Saoráil Faisnéise in Eirinn

Tá an ceart agat cóipeanna de thaifid a fháil atá á gcoimeád ag comhlachtaí poiblí faoi na hAchtanna um Shaoráil Faisnéise (SF).

Féadtar a áireamh leis seo:

•Taifid a bhaineann leat go pearsanta

•Aon taifid eile a cruthaíodh ón 21 Aibreán 2008 ar aghaidh

Ní bhaineann SF ach le comhlachtaí SF. Comhlachtaí iad seo, den chuid is mó, a chistítear go poiblí (mar shampla, ranna rialtais).

Más mian leat iarratas a dhéanamh ar thaifid atá á gcoimeád fút ag eagraíocht príobháideach, is féidir leat iarratas a dhéanamh ar faoi dhlíthe um chosaint sonraí.

Ceadaíonn SF don phobal eolas a bheith acu faoin méid atá á dhéanamh ag an Rialtas agus is minic go n-úsáideann iriseoirí, feachtasóirí agus páirtithe an fhreasúra é.

Is féidir leat eolas a fháil atá á choimeád fút ag comhlachtaí poiblí saor in aisce i bhformhór na gcásanna. I roinnt cásanna, is féidir an t-eolas a chur in eagar nó a shiarchoinneáil (féach ‘do chearta faoi SF’ thíos).

Leagtar na dlíthe maidir le saoráil faisnéise amach san Acht um Shaoráil Faisnéise, 2014 agus ina leasuithe agus rialacháin.

Baineann dlíthe SF le comhlachtaí poiblí, murach go bhfuil siad díolmhaithe. I measc na gcomhlachtaí SF, tá:

•Ranna rialtais

•Comhlachtaí a bunaíodh faoi Acht an Oireachtais (mar shampla, bunaíodh an Coimisiún um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí faoin Acht um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí, 2014), nó a bhunaigh Aire nó an Rialtas

•Cuideachta ina sealbhaítear tromlach na scaireanna ag nó thar ceann Aire Rialtais, nó aon chinn dá fhochuideachtaí

•Institiúid ardoideachais a chistítear go poiblí

•Roinnt comhlachtaí neamhphoiblí a fhaigheann go leor cistiú poiblí

Tá liosta iomlán de chomhlachtaí SF ar láithreán gréasáin an aonaid bheartais SF.

Bíonn roinnt eolas, fiú má bhíonn sé á choimeád ag comhlacht SF, díolmhaithe ó SF (féach ‘Do chearta faoi SF’ thíos).

Más mian leat eolas a iarraidh atá á choimeád fút ag cuideachta nó eagraíocht nach bhfuil sa liosta, is féidir leat iarratas duine ar a shonraí a dhéanamh faoin dlí um chosaint sonraí (an RGCS).

Scéimeanna foilsithe

Caithfidh scéim foilsithe a bheith i bhfeidhm ag comhlachtaí SF. Ciallaíonn seo gur cheart don chomhlacht SF a mhéid eolais agus is féidir a fhoilsiú ar bhealach atá oscailte agus éasca le teacht air, gan iarraidh SF a bheith ag teastáil. Ba cheart an t-eolas seo a fhoilsiú faoi na teidil seo a leanas:

•Eolas faoin gcomhlacht

•Seirbhísí nach gcuirtear ar fáil don phobal

•Próisis chinnteoireachta do thograí móra beartais

•Eolas airgeadais

•Soláthar

•Logleabhar nochta SF agus eolas eile atá le foilsiú go rialta

Bronnann SF an ceart ort an méid seo a leanas a dhéanamh:

•Teacht ar thaifid atá á gcoimeád ag comhlachtaí poiblí

•Go gceartófar do thaifid phearsanta má tá an t-eolas mícheart, neamhiomlán nó míthreorach

•Cúis a fháil a bhí le cinntí a rinne comhlachtaí poiblí a imríonn tionchar ort

Taifid a chuirtear san áireamh

Is féidir leat iarraidh ar thaifid faoi SF ón dáta a bhíonn an tAcht um Shaoráil Faisnéise i bhfeidhm maidir leis an gcomhlacht atá i gceist. Tugtar ‘an dáta éifeachtach’ air seo. I gcás thromlach na gcomhlachtaí, is é an dáta éifeachtach an 21 Aibreán 1998. Is féidir leat iarraidh ar thaifid ó thráth roimh an dáta éifeachtach sna cásanna seo a leanas:

•Baineann an taifead le heolas pearsanta fút

•Teastaíonn taifead ó thráth roimh an dáta éifeachtach chun taifid níos déanaí a thuiscint

Is féidir le cáipéis pháipéir nó eolas atá á choimeád ar ríomhaire a bheith i gceist le taifead. Áirítear leis, mar shampla, asphriontaí, léarscáileanna, pleananna, micreascannán, ábhar closamhairc, dioscaí agus téipeanna.

Taifid atá díolmhaithe

Tá roinnt saghsanna de thaifid díolmhaithe ó SF. Tá díolúintí éigeantach nó lánroghnach. I gcás díolúintí lánroghnacha, ba cheart don chomhlacht SF iarracht a dhéanamh cothromaíocht a bhaint amach idir leas an phobail agus aon díobháil a d’fhéadfadh na taifid a scaoileadh a dhéanamh.

Seo a leanas roinnt samplaí de thaifid a d’fhéadfadh bheith díolmhaithe ó SF:

•Slándáil náisiúnta agus caidreamh idirnáisiúnta

•Cruinnithe an Rialtais

•Eolas a tugadh faoi rún nó eolas atá íogair ó thaobh cúrsaí tráchtála de

•Eolas pearsanta (ar le duine eile seachas an duine a rinne an iarraidh é)

Sula ndéanann tú iarratas, ba cheart duit a sheiceáil an bhfuil an t-eolas a theastaíonn uait ar fáil go poiblí cheana féin. Foilsíonn go leor comhlachtaí SF eolas mionsonraithe ar a láithreáin ghréasáin. B’fhéidir go mbeidh tú ábalta an t-eolas a fháil a theastaíonn uait trí labhairt lena n-oifigeach SF, nó le ball foirne eile.

Má dhéanann tú an cinneadh iarratas a dhéanamh, ba cheart duit:

1.Seiceáil an bhfuil foirm SF ar láithreán gréasáin an chomhlachta SF (ní gá duit foirm a úsáid, ach b’fhéidir go ndéanfaidh sé an t-iarratas níos éasca). Seiceáil an seoladh freisin chun iarraidh SF a dhéanamh. Tá oifigigh réigiúnacha SF ag roinnt eagraíochtaí.

2.Líon an fhoirm, nó (mura bhfuil foirm ann), scríobh litir, nó ríomhphost, agus luaigh go bhfuil an iarraidh á déanamh agat faoin Acht um Shaoráil Faisnéise, 2014

3.Bíodh d’iarraidh chomh sonrach agus is féidir agus tabhair an oiread eolais agus is féidir leat chun cabhrú leis an gcomhlacht SF na taifid a theastaíonn uait a aimsiú. Má tá eolas pearsanta á lorg agat, cuir cóip den aitheantas faoi iamh.

Cad a tharlaíonn i ndiaidh duit iarraidh a dhéanamh?

Caithfidh an comhlacht SF d’iarraidh a aithint laistigh de 2 sheachtain. I bhformhór na gcásanna, is féidir leis an gcomhlacht SF freagairt do d’iarraidh laistigh de 4 seachtaine. Is féidir leis an gcomhlacht SF iarraidh ar níos mó ama chun d’iarraidh a chríochnú, mar shampla, má bhíonn go leor cáipéisí ann a bhfuil breithniú le déanamh orthu. Caithfidh siad fógra a thabhairt duit i scríbhinn más mian leo an t-am a shíneadh, agus ní féidir leo síneadh breis agus 4 seachtaine a chur leis.

Ní gá duit íoc le teacht ar do thaifid phearsanta féin.

Taifid neamhphearsanta

I gcás taifid neamhphearsanta, gearrtar na táillí seo a leanas:

Saghas na hiarrata nó an iarratais:

Iarraidh thosaigh ar thaifead

Athbhreithniú inmheánach

Athbhreithniú ag an gCoimisinéir Faisnéise

Iarratas ar leasú ina gcuimsítear eolas mícheart

Iarratas ar chúiseanna atá le cinneadh a dhéanann difear do dhuine aonair

Táillí ar chuardach, aisghabháil agus cóipeáil

Is féidir táille a ghearradh ort freisin ar an am a chaitheann an comhlacht ar na taifid a chuardach agus a aisghabháil, agus ar chostais chóipeála. Má tá an costas faoi €101, ní ghearrtar aon táille. Má tá an costas níos mó ná seo, gearrfar táille iomlán ort, a mhéid le €500

Ní dóchúil go ngearrfar táille ort ar thaifid phearsanta murach go bhfuil méid an-mhór díobh i gceist.

Más ionann an costas ar an am agus an chóipeáil agus níos mó ná €700, féadfaidh an comhlacht SF a dhiúltú chun d’iarraidh a phróiseáil, murach go leasaíonn tú d’iarraidh chun na costais a laghdú faoi bhun €700.

Is féidir leis an gcomhlacht SF d’iarraidh a dhiúltú ina hiomláine nó go páirteach. Caithfidh siad thú a chur ar an eolas scríbhinn ar a gcinneadh, agus caithfidh siad cúis a thabhairt duit gur dhiúltaigh siad teacht ar thaifead (nó ar chuid de thaifead) a thabhairt duit.

Chomh maith leis sin, caithfidh siad eolas a thabhairt duit faoi conas achomharc a dhéanamh.

Achomhairc

Is féidir leat iarraidh go ndéanfar athbhreithniú ar an gcinneadh d’iarratas a dhiúltú trí scríobh chuig an oifigeach SF laistigh de 3 seachtaine tar éis an chinnidh (nó i ndiaidh 4 seachtaine tar éis d’iarraidh SF a fháil mura bhfuil freagairt faighte agat). Caithfidh ball foirne tabhairt faoin athbhreithniú atá níos sinsearaí ná an duine a rinne an bunchinneadh.

Mura bhfuil tú sásta go fóill leis an toradh a bhí ar d’iarratas, is féidir leat achomharc a dhéanamh leis an gCoimisinéir Faisnéise.

Tá eolas breise ar nósanna imeachta agus dlíthe SF ar fáil ar an láithreán gréasáin um Shaoráil Faisnéise. Oibríonn aonad beartais SF na Roinne Caiteachais Phoiblí agus Athchóirithe an láithreán gréasáin seo.

Le hiarraidh SF a dhéanamh, ba cheart duit teagmháil a dhéanamh leis an gcomhlacht SF a bhfuil na taifid acu a theastaíonn uait a fháil.

Ba cheart iarratais um shaoráil faisnéise a sheoladh chuig Aonad um Shaoráil Faisnéise an chomhlachta a choimeádann na taifid.

Tá fáil ar fhaisnéis ar an Acht um Shaoráil Faisnéise ó:

Ba cheart iarratas ar athbhreithniú a dhéanamh ar chinneadh a sheoladh chuig Aonad um Shaoráil Faisnéise an chomhlachta a rinne an cinneadh.

Ba cheart achomhairc bhreise a sheoladh chuig: