An ceart chun agóide

Tá sé de cheart ag daoine in Éirinn agóid shíochánta a dhéanamh in áiteanna poiblí, fad is nach mbriseann siad an dlí. Is féidir le hagóideoir an dlí a bhriseadh má dhéanann siad cionta oird phoiblí, cosúil le foghail nó iompar bagrach agus maslach, nó má tá fuath á ghríosú acu.

Cosnaíonn Bunreacht na hÉireann agus ionstraimí eile um chearta an duine do cheart chun:

• Do thuairimí a nochtadh gan bhac
• Bualadh le daoine eile gan bhac
• Grúpaí a eagrú le daoine eile

Níl na cosaintí seo iomlán agus is féidir iad a theorannú de réir an dlí. Mar shampla, tá sé de cheart agat a bheith páirteach (grúpaí a bhunú agus a eagrú) ach is féidir leis an Rialtas dlíthe a rith a dhearbhaíonn go bhfuil eagraíocht mídhleathach.

Tá srian ar do cheart chun tuairimí a nochtadh shaor agus ar chaint shaor dlíthe clúmhillte, dlíthe graostachta agus cinsireachta, agus dlíthe in aghaidh na fuathchainte.

Tarlaíonn formhór na n-agóidí poiblí gan aon duine a bheith ag briseadh an dlí. Má bhriseann duine a ghlacann páirt in agóid an dlí, trí ghníomhú ar bhealach foréigneach, mar shampla, ní chiallaíonn sé go bhfuil an agóid ar fad neamhdhleathach.

Níl feidhm ag na cosaintí dlíthiúla ar an gceart chun agóide sna cásanna seo a leanas:

• Má bhíonn iompar bagrach ar siúl ag na hagóideoirí nó úsáideann siad foréigean
• Tá an agóid ag gríosú fuatha i leith grúpa daoine mar gheall ar a gcine, a ndath, a náisiúntacht, a gcreideamh, a mbunús eitneach nó náisiúnta, a mballraíocht den lucht siúil nó a gclaonadh gnéasach
• Tá an agóid ar siúl ar thalamh príobháideach

Forálann an tAcht Sláinte (Foirceannadh Toirchis) (Criosanna Rochtana Sábháilte), 2024 do chriosanna rochtana sábháilte 100 méadar ó bhealach isteach nó bealach amach go dtí an áit a soláthraíonn cnáimhseoir, gínéiceolaí nó cleachtóir ginearálta foirceannadh seirbhísí toirchis. Cuimsíonn sé ospidéil, seomraí comhairliúcháin, clinicí pleanála teaghlaigh agus clinicí sláinte na mban.

Teastóidh ordú um thosach feidhme uaidh sula mbeidh lánfheidhm dhlíthiúil aige.

Nuair a chuirfear tús leis an reachtaíocht, ní cheadófar iompar áirithe laistigh de chriosanna rochtana sábháilte. Mar shampla, iompar ag iarraidh stop a chur le hothar rochtain a fháil ar an tseirbhís nó iarracht a dhéanamh tionchar a imirt ar a gcinneadh maidir le seirbhísí toirchis a fhoirceannadh.

Tá cumhachtaí áirithe ag na Gardaí a d'fhéadfaidís a úsáid roimh agóid nó lena linn. Is féidir srian a chur ar agóidí má sháraítear an tsíocháin, nó an agóid má chuireann sé isteach rómhór ar dhaoine nó ar thrácht. Ní mór an srian a bheith riachtanach agus chomh teoranta agus is féidir.

Agóid in aice leis an Oireachtas

Is féidir le Gardaí srian a chur le hagóidí taobh istigh de leathmhíle ón Oireachtas (parlaimint na hÉireann) fad is atá an tOireachtas i seisiún.

Rochtain ar imeacht a rialú – ordú Alt 21

Is féidir leis na Gardaí bacainní a chur ar bhóithre suas le míle (1.6 ciliméadar) ón áit a bhfuil ócáid ina bhfuil líon mór daoine ar siúl. Ceadaíonn Alt 21 den Acht um Cheartas Coiriúil (Ord Poiblí) 1994 do na Gardaí tú a stopadh ón mbacainn a thrasnú mura bhfuil ticéad agat don ócáid. Is cion é gan cloí le treoir a thugann Garda faoi bhac.

Gabháil

Is féidir tú a ghabháil gan bharántas i leith cionta tromchúiseacha agus cionta eile oird phoiblí. Is féidir le Gardaí alcól a ghabháil freisin agus ordú a thabhairt duit an ceantar a fhágáil ar bhealach ordúil.

Tá leabhrán ag Comhairle na hÉireann um Shaoirsí Sibhialta faoin gceart agóid a dhéanamh.