Ombudsman Eorpach

Bunaíodh Oifig an Ombudsman Eorpaigh sa bhliain 1992 faoi Chonradh Maastricht. Is é a chuspóir imscrúdú a dhéanamh ar ghearáin a rinne saoránaigh agus daoine a chónaíonn san Aontas Eorpach (AE) faoi dhrochriarachán in institiúidí agus comhlachtaí an AE. Tá siad freagrach freisin as saincheisteanna sistéamacha níos fairsinge a fhiosrú agus a n-imscrúduithe féin a sheoladh.

Ciallaíonn “drochriarachán" riarachán dona agus tarlaíonn sé mura léiríonn institiúid meas ar an méid seo a leanas:

•Cearta bunúsacha

•Dlíthe nó rialacha

•Prionsabail an dea-riaracháin

Roinnt samplaí de dhrochriarachán iad:

•Idirdhealú

•Mí-úsáid cumhachta

•Easpa eolais

•Moill gan ghá

Is é ról an Ombudsman Eorpaigh cearta bunúsacha daoine a chosaint a chónaíonn san AE trí fhorais oscailte agus chuntasacha a chur chun cinn laistigh den AE. Cuireann ról an Ombudsman le ról na gcúirteanna. Má dheimhníonn an tOmbudsman gur thit drochriarachán amach, ní chiallaíonn sé go huathoibríoch gur tharla rud éigin neamhdhleathach.

Cuireann an tOmbudsman Eorpach Tuarascáil Bhliantúil faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa.

I measc na n-institiúidí agus na gcomhlachtaí a thagann faoi chuimsiú dhlínse an Ombudsman Eorpaigh, tá an méid seo a leanas:

•An Coimisiún Eorpach

•Comhairle an Aontais Eorpaigh

•Parlaimint na hEorpa

•Cúirt na nIniúchóirí

•An Chúirt Bhreithiúnais (ach amháin ina ról dlíthiúil)

•Coiste Eacnamaíochta agus Sóisialta na hEorpa

•Coiste na Réigiún

•An Banc Ceannais Eorpach

•Banc Infheistíochta na hEorpa

•An Oifig Eorpach um Roghnú Foirne

•An Oifig Eorpach Frith-Chalaoise

•An Oifig Eorpach Póilíní (Europol)

•Aon eagraíocht eile de chuid an Aontais Eorpaigh

Tá ceart ag saoránaigh agus daoine a chónaíonn san AE teacht ar aon cháipéis atá á coimeád ag institiúid AE, ach tá roinnt eisceachtaí ann. Má mhaíonn an institiúid go bhfuil eisceacht i gceist le cáipéis a d’iarr tú, is féidir leat iarratas a dhéanamh ar Ombudsman Eorpach leis an gcinneadh seo a achomharc agus teacht ar an gcáipéis a chur ar fáil duit. Tá mearghníomh i bhfeidhm ag an Ombudsman agus tá mar chuspóir aige cinneadh a thabhairt sna cásanna seo laistigh de 40 lá.

Ní féidir leis an Ombudsman Eorpach déileáil le gearáin a bhaineann le húdaráis náisiúnta, réigiúnacha áitiúla bhallstáit, fiú nuair a bhaineann na gearáin faoi dhlí an Aontais Eorpaigh. Mura féidir leis an Ombudsman Eorpach do ghearán a imscrúdú, déanfaidh a ndícheall comhlacht eile a mholadh duit a d’fhéadfadh cabhrú leat. Bunaíodh Líonra Eorpach na nOmbudsman i 1996 le Ombudsman Eorpach a cheangal le hombudsman náisiúnta agus réigiúnach agus a chinntiú go ndéileáiltear le gearáin ar leibhéal cuí.

Is féidir leat níos mó a léamh faoi Ombudsman náisiúnta na hÉireann, a dhéileálann le gearáin faoi ranna rialtais, údaráis áitiúla, Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte (FSS) agus comhlachtaí poiblí eile in Éirinn.

Cé ar féidir leis gearán a dhéanamh leis an Ombudsman Eorpach?

Más saoránach thú d'aon Bhallstát den Aontas Eorpach nó má tá cónaí ort in aon Bhallstát, is féidir leat gearán a dhéanamh leis an Ombudsman Eorpach. Is féidir le gnólachtaí, cumainn nó comhlachtaí eile a bhfuil oifig chláraithe acu i mballstát gearán a dhéanamh leis an Ombudsman Eorpach.

Tá gearáin leis an Ombudsman Eorpach saor in aisce?

Is féidir leat gearán a sheoladh ar aghaidh ar líne, sa phost nó trí fhacs. Le gearán a sheoladh ar líne, caithfidh tú cuntas a chruthú ar a láithreán gréasáin. Le gearán a dhéanamh trí litir, is féidir leat an fhoirm ghearáin a íoslódáil agus litir a scríobh ina mínítear do ghearán. Ba cheart duit cóipeanna den chomhfhreagras ábhartha a chur san áireamh. Is féidir leat an fhoirm líonta agus an litir a sheoladh sa phost nó trí fhacs trí úsáid a bhaint as an eolas teagmhála a liostaítear faoi Eolas Breise.

Caithfear gearán a dhéanamh laistigh de dhá bhliain tar éis an dáta a cuireadh ar an eolas thú an chéad uair faoin tsaincheist. Ní gá go ndéanann an drochriarachán difear pearsanta duit.

Sula ndéanann tú gearán leis an Ombudsman, caithfidh go ndearna tú iarracht an cheist a réiteach leis an institiúid atá i gceist go díreach.

Scrúdóidh an tOmbudsman Eorpach do ghearán agus cuirfear thú ar an eolas ar thoradh a n-imscrúdaithe.

Ní dhéileálann an tOmbudsman Eorpach le ceisteanna atá roimh chúirt faoi láthair nó a réitigh cúirt cheana féin.

Tá seicliosta idirghníomhach ar láithreán gréasáin an Ombudsman Eorpaigh ar féidir leat é a úsáid féachaint an sásaíonn do ghearán a gcritéir do shaincheist ar féidir leo dul i ngleic leis.

A luaithe a fhaigheann an tOmbudsman Eorpach do ghearán, seiceálfaidh siad cibé acu an féidir nó nach féidir leo é a imscrúdú. Má chinneann siad go dtagann do shaincheist faoi chuimsiú a sainchúraim, osclóidh siad fiosrúchán duit agus cuirfear ar an eolas thú air seo trí litir.

Cuirfidh an tOmbudsman an gearán faoi bhráid na hinstitiúide ábhartha ar dtús agus iarrfaidh siad ar thuairim. Tá ar institiúidí an AE aon eolas a sholáthar don Ombudsman a iarrann siad. Is féidir leis an Ombudsman cáipéisí a iniúchadh, tabhairt faoi agallaimh agus/nó cigireacht ag an institiúid. Féadfaidh siad iarraidh ort freisin eolas breise a thabhairt faoi do ghearán.

Nuair a bheidh a bhfiosrúchán críochnaithe ag an Ombudsman, bíonn trí thoradh fhéideartha ann is féidir a bhaint amach:

•Níor thit Drochriarachán amach – déanann an tOmbudsman an cinneadh gur ghníomhaigh an institiúid i gceart

•Saincheist shimplí – in go leor cásanna, gníomhaíonn an institiúid féin chun an cheist a réiteach i rith an fhiosrúcháin, nó is féidir leis an Ombudsman réiteach a bhaint amach a shásaíonn tú féin agus an institiúid.

•Drochriarachán – má dheimhníonn an tOmbudsman gur ghníomhaigh an institiúid go mícheart agus mura féidir leo na páirtithe atá bainteach a spreagadh comhaontú a dhéanamh ar réiteach, déanfaidh siad moladh oifigiúil maidir leis an méid ba cheart don institiúid a dhéanamh. Mura nglacann an institiúid leis an moladh, is féidir leis an Ombudsman tuarascáil speisialta a chur le chéile agus a chur faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa. Níl cinntí an Ombudsman ina cheangal dlí.