Gníomhais réadmhaoine

Tá dhá chóras ar leith ann chun idirbhearta réadmhaoine a chur i gcuntas:

• An córas cláraithe teidil (Clárlann na Talún) a sholáthraíonn teideal atá ráthaithe ag an Stát don réadmhaoin, agus
• Córas cláraithe na ngníomhas (Clárlann na nGníomhas) a chuireann láithreacht gníomhas agus tíolacas i gcuntas a imríonn tionchar ar an réadmhaoin

Úinéireacht réadmhaoine atá i gceist le teideal agus cáipéis scríofa is ea gníomhas a imríonn tionchar ar an réadmhaoin.

Tá an dá chóras comheisiach. Beidh a fhios ag d’aturnae cé acu den dá chóras atá ábhartha i do chás. Tá an dá chóras faoi rialú agus bainistíocht an Údaráis Chlárúcháin Maoine (ÚCM), ar comhlacht reachtúil neamhspleách iad a bunaíodh faoin Acht um Chlárú Gníomhas agus Teidil, 2006.

Nuair a chláraítear teideal nó úinéireacht i gClárlann na Talún, iontráiltear na sonraí ábhartha go léir faoin réadmhaoin agus úinéireacht na réadmhaoine i gcáipéisí ar a dtugtar fóiliónna. Is iad seo na cláir a choimeádtar i gClárlann na Talún.

Tugtar talamh chláraithe ar an réadmhaoin atá cláraithe i gClárlann na Talún, mar gheall go gcláraítear gach idirbheart i réadmhaoin ar fhóilió. Ráthaíonn an Stát gur taifead dearbhaithe atá san fhóilió de theideal na réadmhaoine dá dtagraíonn sé.

Cáipéis atá i bhfóilió a dhéanann cur síos ar an readmhaoin a cláraíodh; a thagraíonn do phlean atá ar léarscáileanna na Clárlainne; a thugann ainm agus seoladh an úinéara/na n-úinéirí cláraithe agus a dhéanann cur síos ar aon ualaí, mar shampla, ceart slí nó muirir (morgáistí) atá i bhfeidhm ar an réadmhaoin. Féadfaidh tú an fóilió a úsáid lena dheimhniú cé aige a bhfuil teideal nó úinéireacht réadmhaoine, gan bheith ort na bunghníomhais a léamh.

Ina theannta sin, coimeádann Clárlann na Talún léarscáileanna (nó pleananna teidil) de chuid réadmhaoine a ndéantar cur síos orthu sna cláir. Ní thugtar le fios ar na léarscáileanna seo cibé acu an áirítear le teorainn fál, balla, díog etc., mar sin, níl na cláir críochnaitheach, ar an ábhar sin, i dtaobh teorainneacha. Ní mór do na páirtithe ábhartha aon díospóidí maidir le teorainneacha a réiteach – murar féidir leo comhaontú a bhaint amach, is faoi na cúirteanna atá sé chun an cheist a réiteach.

Féadfaidh tú cuardach a dhéanamh ar fhóilió ar landdirect.ie nó féadfaidh tú iniúchadh a dhéanamh ar chóip bhán d’fhóilió in oifigí poiblí an ÚCM. Gearrtar costas €5 air seo. Chomh maith leis sin, féadfaidh tú iarraidh ar chóip dheimhnithe, a chosnaíonn €40. Tá breis sonraí ar fáil sna Ceisteanna Coitianta seo.

Is féidir leat níos mó a léamh faoi Chlárlann na Talún ar prai.ie.

Mura bhfuil an réadmhaoin cláraithe le Clárlann na Talún, b’fhéidir gur dhéileáil Clárlann na nGníomhas léi.

Bunaíodh Clárlann na nGníomhas i 1708 ar mhaithe le meabhracháin ghníomhas nó tíolacas de chuid talamh neamhchláraithe a chlárú agus a chomhdú. Achoimre ar an ngníomhas atá i meabhrachán, ina dtugtar dáta, ainmneacha agus cur síos ar gach páirtí agus gach finné leis an ngníomhas mar aon le cur síos ar an réadmhaoin a n-imríonn an gníomhas tionchar uirthi. Ó Bhealtaine 2008, tháinig foirmeacha iarratais Chláraithe Gníomhas (CG) in ionad meabhrachán.

Nuair a chuirtear gníomhas i dtaisce i gClárlann na nGníomhas, ní chomhdaítear é sa chlárlann go buan – seoltar ar ais é chuig an bpáirtí a chuir i dtaisce é ar mhaithe le clárú. Ina ionad sin, comhdaítear foirm iarratas CG (meabhrachán roimhe seo). Déantar an gníomhas is déanaí den ghníomhas nua sínithe ina léirítear úinéireacht na réadmhaoine, agus cuirtear é le slabhra gníomhas a ghabhann siar go dtí an tráth a cláraíodh an réadmhaoin i dtosach.

Tugtar tús áite dlíthiúil do ghníomhais atá curtha i dtaifead i gClárlann na nGníomhas thar ghníomhais neamhthaifeadta agus gníomhais eile a cuireadh i dtaifead níos déanaí ná sin.

Mar gheall go bhfuil an meabhrachán nó an fhoirm iarratais CG ar thaifead poiblí ag Clárlann na nGníomhas, is féidir le duine ar bith iad a iniúchadh féachaint cé leis an réadmhaoin. Ní mór do cheannaitheoir talún neamhchláraithe na gníomhais féin a léamh chun scrúdú a dhéanamh ar an teideal i leith na réadmhaoine, áfach.

Gníomhais chaillte

Mar gheall go gcoimeádann Clárlann na nGníomhas meabhrachán nó foirm iarratais CG ina dtugtar achoimre ar an athrú úinéireachta nó ar mhorgáiste, féadfaidh tú cóip a fháil den cháipéis seo chun gníomhas a cailleadh nó atá ar iarraidh a ionadú. Ní bhíonn an tionchar dlí céanna ag meabhrachán agus atá ag gníomhas, ach cuireann sé fianaise thánaisteach ar fáil faoin méid atá sa ghníomhas. Féadfaidh tú cóip dheimhnithe a fháil ar €20 agus cóip bhán a fháil ar €1 an leathanach.

Is féidir níos mó a léamh faoi Chlárlann na nGníomhas ar prai.ie.

Calaois réadmhaoine

Bhunaigh an tÚdarás Clárúcháin Maoine seirbhís foláirimh réadmhaoine chun ligean d'úinéirí maoine monatóireacht a dhéanamh ar a gcuid maoine cláraithe le haghaidh gníomhaíochta calaoisí. D'fhéadfadh calaois mhaoine a bheith i gceist le duine a ligeann ort a bheith leat, agus ag iarraidh do mhaoin a dhíol nó a dhíol gan fhios agat. Má chláraíonn tú leis an tseirbhís foláirimh réadmhaoine, gheobhaidh tú ríomhphost nó téacs má chuireann duine iarratas isteach maidir le do mhaoin leis an ÚCM. Má tá an ghníomhaíocht chalaoiseach is féidir leat beart a dhéanamh más gá. Chun tuilleadh eolais a fháil, nó chun clárú don tseirbhís, tabhair cuairt ar prai.ie.