Iompar frithshóisialta ag leanaí

Tá cumhacht ag an nGarda Síochána déileáil le hiompar frithshóisialta ar bhealaí éagsúla. Is féidir leo:

• Rabhaidh iompair frithshóisialta a eisiúint do leanaí
• Cruinnithe a thionól chun iompar frithshóisialta linbh a phlé
• Iarraidh ar leanbh agus ar a dtuismitheoirí nó caomhnóir dul isteach i gconradh iompair mhaith
• Iarratas a dhéanamh chuig na cúirteanna ar ordú iompair frithshóisialta i leith linbh (ar a dtugtar ASBO de ghnáth)

Thug Cuid 13 den Acht um Cheartas Coiriúil 2006 forálacha isteach chun déileáil le hiompar frithshóisialta ag leanaí idir 12 agus 18 mbliana d’aois.

Is é cuspóir na ndlíthe seo ná deis a thabhairt do na Gardaí déileáil go héifeachtach le hiompar frithshóisialta.

Is iompar frithshóisialta é iompar linbh i leith duine nach bhfuil ina chónaí leis/léi má chuireann sé faoi deara, nó má tá sé dóchúil sna himthosca, go gcuirfidh sé faoi deara:

• Ciapadh nó
• Aláram suntasach nó leanúnach, crá, eagla nó imeaglú, nó
• Lagú suntasach nó leanúnach ar a n-úsáid nó taitneamh as a maoin.

Seo a leanas samplaí d’iompar frithshóisialta:

• Imeaglú
• Iompar maslach nó bagrach
• Loitiméireacht.

Cad is rabhadh iompair frithshóisialta ann?

Féadfaidh Garda rabhadh iompair frithshóisialta a eisiúint do leanbh ar bith a raibh iompar frithshóisialta aige/aici

Féadfaidh an Garda an rabhadh iompair a eisiúint ó bhéal don leanbh. Ní mór é a sheirbheáil i scríbhinn ar an leanbh agus ar a dtuismitheoirí nó a gcaomhnóir. Ní mór go n-áireofaí sa fhógra scríofa na nithe seo a leanas:

• Ráiteas go raibh iompar frithshóisialta ag an leanbh.
• An cineál iompair agus cathain agus cá háit ar tharla sé.
• Éileamh go gcuirfeadh an leanbh deireadh leis an iompar.
• Fógra go bhféadfaí iarratas a dhéanamh chuig an gcúirt ar ordú iompair frithshóisialta (ASBO) mura gcuireann an leanbh deireadh leis an iompar.

Ní mór don Gharda Síochána an rabhadh iompair a eisiúint laistigh de mhí amháin ó tharla an t-iompar.

I gcás iompar frithshóisialta leanúnach, ní mór an rabhadh a eisiúint laistigh de mhí amháin ón eachtra dheireanach a bhfuil eolas uirthi den iompar sin.

Cá fhad a fhanann rabhadh iompair i bhfeidhm?

Fanann rabhadh iompair i bhfeidhm i gcoinne linbh ar feadh 3 mhí ón dáta a eisítear é. Má leanann an leanbh leis an gcineál iompar sonraithe sa rabhadh le linn na 3 mhí, féadfar iarratas a dhéanamh chuig an gcúirt ar ASBO (léigh níos mó faoi ASBOanna thíos).

Cruinniú iompair leis na Gardaí

Tar éis rabhadh iompair a thabhairt do leanbh, féadfaidh an Garda tuairisc a thabhairt don mhaoirseoir garda atá i gceannas ar an gceantar, ag cur síos ar na hábhair imní faoi iompar an linbh.

Eagraíonn an maoirseoir garda cruinniú chun iompar an linbh sin a phlé má:

• Tá an maoirseoir sásta go raibh an leanbh ag iompar ar bhealach frithshóisialta agus gur dócha go leanfaidh siad ar aghaidh leis an iompar sin, agus
• Bhí iompar frithshóisialta ag an leanbh roimhe seo ach:
  • Níor tugadh rabhadh i leith iompar frithshóisialta roimhe seo don leanbh, nó
  • Tá súil ag eagrú cruinniú go gcuirfear cosc ar iompar dá leithéid ag an leanbh amach anseo

Cé a fhreastalaíonn ar chruinniú iompair?

Iarrann an maoirseoir ar na daoine seo a leanas freastal ar an gcruinniú chun iompar an linbh a phlé:

• An leanbh
• Tuismitheoirí nó caomhnóir an linbh
• An Garda a d’eisigh an rabhadh iompair frithshóisialta don leanbh
• Má tá an leanbh páirteach cheana féin sa Chlár Óige Cosc an Gharda, Oifigeach Ceangail Leanaí
• Aon duine eile a mheastar a bheith ina chabhair don leanbh nó dá thuismitheoirí nó caomhnóir

Cad a tharlaíonn ag an gcruinniú?

Ag an gcruinniú, míníonn an maoirseoir don leanbh agus do na tuismitheoirí nó don chaomhnóir, i dteanga shimplí, cad é an t-iompar ciontach agus an tionchar atá aige ar dhaoine eile.

.Iarrtar ar an leanbh a admháil gur tharla a iompar agus gealltanas a thabhairt go stopfaidh siad. Iarrtar freisin ar na tuismitheoirí nó an caomhnóir iompar an linbh a admháil agus gealltanas a thabhairt céimeanna a ghlacadh chun cosc a chur leis an iompar seo leanúint ar aghaidh.

Má aontaíonn an leanbh agus na tuismitheoirí nó an caomhnóir na gealltanais sin a thabhairt, ullmhaíonn an maoirseoir doiciméad ar a dtugtar conradh iompair mhaith.

Leagtar amach i gconradh iompair mhaith i scríbhinn na gealltanais nó na geallúintí a thugann an leanbh agus na tuismitheoirí nó an caomhnóir ag an gcruinniú.

Síníonn an leanbh agus na tuismitheoirí nó an caomhnóir é.Fanann an conradh iompair mhaith i bhfeidhm ar feadh tréimhse uasta de 6 mhí ón dáta an chruinnithe, ach féadfar é a fhadú ar feadh tréimhse breise de 3 mhí ar iarratas ón leanbh agus na tuismitheoirí nó an caomhnóir.

Cad a tharlaíonn má bhriseann leanbh an comhaontú sa chonradh iompair mhaith?

Má iompraíonn leanbh ar bhealach a sháraíonn an comhaontú sa chonradh, féadfaidh an maoirseoir garda cruinniú eile a eagrú chun an conradh a athnuachan má aontaíonn an leanbh agus na tuismitheoirí nó an caomhnóir é sin a dhéanamh.

Mar sin féin, mura gceapann an maoirseoir go gcabhróidh cruinniú eile le hiompar frithshóisialta an linbh lena mbaineann a chosc, féadfaidh an maoirseoir na nithe seo a leanas a dhéanamh:

• Moladh go gcuirfí an leanbh isteach sa Chlár Óige Cosc, nó
• Má tá an maoirseoir sásta nach mbeadh rannpháirtíocht an linbh sa Chlár Óige Cosc oiriúnach, iarratas a dhéanamh chuig an gCúirt Leanaí ar ordú iompair i leith an linbh.

Féadfaidh an maoirseoir freisin moladh a dhéanamh chun an leanbh a ligean isteach sa chlár cosc nó iarratas a dhéanamh ar ordú iompair:

• Má dhiúltaíonn an leanbh nó na tuismitheoirí/caomhnóir ag an gcéad chruinniú conradh dea-iompair a shíniú, nó
• Má chinneann an ceannfort ar dtús nach gcuideoidh cruinniú a ghlaoch le hiompar frithshóisialta an linbh a chosc.

Is éard is ordú frithshóisialta nó ASBO ann ná ordú a choisceann leanbh 12 bhliain d’aois nó níos sine ó aon rud a shonraítear san ordú a dhéanamh.

Eisítear ASBO ag an gCúirt Leanaí nuair a chuireann ball den Gharda Síochána (nach bhfuil faoi chéim an cheannfoirt) iarratas isteach chuig an gcúirt.

Sula ndéanann an Chúirt ordú iompair den sórt sin, ní mór di a bheith sásta go bhfuil:

• Cé gur shínigh an leanbh an conradh dea-iompair nó gur ghlac sé páirt sa chruinniú leis na Gardaí, leanann an leanbh ar aghaidh ag iompar go frithshóisialta agus is dócha go leanfaidh sé de sin.
• Tá gá leis an ordú chun an leanbh a chosc ó leanúint ar aghaidh ag iompar ar an mbealach sin.
• Tá an t-ordú réasúnta sna cúinsí, agus cuirtear san áireamh tionchar nó tionchar dóchúil an iompair sin ar dhaoine eile.

Tá sé de cheart ag an gcúirt cibé téarmaí nó coinníollacha a mheasann sí iomchuí san ordú a fhorchur.

Cad iad na coinníollacha is féidir a áireamh in ordú iompair?

Mar shampla, d’fhéadfadh an chúirt coinníoll a áireamh nach féidir leis an leanbh teacht laistigh de 50 méadar ó theach áirithe ina raibh sé ag crá daoine nó d’fhéadfadh sí ordú a thabhairt don leanbh fanacht ar shiúl ó ionad siopadóireachta áirithe.

Féadfaidh an chúirt a cheangal freisin ar an leanbh cloí le ceanglais áirithe a bhaineann le freastal ar scoil nó, go deimhin, tuairisciú do gharda, múinteoir nó duine eile atá i gcumhacht.

Cá fhad a mhaireann ordú iompair?

Fanann ordú iompair arna eisiúint ag an gCúirt Leanaí i bhfeidhm ar feadh tréimhse nach faide ná 2 bhliain ón dáta a eisítear é.

Tá an chumhacht ag an gcúirt, áfach, an t-ordú a athrú nó a chur ar ceal má dhéanann an leanbh lena mbaineann sé, a dtuismitheoirí nó a gcaomhnóir, nó ball den Gharda Síochána nach bhfuil faoi chéim an cheannfoirt iarratas chuige sin.

An féidir le leanbh achomharc a dhéanamh in aghaidh ordú iompair?

Is féidir le leanbh in aghaidh a ndearnadh ordú iompair, achomharc a dhéanamh in aghaidh an ordaithe chuig an gCúirt Chuarda. Ní mór dóibh achomharc a dhéanamh laistigh de 21 lá ón dáta a rinneadh an t-ordú.

Má tá sé i gceist ag an leanbh nó ag na tuismitheoirí/caomhnóir achomharc a dhéanamh in aghaidh an ordaithe, ní mór dóibh fógra faoin achomharc a thabhairt don cheannfort gardaí atá i gceannas ar an gceantar ina bhfuil cónaí ar an leanbh.

An bhfuil aon chionta a bhaineann le rabhadh iompair?

Nuair a chinneann Garda rabhadh iompair a thabhairt do leanbh, b’fhéidir go mbeidh ar an leanbh a ainm agus a sheoladh a thabhairt chun críche an rabhaidh iompair nó an taifead scríofa air.

Má theipeann ar an leanbh ainm agus seoladh a thabhairt, nó má thugann siad ainm agus seoladh atá bréagach nó míthreorach, tá an leanbh ag déanamh cion agus is féidir é a chúiseamh agus a fháil ciontach sa Chúirt Leanaí le fíneáil Rang E.

An bhfuil aon chionta a bhaineann le horduithe iompair?

Má theipeann ar an leanbh, gan leithscéal réasúnach, cloí leis an ordú iompair, tá siad ciontach i gcion agus is féidir iad a fháil ciontach.

Má fhaightear an leanbh ciontach, is féidir leo fíneáil Rang D a fháil nó a chur faoi choinneáil i Láthair Coinneála Leanaí Oberstown ar feadh tréimhse suas le 3 mhí, nó an dá cheann.

Má fhaightear an leanbh ciontach as sárú ar ordú iompair agus má ordaítear dóibh fíneáil agus costais na n-imeachtaí a íoc, ní mór go mbeidh an tsuim iomlán na fíneála agus na gcostas níos lú ná €1,500.

Féadfar teastas cúnamh dlí saor in aisce a dheonú don leanbh, ar a dtugtar Teastas Cúnaimh Dlí (Ordú Iompair). Beidh an cúnamh dlíthiúil seo ar fáil freisin má shocraíonn an leanbh achomharc a dhéanamh i gcoinne an ordaithe.

Má thugtar leanbh os comhair na Cúirte Leanaí agus mura bhfuil siad incháilithe do chúnamh dlí saor in aisce, ní mór don leanbh nó do thuismitheoirí nó caomhnóir an linbh íoc as aon ionadaíocht dhlíthiúil thar ceann an linbh.

Má tá tú thíos le hiompar frithshóisialta, ba chóir duit teagmháil a dhéanamh le do stáisiún Garda áitiúil. Ba chóir duit oiread faisnéise agus is féidir a sholáthar faoin iompar.