Réamhrá le limistéar an euro

Tá naoi mballstát déag san Aontas Eorpach mar chuid de limistéar an euro, nó an limistéar euro. Úsáideann na tíortha seo an euro mar a n-airgeadra náisiúnta. Is iad siúd:

Tíortha ina n-úsáidtear an euro

Úsáidtear an euro in Andóra, Monacó, San Mairíne agus Cathair na Vatacáine freisin mar a n-airgeadra náisiúnta, cé nach bhfuil na tíortha beaga seo mar chuid den AE nó de limistéar an euro.

Seoladh airgeadra an euro go fisiciúil in 2002, ach comhaontaíodh le haontas airgeadaíochta bhallstáit an AE níos luaithe i gConradh Maastricht i 1992.

Mínítear sa cháipéis seo conas a oibrítear Limistéar an Euro, is é ról an Bhainc Cheannais Eorpaigh agus na sásraí eile atá bhfeidhm leis an airgeadra a chosaint.

Leag Conradh Maastricht an bóthar amach don AE a fhaide le hairgeadra aonair nuair a rinne sé Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta (AEA) a chumhdach.

Baineann an AEA le gach ballstát an AE, na tíortha sin san áireamh nach cuid de limistéar an euro iad. Ciallaíonn seo go ndéantar beartas airgeadaíochta i Limistéar an AE a chomhordú. Déanann tíortha an AE cinneadh faoina mbeartais féin gheilleagracha agus socraíonn siad a mbuiséid féin, ach caithfidh siad cloí leis na rialacha a leagtar amach sa Chomhaontú Cobhsaíochta agus Fáis.

Bainistíonn an Banc Ceannais Eorpach (an BCE) beartas airgeadaíochta i limistéar an euro. Tá an BCE neamhspleách ón AE. I gcás na dtíortha lasmuigh de limistéar an euro, déanann an BCE beartas airgeadaíochta a chomhordú trí bhainc cheannais gach ballstáit.

Is é an Banc Ceannais Eorpach (an BCE) an banc ceannais do limistéar an euro agus gníomhaíonn sé go neamhspleách ón AE. Tá roinnt feidhmeanna tábhachtacha ag an BCE:

• Leagann sé rátaí úis amach do limistéar an euro
• Bainistíonn limistéar an euro cúlchistí airgeadra eachtraigh
• Coimeádann sé súil ar bhainc cheannais agus ar chórais íocaíochta i limistéar an euro lena chinntiú go bhfuil siad ag oibriú i gceart agus go cothrom
• Údaraíonn sé nótaí bainc euro a tháirgeadh i dtíortha limistéar an euro.
• Gníomhaíonn sé chun cosc a chur ar phraghsanna dul i méid go géar

Is é an BCE an príomh-mhaoirseoir baincéireachta do na bainc go léir i limistéar an euro agus tá sé freagrach go díreach as maoirseacht a dhéanamh ar na grúpaí baincéireachta is mó (117 banc, ar an iomlán). Déanann a mbainc cheannais náisiúnta maoirseacht ar bhainc eile i gcomhoibriú dlúth leis an BCE.

Is éard atá sa Chóras Eorpach Banc Ceannais (an CEBC) ná an BCE agus na bainc cheannais i dtíortha an AE.

Is éard atá sa Chóras Eorpach ná an BCE agus na bainc cheannais i Limistéar an Euro.

Is féidir níos mó a léamh faoin CEBC agus an Córas Eorpach ar láithreán gréasáin an BCE.

Cuirtear cruinnithe mullaigh Euro ar siúl dhá uair sa bhliain, agus áirítear leo:

• Cinn stáit nó rialtais thíortha uile limistéar an euro
• Uachtarán Chruinniú Mullaigh an Euro
• Uachtarán an Choimisiúin Eorpaigh

Is é cuspóir na gcruinnithe mullaigh cinneadh a dhéanamh faoi threo straitéiseach limistéar an euro, agus chun cabhrú le tíortha limistéar an euro a mbeartais gheilleagracha a chomhordú.

Toghtar Uachtarán Chruinnithe Mullaigh an Euro ag an am céanna a thoghtar Uachtarán na Comhairlí Eorpaí. Ó síníodh an Conradh um Chobhsaíocht Fhioscach in 2012, leagadh ról Chruinniú Mullaigh an Euro amach sa dlí.

Tugann an Grúpa Euro airí airgeadais na dtíortha i limistéar an euro le chéile. Tá sé freagrach as an méid seo a leanas:

• Cruinnithe Mullaigh an AE agus a gcruinnithe leantach a ullmhú
• Cabhrú le beartais gheilleagracha bhallstáit limistéar an euro a chomhordú

Is gnách go gcasann an Grúpa Euro ar a chéile gach mí. Freastalaíonn an coimisinéir um ghnóthaí geilleagracha agus airgeadais, cánachas agus custaim agus uachtarán an BCE ar chruinnithe freisin.

Cuireann an Sásra Cobhsaíochta Eorpach (an SCE) cúnamh ar fáil do thíortha i limistéar an euro atá thíos le fadhbanna troma airgeadais. Tugann sé cúnamh má bhagraíonn fadhbanna airgeadais na tíre atá i gceist ar dhíobháil a dhéanamh do chobhsaíocht airgeadais limistéar an euro, ina iomláine.

Ní féidir le tíortha cabhair a fháil ón SCE ach má dhaingnigh siad an Conradh um Chobhsaíocht Fhioscach.

Fuair Éire cúnamh airgeadais ón AE agus ó eagraíochtaí eile in 2010. Tugadh ‘tarrtháil’ air seo, agus sholáthair an tSaoráid Eorpach um Chobhsaíocht Airgeadais (an SECA) agus an Sásra Cobhsaíochta Airgeadais Eorpach (an SCAE) cúnamh airgeadais an AE. Tháinig an SECA in ionad an SCE.

Is féidir leat eolas breise a léamh faoi:

• An tAontas Eorpach
• Institiúidí an AE
• Dlí an AE