Díospóidí a réiteach idir tiarnaí talún agus tionóntaí

Féadann díospóidí a bheith ann idir tiarnaí talún agus tionóntaí i dtaca le cóiríocht a ligtear ar cíos. Is mó cás inar féidir na díospóidí seo a réiteach ar bhonn neamhfhoirmeálta idir an dá pháirtí. Ach uaireanta ní mór dul i muinín tríú páirtí chun dhá thaobh an scéil a chloisteáil agus cinneadh a dhéanamh maidir leis an réiteach is fearr a oireann don chás. Tugann an cháipéis seo cuntas ar bhealaí chun dul i ngleic le díospóidí comónta i dtionóntachtaí cónaithe príobháideacha agus ar conas cabhair a fháil.

Tá formhór na dtionóntachtaí cónaithe príobháideacha cumhdaithe ag an reachtaíocht tionóntachtaí cónaithe. Tá comhlachais tithíochta agus cóiríocht shonrach do mhic léinn cumhdaithe freisin ag an reachtaíocht agus tagann siad faoi shainchúram an Bhoird um Thionóntachtaí Cónaithe (an BTC). Ba cheart go mbeadh gach tionóntacht chónaithe phríobháideach, tionóntacht chomhlachais tithíochta agus tionóntacht chóiríochta do mhic léinn cláraithe leis an BTC, a sholáthraíonn seirbhís réitigh díospóide.

Ní chumhdaíonn an tAcht do thionóntacht más rud é go bhfuil seomra ar cíos agat i dteach do thiarna talún nó más tionónta tú de chuid údaráis áitiúil nó d'eagras tithíochta sóisialta.

Má tharlaíonn díospóid idir tusa agus do thiarna talún, ba chóir iarracht a dhéanamh i dtús báire teacht ar réiteach idir an bheirt agaibh. Bí cinnte go bhfuil do chearta agus oibleagáidí ar eolas agat agus go bhfuil do chuid fíricí ullmhaithe roimhe ré agus iad a bheith ceart agat. D'fhéadfadh sé a bheith cuideachtúil litir a chur chuig do thiarna talún, le mionsonraí do ghearáin agus le fianaise úsáideach, mar shampla grianghrafanna nó admháil i leith deisiúcháin. Coimeád taifead d'aon teagmháil idir tusa agus do thiarna talún - litreacha, ríomhphoist agus cáipéisí eile.

Munar féidir leat an díospóid a réiteach mar seo, seans go bhfuil cabhair sheachtrach ag teastáil.

• Má bhaineann fadhb ar bith le do thionóntacht, is féidir teagmháil a dhéanamh le Threshold, an carthanas náisiúnta um thithíochta a gcuireann eolas agus comhairle ar fáil do dhaoine i dtithíocht phríobháideach ar cíos
• Má bhaineann do dhíospóid le bunchaighdeáin fhisiciúla nach bhfuil bainte amach i dteach, is féidir gearán a dhéanamh don tSeirbhís um Shláinte Chomhshaoil de chuid d’údarás áitiúil, a bhfuil freagracht orthu a chinntiú go bhfuil na caighdeáin sin á mbaint amach i do chóiríocht phríobháideach ar cíos
• Má bhaineann do dhíospóid le teip do thiarna talún leabhar cíosa, fáltais nó ráitis maidir le cíos a íocadh a thabhairt duit, is féidir leat gearán a dhéanamh don rannóg tithíochta de chuid d’údaráis áitiúil a bhfuil freagracht orthu na rialacháin ar leabhair chíosa a chur i bhfeidhm.
• Má tharlaíonn sé nach féidir an díospóid a réiteach, is féidir leat do chás a chur faoi bhráid an Bhoird um Thionóntachtaí Cónaithe (BTC)

Soláthraíonn An Bord um Thionóntachtaí Cónaithe (BTC) seirbhís réiteach díospóide do thiarnaí talún agus tionóntaí. Nuair a thagtar ar chomhaontú le cabhair nó breithniú an BTC, tá an comhaontú sin ceangailteach de réir dlí. Is féidir le tiarnaí talún, tionóntaí nó páirtithe eile ar a dtéann an díospóid i bhfeidhm (m.sh. comharsana) an próiseas a thionscnamh chun an díospóid a réiteach. Ní foláir go bhfuil tiarnaí talún cláraithe leis an BTC chun leas a bhaint as an seirbhís seo ach is féidir le tionóntaí leas a bhaint as an seirbhís fiú mura bhfuil an tionóntacht cláraithe ag an tiarna talún.

Is é a chuirtear san áireamh sa tseirbhís seo ná díospóidí a bhaineann leis na rudaí seo a leanas: éarlaisí; téarmaí léasa; deireadh a chur le tionóntacht; riaráiste cíosa; cíosanna an mhargaidh; gearáin ó chomharsana; sáruithe ar oibleagáidí reachtúla ag an tiarna talún nó ag an tionónta; nó ábhar ar bith eile a bhaineann leis an tionóntacht. Chomh maith leis sin, is féidir leis an tseirbhís déileáil le díospóidí a bhaineann le téarmaí léasa nó socrú eile tionóntachta nach bhfuil luaite go sonrach san Acht um Thionóntachtaí Cónaithe, 2004. Ní gá ionadaíocht dhlíthiúil a bheith ag duine agus cás á thógáil aige/aici chuig an BTC.

Teorainneacha ama

Baineann tréimhsí ama ar leith teoranta le cineálacha áirithe díospóidí. Is féidir leis an BTC na teorainneacha seo a shíneadh in imthosca eisceachtúla.

• Ní féidir díospóidí maidir le cíos a chur faoi bhráid an Bhoird níos mó ná 28 lá i ndiaidh dheireadh an tionóntachta
• Ní mór díospóidí maidir le fógraí um fhoirceannadh a chur faoi bhráid an Bhoird laistigh de 28 lá i ndiaidh an fhógra a fháil
• Ní mór díospóid ar bith maidir le méadú cíosa a chur faoi bhráid an BTC:

Roimh theacht i bhfeidhm an méadaithe cíosa (caithfidh tú fógra ar a laghad 90 lá a fháil maidir le méadú cíosa)

Laistigh de 28 lá i ndiaidh fógra foirmiúil a fháil maidir leis an cíos nua (pé ceann is déanaí)

Is ann do 2 chéim i bpróiseas réitigh díospóidí an BTC. Idirghabháil nó breithniú faoi rún atá i gceist le Céim 1. Is féidir leis na páirtithe (an tiarna talún agus an tionónta) rogha a dhéanamh maidir leis an modh is fearr leo. Mura mian leo glacadh le cinneadh an idirghabhálaithe nó le cinneadh an bhreithneora, is féidir achomharc a dhéanamh ar an díospóid chuig Céim 2. Éisteacht phoiblí ag Binse Tionóntachta 3-Duine atá i gceist le Céim 2. Ní mór an achomharc sin a dhéanamh laistigh de 10 lá.

Ordú cinnidh ón BTC a bhíonn mar thoradh ar shocrú eadrána, ar chinneadh breithneora nó ar chinneadh an Bhinse. An Chúirt Chuarda a chuireann ordú cinnidh i bhfeidhm. Is féidir achomharc a dhéanamh ar an Ard-Chúirt maidir le cinnidh Bhinse, ach amháin ar phointe dlí.

Ciallaíonn idirghabháil go gcuidíonn idirghabhálaí neamhchlaonta leis an dá pháirtí teacht ar chomhaontú le chéile. Ní rachaidh an próiseas idirghabhála ar aghaidh ach amháin sa chás go n-aontaíonn an dá pháirtí leis an idirghabháil agus sa chás go measann an BTC gurb í an slí is fearr chun an díospóid a réiteach. Tá rogha ann idir idirghabháil aghaidh ar aghaidh nó idirghabháil mhear ar an teileafón.

• I gcás idirghabhála ar an teileafón, déanann an t-idirghabhálaí teagmháil aonair le gach taobh sa díospóid i sraith glaonna teileafóin
• I gcás idirghabhála aghaidh ar aghaidh, eagraíonn an t-idirghabhálaí éisteacht phríobháideach inar féidir le gach páirtí a chás féin agus fianaise ar bith tacaíochta a chur i láthair

Cabhróidh idirghabhálaí an BTC leis an dá pháirtí teacht ar chomhaontú a shásóidh gach duine. Cuirfear tuairisc ar an idirghabháil chuig an dá pháirtí mar aon le litir ag glacadh leis an gcomhaontú agus litir ag diúltú don chomhaontú. Beidh stadtréimhse de 10 lá ansin ag an dá pháirtí agus ina dhiaidh sin beidh orthu an litir glactha nó an litir diúltaithe a sheoladh ar ais chuig an BTC. Má ghlacann an bheirt acu leis an gcomhaontú idirghabhála, is ord dearbhaithe de chuid an BTC é atá ceangailteach de réir dlí.

Breithniú

Sa chás go socraíonn na páirtithe gan seirbhísí idirghabhála a úsáid, nó sa chás nach gceapann an BTC go bhfuil an cás feiliúnach d' idirghabháil, téann sé ar aghaidh chuig breithniú. Ceaptar breithneoir an BTC chun an cás a fhiosrú go hiomlán. Socróidh breithneoir an BTC ar an mbealach a réiteofar an díospóid, bunaithe ar fhianaise agus finnéithe na bpáirtithe.

Ceaptar an breithneoir chun fiosrú iomlán a dhéanamh ar an gcás. Déanann an breithneoir cinneadh a bhíonn bunaithe ar fhianaise agus ar fhinnéithe an dá pháirtí chun an díospóid a réiteach. I gcásanna áirithe, baintear úsáid as próiseas measúnaithe ar pháipéar.

Mar a tharlaíonn sa phróiseas idirghabhála, cuirfear tuairisc an bhreithneora chuig an dá pháirtí mar aon le litreacha glactha agus diúltaithe. Ní mór ceann de na litreacha sin a chomhlánú agus a sheoladh ar ais chuig an BTC laistigh de 21 lá. Má ghlacann an bheirt acu le cinneadh an bhreithnithe, is ordú dearbhaithe de chuid an BTC é atá ceangailteach de réir dlí.

Léigh tuilleadh i gceisteanna coitianta an BTC.

An dara céim i seirbhís réiteach díospóide an BTC atá sa Bhinse Tionóntachta. Is féidir díospóid a chur ar aghaidh chuig an Binse Tionóntachta ar son ceithre chúis:

• Má theipeann ar an gcóras idirghabhála teacht ar chomhaontú
• Más mian le ceachtar párití achomharc a dhéanamh ar chinneadh an Bhreithneora laistigh de 21 lá
• Má iarrann ceachtar de na páirtithe éisteacht bhinse
• Má chuireann an BTC an díospóid díreach faoi bhráid an Bhinse, m.sh. nuair atá cuma air go bhfuil seans láidir ann go ndéanfar damáiste don áit chónaithe no contúirt do pháirtí amháin.

Má théann do chás faoi bhráid an Bhinse, cuirfidh an BTC é sin in iúl duit i scríbhinn. Léiríonn an litir sin dáta, am agus áit na héisteachta agus tugann sí cuntas ar an díospóid agus ar na nósanna imeachta a nglacfar leo ag an éisteacht.

Eiseofar cinneadh an Bhinse Tionóntachta chuig gach páirtí mar ordú dearbhaithe de chuid an BTC agus tá sé ceangailteach de réir dlí. Foilsítear orduithe dearbhaithe ar láithreán gréasáin an BTC. Is féidir achomharc a dhéanamh chuig an Ard-Chúirt ar chinntí a dhéanann an Binse ar phointe dlí amháin agus ní mór an t-achomharc a chur isteach laistigh de 21 lá.

Léigh tuilleadh sna ceisteanna coitianta.

An Chúirt Dúiche atá freagrach as forfheidhmiú Orduithe Dearbhaithe an BTC (rinne an Chúirt Chuarda an obair seo roimhe seo). Más rud é nach gcomhlíonann ceachtar de na pártithe ordú dearbhaithe, is féidir iad a thuairisciú chuig an BTC, , ar féidir leis iarratas a dhéanamh ar Ordú Cúirte Dúiche a ordaíonn iad comhlíonadh. Is féidir leat iarratas a dhéanamh freisin leis an gCúirt Dúiche go díreach má dhéanann teip ar dhuine eile ordú a chomhlíonadh difear duit. Is féidir níos mó a léamh faoi orduithe a fhorfheidhmiú.

Imscrúduithe agus smachtbhannaí

Mura mian leat dul trí phróiseas réitigh díospóide an BTC, ach más mian leat saincheist a thabhairt le fios faoin reachtaíocht tionóntachtaí cónaithe a bheith á sárú ag tiarna talún, is féidir leat teagmháil a dhéanamh leis an BTC, a imscrúdóidh saincheisteanna agus smachtbhanna áirithe an tiarna talún, más gá. Imscrúdóidh an BTC an méid seo a leanas maidir le tiarna talún:

•Níl na rialacha maidir le Crios Brú Cíosa á sásamh acu - rialacha san áireamh faoi mhéaduithe cíosa in CBCanna agus díolúintí CBC

•Ní chláraíonn tiarna talún tionóntachtaí leis an BTC laistigh de 1 mhí ó cuireadh tús leis an tionóntacht

•Ní chuireann an tiarna talún an BTC ar an eolas ar athruithe a tháinig ar thionóntacht laistigh de mhí tar éis gur cuireadh na hathruithe i bhfeidhm. Mar shampla, athruithe ar an gcíos agus ar shonraí tionónta.

•Ní chuireann an tiarna talún tionóntacht ar tairiscint ar ais do thionónta má bhíonn an réadmhaoin ar fáil arís ar cíos, agus iarradh ar an tionónta i dtosach an réadmhaoin a fhágáil mar gheall go raibh an réadmhaoin á díol ag an tiarna talún, go raibh an úsáid a bhaintear as á hathrú acu, go raibh sé á hathchóiriú go substainteach acu, nó mar gheall gur theastaigh sé uathu féin nó do dhuine dá neasteaghlach

•Cuireann an tiarna talún cúiseanna bréagacha nó míthreoracha ar fáil le deireadh a chur le tionóntacht

•Lorgaíonn an tiarna talún éarlais agus réamhíocaíocht breis agus cíos 2 mhí

Is féidir leat teagmháil a dhéanamh le hAonad Faisnéise um Imscrúduithe agus Smachtbhannaí an BTC trí ghlaoch ar 0818 776297 chun plé a dhéanamh ar do bhuarthaí nó is féidir leat ríomhphost a sheoladh chuig investigations@rtb.ie. De rogha air sin, is féidir leat gearán foirmiúil a dhéanamh trí úsáid a bhaint as an bhfoirm ghearáin faoi Smachtbhannaí agus Sárú Líomhnaithe (pdf) an BTC.

Má sheolann tú ríomhphost nó má chuireann tú glaoch ar an Aonad, ní nochtfar d’ainm don tiarna talún, agus ní bhfaighidh tú aon nuashonruithe ón BTC faoi do shaincheist. Má dhéanann tú gearán foirmiúil, áfach, seolfar é seo go dtí an tiarna talún le d’ainm, áfach. Coimeádfaidh an BTC ar an eolas thú freisin faoin imscrúdú. Is féidir eolas breise a fháil faoin bpróiseas imscrúduithe ar láithreán gréasáin an BTC.

Tugadh na cumhachtaí breise chun tiarnaí talún a imscrúdú agus smachtbhannaí a ghearradh ar thiarnaí faoin Acht um Thionóntachtaí Cónaithe (Leasú) agus cuireadh tús leo in Iúil 2019.

Siad seo leanas na táillí ar iarratas a chur isteach chuig an BTC:

Má tá ionadaíocht dhlíthiúil agat nuair a théann an cás go dtí Binse Fiosraithe Tionóntachta an BTC, ní mór duit costas iomlán na comhairle sin a íoc.

Soláthraíonn Threshold a sheirbhísí saor in aisce.

Déileálann an BTC, seachas na cúirteanna, le tromlach na ndíospóidí idir tiarnaí talún agus tionóntaí. Cuireann an BTC eolas iomlán ar fáil ar an bpróiseas réitigh díospóide. Is féidir leat iarratas a dhéanamh ar líne ar sheirbhísí réitigh díospóidí an BTC.

Cuirtear eolas ar fáil ar láithreán gréasáin Threshold ar dhéileáil le fadhbanna i rith do thionóntachta. Foilsíonn an BTC an Treoir maidir le Tiarna Talún/Tionónta Maith, ina gcuirtear eolas ar fáil ar conas díospóidí a chosc agus déileáil leo.

Sa chás nach bhfuil duine ag cloí le hOrdú Dearbhaithe ón BTC, téigh i dteagmháil leis an BTC nó déan iarratas díreach chuig an Chúirt Chuarda.

Chun faisnéis agus comhairle a fhail mar gheall ar fhadhbanna i do thionóntacht, téigh i dteagmháil le Threshold mar a leanas: