Clár Athstiúrtha Óige an Gharda Síochána

Is é aidhm Chlár Athstiúrtha Óige an Gharda Síochána cosc a chur ar chiontóirí óga agus ar leanaí a bhfuil baint acu le hiompar frithshóisialta in Éirinn ó thuilleadh cionta a dhéanamh agus dul isteach sa chóras ceartais choiriúil do dhaoine fásta.

Cabhraíonn an clár le daoine óga atá faoi 18 mbliana d’aois.

Cé gurb é 12 bhliain d’aois aois na freagrachta coiriúla i ndáil le leanaí, féadfaidh leanaí chomh hóg le 10 mbliana d’aois a bheith páirteach sa chlár.

Nuair a thagann duine óg ar aird na nGardaí mar gheall ar a iompraíocht nó a hiompraíocht, is féidir déileáil leo tríd an gClár Athstiúrtha.

Tá sonraí an Chláir Athstiúrtha Óige le fáil i gCuid 4 d’Acht na Leanaí 2001, arna leasú.

Tá Biúró Athstiúrtha Óige an Gharda Síochána freagrach as feidhmiú an Chláir Athstiúrtha.

Déanann an Biúró idirchaidreamh le comhlachtaí deonacha agus reachtúla:

• Maidir le leas daoine óga,
• Teagmháil a fhorbairt le hoifigigh tinrimh scoile,
• Cláir um choireacht a chosc a cheapadh i ndáil le leanaí i mbaol agus
• Cásanna leanaí a théann ar iarraidh ón mbaile a thaifeadadh agus a imscrúdú.

Oifigeach Idirchaidrimh Óige an Gharda Síochána (JLOnna)

Tá an Clár Athstiúrtha á riar ag Gardaí sainoilte ar a dtugtar Oifigigh Idirchaidrimh an Gharda Síochána don Óige (JLOnna).

Tá na Gardaí seo oilte go speisialta chun déileáil leis na nithe seo a leanas:

• Daoine óga agus a dteaghlaigh i ndáil leis an gcoireacht a chosc
• Oibriú an chláir atreoraithe
• Gach réimse eile a bhaineann le daoine óga agus leis an gcóras ceartais choiriúil.

Tá JLOnna ag gach Rannán Garda in Éirinn a choinníonn teagmhálacha neamhfhoirmiúla le daoine óga atá i mbaol. Bíonn siad i dteagmháil freisin le múinteoirí, foireann Tusla, oifigigh tinrimh scoile agus Gardaí eile sa cheantar áitiúil leo.

Is féidir déileáil le daoine óga a dhéanann cionta coiriúla nó iompar frithshóisialta trí rabhadh a thabhairt faoin gClár Athstiúrtha, lena gcuirfear in iúl dóibh go bhfuil cion nó iompar frithshóisialta déanta acu. Sin in ionad an phróisis fhoirmiúil cúisimh agus ionchúisimh i leith cionta nó ordú iompair fhrithshóisialta.

Is éard is rabhadh ann ná foláireamh ón nGarda Síochána gan iompar ciontaithe nó iompar comhchosúil a dhéanamh arís.

Céimeanna i gClár Athstiúrtha Óige an Gharda Síochána iar ligean isteach:

Céim 1: Tugann Garda rabhadh don leanbh

Céim 2: Cuirtear an leanbh faoi mhaoirseacht Oifigigh Idirchaidrimh Óige (JLO)

Céim 3: Is féidir comhdháil nó cruinniú a thionól leis an leanbh, tuismitheoir nó caomhnóir, JLO agus an t-íospartach (más cuí) chun an iompar a phlé agus b'fhéidir chun idirghabháil a dhéanamh idir an leanbh agus an t-íospartach.

Céim 4: Is féidir plean gníomhaíochta a dhréachtú don leanbh

Roimh ligean isteach sa chlár

Déanann Garda a imscrúdaíonn iompar an duine óg measúnú an bhfuil an duine oiriúnach le cur san áireamh sa chlár agus ullmhaíonn sé tuarascáil.

Sula ndéanfar an duine óg a mheas le haghaidh iontrála, ní mór dó:

• Freagracht a admháil as a n-iompar coiriúil nó frithshóisialta
• Toiliú lena ligean isteach ar an gclár
• Toiliú leis an JLO a mhaoirsiú, más gá

Tá sé tábhachtach a thabhairt faoi deara nach le Stiúrthóir an Chláir Athstiúrtha, ná leis an nGarda atreoraithe ach an oiread, atá an cinneadh deiridh maidir le rabhadh a thabhairt do dhuine óg.

Tosca a chuirtear sa bhreith maidir le ligean isteach ar chlár atreoraithe

Chun a chinneadh a dhéanamh, féadfaidh an Stiúrthóir na nithe seo a leanas a bhreithniú:

• Cineál an chiona
• Tuairimí an íospairtigh
• Leasa an tsochaí
• Tuairimí an Gharda arna dhéanamh an gabhála
• Tuairimí an JLO
• Dearcadh agus tuairimí an duine óig a rinne an cion
• Tuairimí thuismitheoirí nó chaomhnóirí an duine óig
• Cibé an bhfuil leithscéal déanta
• Cibé an féidir nó nach féidir rud éigin a dhéanamh chun aon dochar a bheidh arna dhéanamh a dheisiú
• An bhaint a bhí ag an leanbh leis an gclár roimhe seo

Mura ligtear leanbh isteach ar an gclár, féadfar é a ionchúiseamh nó ordú iompair fhrithshóisialta a lorg.

Tar éis leanbh a ligean isteach ar an gclár

Fógra scríofa 

Ordaíonn an Stiúrthóir JLO fógra i scríbhinn a thabhairt do thuismitheoirí nó caomhnóirí linbh a ligtear isteach ar an gclár. Cuimsítear leis an bhfógra seo:

• An cineál iompair choiriúil nó fhrithshóisialta a dtabharfar rabhadh don leanbh ina thaobh
• Más rud é go mbeidh an rabhadh foirmiúil nó neamhfhoirmiúil.

Tá dualgas ar na tuismitheoirí nó caomhnóirí freastal ar an bpróiseas rabhaidh.

Cinntíonn Stiúrthóir Chlár Athstiúrtha Óige an Gharda Síochána go bhfuil an fógra scríofa i bhfriotail a thuigeann na tuismitheoirí nó na caomhnóirí. Is féidir an fógra a thabhairt i gcéad teanga na dtuismitheoirí nó na gcaomhnóirí más cuí.

Beidh an fógra ar fáil i nGaeilge freisin do pháistí ó cheantair Ghaeltachta nó dóibh siúd arb í an Ghaeilge a gcéad teanga.

Cosaintí fad is a tá tú i gClár Athstiúrtha Óige an Gharda Síochána?

Cosnaítear aon leanbh arna ligean isteach sa Chlár Athstiúrtha ó:

• Ionchúiseamh as an iompar coiriúil ba chúis lena ligean isteach, nó
• Iarratas ar iompraíocht fhrithshóisialta mar gheall ar an iompar frithshóisialta ba chúis lena ligean isteach ar an gclár.

Má ghlacann an leanbh freagracht as a n-iompar is as a ligeadh isteach sa chlár é nó í, ní féidir glacadh den sórt sin a úsáid in aon imeachtaí coiriúla i gcoinne an linbh sin ach amháin má chiontaítear an leanbh as iompar a tharla tar éis é nó í a ligean isteach sa chlár.

Cosnaítear céannacht an linbh

Ní nochtar go poiblí céannacht linbh arna ligean isteach sa chlár nó arna mheas lena ligean isteach sa chlár. Aon duine a fhoilseoidh nó a chraolfaidh faisnéis den sórt, beidh sé nó sí sin ciontach i gcion.

Tá dhá chineál rabhaidh

Tá dhá chineál rabhaidh is féidir a thabhairt do leanbh

• Foirmiúil
• Neamhfhoirmiúil

Cinneann Stiúrthóir an Chláir cibé an ceart rabhadh foirmiúil nó neamhfhoirmiúil a thabhairt. Go ginearálta, braitheann an cinneadh ar thromchúis iompar coiriúil an linbh.

Bíonn na rabhaidh fhoirmiúla níos tromchúisí ná na rabhaidh neamhfhoirmiúla.

Má tugadh rabhadh foirmiúil do leanbh cheanna féin, ní féidir rabhadh neamhfhoirmiúil a thabhairt dó nó di ina dhiaidh sin.

Conas a dhéantar rabhadh foirmiúil a thabhairt?

Is é JLO, cigire Garda nó oifigeach níos sinsearaí nó sin a thugann an rabhadh foirmiúil. Caithfidh na daoine seo a leanas a bheith i láthair nuair a thugtar rabhadh:

• An leanbh
• Tuismitheoirí nó caomhnóirí an linbh
• JLO (murab é an JLO atá ag tabhairt an rabhaidh).

Féadfaidh Stiúrthóir an Chláir cuireadh a thabhairt d’íospartach na coireachta a bheith i láthair freisin.

Níl aon fhoclaíocht nó nós imeachta ar leith ann chun an rabhadh a thabhairt. Is gnách go bpléann an t-oifigeach a thugann an rabhadh an t-iompar, áfach, agus cuireann sé in iúl don leanbh cé chomh tromchúiseach is atá a ghníomhartha nó a gníomhartha.

Féadfar cuireadh a thabhairt don leanbh leithscéal a ghabháil leis an íospartach agus, nuair is cuí, ceartuithe airgeadais nó eile a dhéanamh don íospartach.

Is iondúil go dtarlaíonn an rabhadh foirmiúil i stáisiún den Gharda Síochána chun tromchúis an cháis a chur ina luí ar an leanbh.

Conas a dhéantar rabhadh neamhfhoirmiúil a thabhairt?

Is éard atá i gceist le rabhadh neamhfhoirmiúil ná iompar coiriúil nach bhfuil chomh tromchúiseach agus is féidir é a thabhairt i dteach an linbh nó i stáisiún na nGardaí.

Is é an JLO a dhéanann é a riar. Is iad na tuismitheoirí nó na caomhnóirí agus an leanbh na daoine is gá a bheith i láthair, agus duine ar bith eile, nuair a thugtar rabhadh neamhfhoirmiúil.

Cuirtear gach leanbh a fhaigheann rabhadh foirmiúil trí Chlár Athstiúrtha an Gharda Síochána faoi mhaoirseacht JLO ar feadh 12 mhí. Is féidir é sin a athrú i gcúinsí áirithe.

Cé a chinneann an leibhéal maoirseachta?

Is é an JLO a chinneann leibhéal na maoirseachta de ghnáth. Agus an leibhéal maoirseachta á chinneadh acu, breithníonn siad na nithe seo a leanas:

• Tromchúis iompar an linbh
• Leibhéal na tacaíochta a thugann na tuismitheoirí nó na caomhnóirí don leanbh, agus an leibhéal rialaithe atá acu i ndáil leis an leanbh
• An dóchúlacht go ndéanfaidh an leanbh tuilleadh cionta nó iompar frithshóisialta
• Treoracha ón Stiúrthóir maidir leis an leibhéal cuí maoirseachta

Go ginearálta, ní chuirtear leanbh a fhaigheann rabhadh neamhfhoirmiúil faoi mhaoirseacht JLO. I gcúinsí eisceachtúla, áfach, is féidir duine óg a dtugtar rabhadh neamhfhoirmiúil dó nó di a chur faoi mhaoirseacht JLO ar feadh 6 mhí.

Cad is maoirseacht JLO ann?

Is gnách go ndéanann an JLO monatóireacht ghéar ar iompar an linbh maidir leis an rabhadh.

D’fhéadfadh go mbeadh ar an duine óg aontú le:

• Páirt a ghlacadh i ngníomhaíochtaí áirithe
• Freastal ar thionscadal óige áitiúil, nó
• Tuairisciú chuig an JLO nó chuig Garda eile ar ócáidí ar leith.

Cad is comhdháil Athstiúrtha ann?

Is féidir leis an gClár Athstiúrtha cruinniú (nó comhdháil) a thionól chun leas linbh a ligtear isteach sa chlár a phlé.

Sa chomhdháil, féadfar:

• Idirghabháil a dhéanamh idir an leanbh agus an t-íospartach (nuair is cuí) de réir théarmaí an chláir.
• Plean gníomhaíochta i leith an linbh leanbh a chruthú.

Ní mór do chomhdhálacha seasamh le hábhair imní an íospartaigh agus a leasanna a bhreithniú.

Tá sé mar aidhm ag an gcomhdháil:

• Fáil amach cén fáth a raibh baint ag an leanbh leis an iompar ba chúis lena ligean isteach ar an gclár
• Plé conas is féidir le tuismitheoirí, caomhnóirí, baill teaghlaigh, gaolta nó daoine eile an leanbh a chosc ó bheith páirteach in iompar den sórt sin
• Athbhreithniú a dhéanamh ar iompar an linbh ón am a iontráladh é ar an gclár, nuair is cuí

Tá na comhdhálacha seo bunaithe sa dlí faoi Alt 29 d’Acht na Leanaí, 2001

Cé a reáchtálann an chomhdháil?

Cinnfidh Stiúrthóir an Chláir Athstiúrtha cibé an dtionólfar comhdháil.

Roimh an gcinneadh:

• Molann an tOifigeach Idirchaidrimh Óige (JLO) a dhéanann maoirsiú ar leanbh i scríbhinn go reáchtálfar comhdháil.
• Caithfidh tuismitheoirí nó caomhnóirí an linbh aontú leis an gcomhdháil

Ní gá toiliú an linbh a fháil ach ní mór a thuairimí a fháil ar an ábhar.

Ní mór don Stiúrthóir éascaitheoir a cheapadh chun an chomhdháil a thionól agus a bheith ina chathaoirleach. Caithfidh an t-éascaitheoir a bheith ina JLO maoirseachta nó ina Gharda eile.

Cé a fhreastalaíonn ar an gcomhdháil?

Ní mór do na daoine seo a leanas freastal ar an gcomhdháil:

• An leanbh
• A dtuismitheoirí nó a gcaomhnóirí
• An t-éascaitheoir

Más cuí, féadfaidh an t-éascaitheoir cuireadh a thabhairt do:

• An t-íospartach agus a mbaill teaghlaigh dá gcuirfeadh a fhreastal leis an gcomhdháil
• Baill eile den teaghlach agus gaolta
• Ionadaithe ó Tusla, an tSeirbhís Phromhaidh agus scoil an linbh.

Cad a chuirtear sa bhreith sa chomhdháil?

Sa chomhdháil cuirtear na nithe seo a leanas sa bheith:

• An leibhéal maoirseachta a theastaíonn ón leanbh
• Cibé an cheart an leibhéal reatha maoirseachta a athrú

De ghnáth ní tharlaíonn comhdháil ach amháin mura bhfuil an éifeacht inmhianaithe ag maoirseacht an linbh agus mura bhfuil feabhas ag teacht ar iompar an linbh.

Plean gníomhaíochta

Nuair a ghlaoitear comhdháil, comhaontaítear plean gníomhaíochta don leanbh de ghnáth. Ní mór do gach duine a bheidh i láthair ag an gcomhdháil an plean gníomhaíochta a chomhaontú, ach amháin má chreideann an t-éascaitheoir gur míréasúnta an diúltú arna dhéanamh ag duine le toiliú a thabhairt.

Is gnách go mbíonn plean gníomhaíochta mar thoradh ar an gcomhdháil ach níl sé sin éigeantach.

Cad atá i bplean gníomhaíochta

Féadfaidh na nithe seo a leanas a bheith i bplean gníomhaíochta:

• Leithscéal (ó bhéal nó i scríbhinn nó an dá rud) ag do thabhairt ag an leanbh don íospartach
• Cúiteamh airgeadais nó cúiteamh eile d’íospartach ar bith
• Rannpháirtíocht an linbh i ngníomhaíocht oiriúnach spóirt nó caithimh aimsire
• Tinreamh an linbh ar scoil nó in ionad oibre
• Rannpháirtíocht an linbh i gcúrsa oiriúnach oiliúna, oideachais nó i gclár nach gcuireann isteach ar aon sceideal oibre nó scoile atá ag an leanbh
• An leanbh a bheith sa bhaile ag amanna áirithe
• An leanbh a fhanacht amach ó áiteanna nó daoine ar leith (nó an dá ní)
• Tionscnaimh laistigh de theaghlach agus de phobal an linbh chun cuidiú leis an leanbh a chosc ó thuilleadh cionta nó iompar frithshóisialta a dhéanamh
• Aon ábhar eile ar mhaithe le leas an linbh nó a chuirfeadh an leanbh ar an eolas faoi iarmhairtí a n-iompraíochta.

Na dátaí tosaithe agus athbhreithnithe a ghabhann leis an bplean gníomhaíochta

Tosaíonn an plean gníomhaíochta comhaontaithe deiridh ar an dáta a shíníonn an t-éascaitheoir, an leanbh (más féidir) agus duine amháin eile a bheidh i láthair é.

Déantar athbhreithniú ar an bplean gníomhaíochta ag am ar bith laistigh de shé mhí ón dáta a sínítear an plean.

Tuairiscítear an chomhdháil agus aon phlean gníomhaíochta do Stiúrthóir an Chláir Athstiúrtha. Socraíonn an Stiúrthóir ansin an gá dóibh aon tréimhse maoirseachta a athrú.

Tionscadail Athstiúrtha Óige an Gharda Síochána

Tá an Clár Athstiúrtha Óige tacaithe ag líonra de Thionscadail Athstiúrtha Óige an Gharda Síochána (GYDPanna).  Tugann na tionscadail deiseanna do na leanaí a bheith páirteach i ngníomhaíochtaí mar oideachas, oiliúint fostaíochta, spórt, ealaín agus ceol. Feidhmíonn formhór na dtionscadal lasmuigh d’uaireanta scoile, cé go bhféadfaí gníomhaíochtaí a phleanáil i rith an lae freisin.

Tionscnaimh phobail ilghníomhaireachta um chosc na coireachta óige is ea na tionscadail a bhfuil sé mar aidhm acu daoine óga a atreorú ó iompar frithshóisialta nó coiriúil.

Tá os cionn 100 tionscadal á mbainistiú ag eagraíochtaí pobalbhunaithe mar chuid den chlár. Ina measc seo tá Foróige, Crosscare, Extern agus gníomhaireachtaí neamhspleácha eile. Is féidir leat láithreacha cláir a aimsiú ar an léarscáil seo.

Clár na Scoileanna

Reáchtálann na Gardaí Clár na Scoileanna chun daoine óga ar scoil a dhíspreagadh ó bheith páirteach in iompar coiriúil.

Tugann Gardaí cuairt ar sheomraí ranga agus reáchtálann siad tionscadail agus turais le daltaí i rang a 5 i mbunscoileanna.

Forbraíodh clár d’iar-bhunscoileanna le bheith ag rith taobh leis an siollabas Oideachas Sóisialta, Pearsanta agus Sláinte don tSraith Shóisearach.

Chomh maith le daoine óga a chur ar an eolas faoi chontúirtí an iompair choiriúil, taispeánann Clár na Scoileanna do leanaí an taobh dearfach den obair a dhéanann na Gardaí agus spreagann sé dea-chaidreamh idir na daltaí agus na Gardaí.