Gabháil agus coinneáil neamhdhleathach

Míníonn an leathanach seo cathain a bhíonn gabháil nó coinneáil neamhdhleathach.

Má ghabhtar thú, ní mór thú a thabhairt go Stáisiún na nGardaí gan mhoill mhíchuí agus a chur in iúl go bhfuil sé de cheart agat dul i gcomhairle le haturnae.

Agus tú faoi choinneáil, tá an ceart agat:

• Rochtain réasúnta ar aturnae
• Bíodh d'aturnae sa seomra leat agus tú faoi agallamh - ní féidir thú a cheistiú go dtí go dtagann d'aturnae, ach amháin i gcúinsí eisceachtúla
• A thabhairt os comhair cúirte a luaithe is féidir

Tá uastréimhse na coinneála idir 24 uair agus 7 lá, ag brath ar an gcuid den reachtaíocht ina bhfuil tú á choinneáil.

Ní mór an chúis le do ghabháil a insint duit agus ní mór é seo a mhíniú duit ar bhealach intuigthe.

Mar shampla, má ghabhtar tú as tiomáint ar meisce, níl aon oibleagáid ar an nGarda an fhoráil shonrach a lua (Tá mé á ghabháil faoi fhorálacha Alt 49(8) den Acht um Thrácht ar Bhóithre, 1961").

Níl le déanamh ag an nGarda ach a chinntiú go mínítear an fhoráil duit go soiléir ("tá mé á ghabháil agat as tiomáint ar meisce").

Is gnách go mbíonn barántas ag teastáil ó na Gardaí chun tú a ghabháil. Mar sin féin, tá eisceachtaí ann.

Má ghabhtar tú mar gheall ar chion is féidir a phionósú le pianbhreith príosúin 5 bliana nó níos mó, ní gá do na Gardaí barántas. Níl de dhíth orthu ach dúis réasúnach a bheith in amhras go bhfuil tú ciontach i gcion. Déantar foráil dó seo faoi Alt 4 den Acht um an Dlí Coiriúil 1997.

Tugann dlíthe eile cumhachtaí sonracha gabhála do na Gardaí freisin. Mar shampla, is féidir tú a ghabháil daoi na hAchtanna um Thrácht ar Bhóithre gan bharántas má tá amhras ar Gharda go bhfuil cion tiomána ar meisce á dhéanamh agat.

Tá do ghabháil neamhdhleathach má theipeann ar an nGarda an chúis le do ghabháil a chur in iúl duit i ngnátheanga. Má tharlaíonn sé seo tá an choinneáil a leanas mídhleathach.

Mar sin féin, má thugtar na cúiseanna le do ghabháil duit ag am ar bith le linn do choinneáil, beidh do choimeád dleathach ón bpointe sin ar aghaidh.

Más sham nó clúdach í an ghabháil

Más rud é nach bhfuil i do ghabháil ach sham nó clúdach ionas gur féidir tú a cheistiú maidir le cionta eile, tá an ghabháil sin neamhdhleathach.

Tar éis do choinneála críochnú

Má tá do thréimhse coinneála imithe in éag agus nár cuireadh síneadh ama leis, caithfidh na Gardaí tú a chúiseamh sa chion nó tú a scaoileadh saor ó choimeád. Seachas sin, tá aon ordú a shíneann an choinneáil ina dhiaidh sin neamhdhleathach.

Is í an eisceacht dó seo ná má chuaigh an choinneáil in éag fad is atá iarratas cúirte ar fhadú ar feitheamh. Sa chás seo, meastar nach bhfuil deireadh leis an gcoinneáil go dtí go gcinnfear an t-iarratas.

Má cuireadh isteach do theach go neamhdhleathach

Deir an Bunreacht (Airteagal 40.5) nach ndéanfar teaghaisí saoránach a iontráil go héigeantach ach amháin de réir an dlí. Ciallaíonn sé seo nach féidir le haon duine, lena n-áirítear na Gardaí, dul isteach san áit a bhfuil cónaí ort gan bharántas nó údarás dlíthiúil eile dul isteach ann.

Má ghabhtar tú mar thoradh ar theacht isteach go neamhdhleathach i do theach, tá do ghabháil mídhleathach. D'fhéadfadh go mbeadh fianaise a fhaightear mar thoradh ar dhul isteach go neamhdhleathach ar d'áit chónaithe neamh-inghlactha sa chúirt.

Má gabhadh go neamhdhleathach thú, d'fhéadfadh go mbeadh fianaise a fuarthas mar thoradh ar an ngabháil sin neamh-inghlactha (ní ghlactar leis mar fhianaise bhailí). Sna samplaí thíos, braitheann cé acu an bhfuil nó nach bhfuil an fhianaise inghlactha ar cibé an féidir leis an ionchúiseamh a chruthú nach raibh an botún d'aon ghnó.

Gabháil faoin bhforáil mhícheart

Má chuir Garda in iúl duit trí thimpiste go raibh tú á ghabháíl faoin bhforáil mhícheart, d'fhéadfadh an ghabhail agus aon sampla fola a tógadh a bheith neamhdhleathach. Mar thoradh air sin, b'fhéidir nach mbeifear in ann an sampla fola sin a úsáid mar fhianaise.

Fianaise a bhailítear agus tú faoi choinneáil go neamhdhleathach

Má bhailíonn na Gardaí fianaise agus tú faoi choinneáil go neamhdhleathach, d'fhéadfadh sé a bheith neamh-inghlactha. Mar shampla, má tá tú faoi choimeád ar feadh níos faide ná an uastréimhse atá ceadaithe agus má dhéanann tú admháil, seans nach mbeidh an admháil sin inghlactha mar fhianaise i do choinne.

Rochtain ar aturnae

Má fhaigheann na Gardaí fianaise agus tú ag sárú do cheart ar rochtain réasúnach ar aturnae, d'fhéadfadh sé a bheith neamh-inghlactha freisin.

Mar shampla, má iarann tú aturnae agus má dhiúltaítear do d'iarratas, de ghnáth ní bheidh aon ráitis a dhéanann tú do na póilíní inghlactha mar fhianaise i do choinne.

Is féidir leat tuilleadh a léamh faoi fhianaise a bailíodh go neamhdhleathach.