Socrú ina bhfuil cónaí ort agus ar do thiarna talún sa chóiríocht chéanna

Má tá árasán féinchuimsitheach ar cíos agat i dteach do thiarna talún, tá do thionóntacht clúdaithe le reachtaíocht tiarnaí talún agus caithfidh do thiarna talún an tionóntacht a chlárú leis an mBord um Thionóntachtaí Cónaithe (BTC). Más seomra atá ar cíos agat i dteach do thiarna talún, áfach, ní chlúdaíonn an reachtaíocht seo do thionóntacht.

Is féidir go mbeidh do thiarna talún i dteideal Faoisimh i leith seomra a ligean ar cíos, is cuma an árasán féinchuimsitheach nó seomra atá i gceist. Níl feidhm ag faoiseamh seomra cíosa má tá tú ag ligean maoine ar cíos le haghaidh liúntas gearrthéarmach.

Mar is amhlaidh i gcás tionóntaí eile, is féidir go mbeidh tú i dteideal Forlíonadh Cíosa nó Íocaíocht Cúnaimh Tithíochta (ÍCT) a éileamh. Mar ghnáthchuid de na rialacha i leith na dtacaí seo, caithidh tú a chruthú gur tionóntacht bona fide ata i gceist.

Má tá árasán féinchuimsitheach ar cíos agat in dteach do thiarna talún, á a Toisc go bhfuil cónaí ort i dteach do thiarna talún, tá do thionóntacht faoi chumhdach um thionóntachtaí cónaithe reachtaíocht.

Tá cearta agus dualgais áirithe agat agus ag do thiarna talún faoin reachtaíocht seo.

Má ba chuid den phríomhtheach a bhi i d'árasán ar dtús, is féidir le do thiarna talún diúltu do na forálacha faoi dhaingneacht tionachta, atá i gCuid 4 an Achta um Thionóntachtaí Cónaithe 2004. Ta an rogha seo ar fáil faoi Rannóg 25 an Achta. Caithfidh an tiarna talún fógra scríofa a thabhairt duit sula thosaíonn an tionóntacht más mian leis an rogha seo a ghlacadh.

Léigh tuilleadh faoi do chearta agus do dhualgais faoin reachtaíocht seo agus chearta agus dualgais do thiarna talún.

Má tá seomra ar cíos agat i dteach do thiarna talún, is cás difriúil atá i gceist. Níl comhaontú caighdeánach tionóntachta agat. Ina ionad sin, tá comhaontú ceadúnaí agat le do thiarna talún. Ciallaíonn sé sin go bhfuil cónaí ort sa réadmhaoin le toiliú an tiarna talún nó le cuireadh ón tiarna talún. Mar thoradh air sin, ní féidir leat leas a bhaint as an gcineál cosanta a bhfuil tionóntaí eile ina teideal faoin reachtaíocht um thionóntachtaí cónaithe.

Is amhlaidh an scéal sa chás go bhfuil cónaí ort le céile, le leanbh nó le tuismitheoir tiarna talún agus nach bhfuil comhaontú tionóntachta ná léas scríofa agat.

Toisc nach ionann na cearta atá agat agus iad atá ag duine a dtagann a t(h)ionóntacht faoin reachtaíocht tiarnaí talún nó faoin reachtaíocht tionóntaí, ba cheart an méid seo a leanas bheith ar eolas agat:

• Níl aon oibleagáid ar do thiarna talún leabhar cíosa ná ráiteas faoin gcíos atá íoctha a chur ar fáil duit
• Ní gá do do thiarna talún a chinntiú go gcomhlíonann do chóiríocht aon íoschaighdeáin fhisiciúla
• Braitheann fad aon fhógra foirceannta a d'fhéadfá a fháil ar an tiarna talún féin (cé go bhfuil oibleagáid air/uirthi fógra réasúnta a thabhairt, d'fhéadfadh éagsúlacht bheith ann ó thaobh shonraí an fhógra sin de)
• Níl oibleagáid ar do thiarna talún an tionóntacht a chlárú leis an mBord um Thionóntachtaí Cónaithe (BTC)
• Má tharlaíonn díospóid idir tusa agus do thiarna talún, ní féidir leat leas a bhaint as an tseirbhís réiteach díospóide atá ag an BTC
• Ní thugtar cosaint duit leis na hAchtanna um Stádas Comhionann 2000-2015, lena dtoirmisctear idirdhealú ar na forais seo a leanas: inscne, stádas sibhialta, stádas teaghlaigh, aois, cine, creideamh, míchumas, claonadh gnéasach agus ballraíocht den lucht Siúil - agus anos faoi fhoras 'cúnamh tithíochta'

Comhaontú le do thiarna talún

Sula socraíonn tú seomra a ghlacadh ar cíos i dteach do thiarna talún, moltar go mór duit roinnt bunrialacha a chomhaontú leis agus iad sin a chur i scríbhinn ina dhiaidh. Má dhéanann tú agus do thiarna talún cóip den chomhaontú sin a shíniú agus a choinneáil, beidh an bheirt agaibh araon tagairt dá théarmaí i gcás mearbhaill nó easaontais. D’fhéadfadh siad seo a leanas bheith i gceist leis na bunrialacha sin:

• Cá fhad a mhairfidh an tionóntacht?
• Cé mhéad fógra a bheidh ort nó ar do thiarna talún a thabhairt sa chás go roghnaíonn duine agaibh deireadh a chur leis an tionóntacht?
• Cé mhéad airgid a íocfaidh tú mar chíos agus cé chomh minic a íocfaidh tú é sin (mar shampla, seachtainiúil, míosúil)?
• Conas a íocfar an cíos sin (airgead tirim, seic, buanordú etc.)?
• Cén uair a dhéanfar athbhreithniú ar an gcíos agus cé mhéad fógra a thabharfaidh an tiarna talún duit roimh an athbhreithniú ar an gcíos?
• Conas a dhéanfar billí fóntais (leictreachas, gás, guthán, uisce) a roinnt idir tú agus an tiarna talún?
• An éileoidh do thiarna talún ort ranníocaíocht a dhéanamh i leith muirir bhruscair?
• An bhfuil cead agat cuairteoirí a choimeád thar oíche?
• An bhfuil aon teorainneacha ann maidir le leibhéil torainn?

Díospóidí a réiteach

Má tá seomra ar cíos agat i dteach do thiarna talún agus go bhfuil tú míshásta leis an mbealach ina bhfuiltear ag caitheamh leat, ba cheart duit an cás a phlé le do thiarna talún agus iarracht a dhéanamh aon fhadhbanna idir an bheirt agaibh a réiteach. D’fhéadfadh gur mhian leat teagmháil a dhéanamh le Threshold, a sholáthraíonn faisnéis faoi chearta tithíochta – féach 'Cá háit a ndéanfaidh mé iarratas' thíos.

Má tá leas bainte agat as na roghanna sin ar fad, is féidir go mbeidh tú in ann do chás a chur faoi bhráid Chúirt na nÉileamh Beag. Is í sin an t-aon fhíorbheart dlíthiúil atá agat mar thionónta a gcónaíonn lena t(h)iarna talún.

I measc na ngnáthghearán a éisteann Cúirt na nÉileamh Beag, tá díospóidí faoi d’éarlais a choinneáil siar nuair a fheictear duit nach bhfuil údar maith leis, agus díospóidí faoi asbhaintí ón gcíos de bharr damáiste a rinneadh don mhaoin atá thar an 'ngnáthchaitheamh agus gnáthchuimilt'

Féach tuilleadh faisnéise faoi conas iarratas a dhéanamh chuig Cúirt na nÉileamh Beag.