

Tá an breitheamh i gceannas ar an seomra cúirte agus ní mór dó/di a chinntiú go bhfuil an triail cothrom. Socraíonn siad aon argóint dhlíthiúil agus stiúrann siad an giúiré.

Mura bhfuil giúiré i gcás áirithe, is é an breitheamh a dhéanann cinneadh ar cén páirtí a bhainfidh nó a chaillfidh i gcás. Éisteann sé nó sí le fianaise an dá thaobh agus le haighneachtaí na n-abhcóidí (nó na n-aturnaetha). Féadfaidh an breitheamh ceisteanna a chur ar aon fhinné agus ar na habhcóidí (nó na haturnaetha).

Má tá giúiré sa chás, is é an giúiré a dhéanann cinneadh ar thoradh an cháis. Tá freagracht ar an ngiúiré i dtriail choiriúil cinneadh a dhéanamh ar cé acu an bhfuil nó nach bhfuil an duine a cúisíodh i leith na coire ciontach. Má fhaightear an cosantóir ciontach cinneann an breitheamh an phianbhreith.

Léigh tuilleadh faoi bhreithiúna.

Cineál dlíodóra is ea abhcóide a dhéanann speisialtóireacht ar abhcóideacht cúirte agus a thugann tuairimí dlí. Sa chúirt, is é an ról atá acu a gcás a argóint agus aon fhinnéithe a scrúdú. Suíonn siad os comhair an bhreithimh agus na bhfinnéithe, agus caitheann siad róbaí dubha.

Fostaíonn aturnaetha abhcóidí chun oibriú ar chás. Nuair a dhéanann tú teagmháil le haturnae chun comhairle dlí a fháil, féadfaidh d’aturnae a mholadh go bhfostófaí abhcóide chun seirbhísí a sholáthar.

Léigh tuilleadh faoi abhcóidí.

Is cineál dlíodóir é aturnae. Féadfaidh aturnae comhairle dlí a thabhairt duit maidir le cás a thógáil nó a chosaint. Má tá tú páirteach i gcás cúirte, déanfaidh d’aturnae an cás a bhainistiú agus déanfaidh sé/sí ionadaíocht ort agus tú ag déileáil leis an bpáirtí eile. Mar shampla, seolfaidh d’aturnae litreacha chuig an taobh eile thar do cheann. Comhdóidh d’aturnae na doiciméid chúirte go léir is gá agus déanfaidh sé/sí teagmháil leis na finnéithe don chás.

Ní chaithfidh aturnaetha aon éadach speisialta a chaitheamh agus iad sa chúirt. Má tá abhcóide páirteach sa chás, is iondúil go mbeidh an aturnae ina shuí os comhair an abhcóide sa bhinse faoin mbreitheamh. Má theastaíonn ón abhcóide go ndéanfaí ábhar a shoiléiriú is féidir leis/léi claonadh chun tosaigh le ceist a chur ar an aturnae.

Más gá abhcóide a tharraingt isteach sa chás, cuirfidh d'aturnae ar an eolas trí na doicimed riachtanacha agus eolas a chur chuige/chuici.

Is féidir chomh maith le d'aturnae feidhmiú ar do shon sa chúirt, ach san Ard Chúirt agus sa Chúirt Uachtarach déanfar abhcóide a úsáid.

Léigh tuilleadh faoi aturnaetha.

Tá an giúiré comhdhéanta de 12 ball den phobal a shuíonn i mbosca ar thaobh amháin den bhreitheamh. Roghnaíonn baill an ghiúiré duine de na giúróirí mar shaoiste ar an ngiúiré sula gcuirtear tús leis an gcás. Feidhmíonn siad mar chathaoirleach neamhfhoirmiúil agus mar urlabhraí don ghiúiré.

Tá tú i dteideal do thriail ag giúiré murab an cion líomhnaithe agus mionchion nó cion atá á thriail sa Chúirt Choiriúil Speisialta. Mar sin féin, níl giúiré ag teastáil i ngach cás dlí. Bíonn giúiré i gcásanna áirithe sibhialta mar chásanna clúmhillte agus ionsaithe. Mar sin féin, d'fhormhór na gcásanna sibhialta amhail caingne díobhálacha pearsanta agus cásanna dlí teaghlaigh, níl aon ghiúiré ann - is é an Breitheamh a chinneann an toradh.

Tá sé de fhreagracht ar na giúróirí cinneadh a dhéanamh an bhfuil duine ciontach nó neamhchiontach sa chion inar cúisíodh iad, ar bhonn fíricí an cháis.

Ní mór don ghiúiré teacht ar a bhreithiúnas trí bhreithniú a dhéanamh ar an bhfianaise a tugadh isteach sa chúirt agus ar threoracha an bhreithimh amháin. Ní léirmhíníonn an giúiré an dlí. Cloíonn sé le treoracha an bhreithimh maidir le cúrsaí dlí.

Níl aon ról ag an ngiúiré i bpianbhreith. Fágtar an cinneadh sin ag an mbreitheamh tar éis aighneachtaí ón dá thaobh.

Léigh tuilleadh faoin ngiúiré, nó faoi seirbhís ghiúiré.

Is éard is finnéithe ann ná daoine a glaodh chun fianaise a thabhairt sa chúirt. Glaoitear ainm an fhinné agus téann siad isteach sa bhosca finné ar thaobh amháin den bhreitheamh. Seasann siad sa bhosca finnéithe chun an mionn nó an dearbhú a rá agus suíonn siad síos ansin.

Ansin cuireann na habhcóidí (nó aturnaetha) sraith ceisteanna ar an bhfinné sa chás. Is í feidhm an fhinné fianaise a thabhairt don chúirt. Mar shampla, b'fhéidir go bhfaca an finné robáil ar siúl agus b'fhéidir go mbeidh sé in ann a insint don chúirt cad a chonaic sé. Féadfaidh an fhianaise seo cabhrú leis an mBreitheamh nó leis an ngiúiré cinneadh a dhéanamh.

Tá tuilleadh eolais faoi bheith i d’fhinné i gcás cúirte in Éirinn ar fáil inár gcuid ar fhinnéithe.

Is gnách go suíonn an cláraitheoir cúirte (nó cléireach cúirte) ar ardán beagán ardaithe faoi bhun an bhreithimh os comhair na cúirte. Ní chaitheann siad aon éadaí speisialta sa chúirt, ach uaireanta san Ard-Chúirt má tharlaíonn sé gur abhcóide é an cláraitheoir freisin, caithfidh siad róbaí abhcóide.

Is seirbhísigh phoiblí iad cláraitheoirí cúirte agus earcaítear iad go díreach ón státseirbhís.

Is í príomhfheidhm an chláraitheora ná cabhrú leis an mbreitheamh trí:

• Gach cás a ghlaoch amach agus iad ag tosú ionas gur féidir leis na páirtithe iad féin a chur in aithne don chúirt
• Finnéithe a chur faoi mhionn
• An giúiré a chur faoi mhionn agus an cinneadh sa chás a thaifeadadh
• A bheith i gceannas ar dhoiciméid agus foilseáin chúirte
• Na horduithe a rinne an breitheamh le linn lá sa chúirt a dhréachtú agus taifead a choinneáil ar na horduithe sin
• Déileáil go ginearálta leis an riarachán atá riachtanach chun na cúirteanna a rith go réidh

Oibríonn an cúntóir breithiúnach leis an mbreitheamh. Déanann siad taighde dlí don bhreitheamh.

Fógraíonn siad freisin nuair a thagann an breitheamh isteach nó nuair a fhágann sé/sí an seomra cúirte (de ghnáth trí ‘seasaigí’ a rá).

Tá formhór na seomraí cúirte oscailte don phobal agus is féidir le haon duine teacht isteach agus féachaint orthu. Mura bhfuil an seomra cúirte oscailte don phobal beidh comhartha ar an doras ag léamh 'i gcúirt iata’. Ciallaíonn sé seo go n-éistear an cás go príobháideach agus ní cheadaítear ach daoine a bhfuil baint acu leis an gcás. Déantar é seo chun príobháideacht na ndaoine sa chúirt a chosaint, go hiondúil i gcúrsaí dlí teaghlaigh agus roinnt cásanna coiriúla (mar shampla cásanna éignithe nó cásanna i gcúirteanna na n-óg).

D’fhéadfadh tuairisceoirí atá fostaithe ag cuideachtaí nuachtáin, raidió, teilifíse nó cuideachtaí tuarascálacha dlí a bheith ar na baill den phobal a fhreastalaíonn ar chás cúirte.

Déantar gach rud a deirtear sa chúirt a thaifeadadh go digiteach le bosca Taifeadadh Fuaime Digiteach (DAR).

Má tá tú ag dul chun na cúirte, ní mheastar go mbeidh eolas agat ar fhoirmiúlachtaí an tseomra cúirte agus míneofar cuid díobh seo duit le linn an cháis. Mar shampla, inseoidh an breitheamh nó an cléireach duit cá háit le suí nuair a thagann tú, agus inseofar duit cathain is féidir leat imeacht.

I measc cuid de nósanna imeachta i seomra cúirte tá:

• Seasamh nuair a bhíonn an breitheamh ag teacht isteach nó ag fágáil na cúirte, nó nuair a bhíonn tú ag labhairt leis an gcúirt
• Labhairt leis an mbreitheamh mar 'bhreitheamh' agus tú ag labhairt leo
• Do ghuthán a mhúchadh nó é a athrú go mód ciúin, agus gan pictiúr a ghlacadh ná físeáin a thaifeadadh le linn an cháis
• Gan do ghuth a ardú ná cur isteach ar dhaoine eile, agus gan labhairt ach nuair a ordaítear duit é sin dhéanamh

Tá cead agat nótaí a ghlacadh le linn an cháis más mian leat, agus féadfaidh tú sos a iarraidh ar an mbreitheamh má theastaíonn ceann uait.

Is féidir leat tuilleadh a léamh faoi cad ba cheart a bheith ag súil leis i seomra cúirte ar shuíomh Gréasáin na Seirbhíse Cúirteanna.

Is féidir leat léamh faoi na téarmaí dlí éagsúla a d'fheadfá a chloisteáil le linn cáis agus faoi na cúirteanna éagsúla atá sa chóras cúirteanna.