Truailliú torainn agus gearáin torainn

Is féidir le truailliú torainn teacht ó fhoinsí éagsúla, agus is féidir é a shainmhíniú go ginearálta mar thorann:

• a mheastar a bheith ina núis
• Atá contúirteach do shláinte an duine
• A d’fhéadfadh damáiste a dhéanamh do réadmhaoin
• A d’fhéadfadh dochar a dhéanamh don chomhshaol

Níl aon dlíthe caighdeánacha torainn uilíoch atá i bhfeidhm in Éirinn ach féadfaidh d’údarás áitiúil tagairt a dhéanamh do chaighdeáin áirithe torainn.

Tá truailliú torainn leagtha amach san Acht fán nGníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil 1992.

Cé nach luann an dlí leibhéal cruinn nó caighdeán cruinn torainn atá mídhleathach, má tá tionchar ag torann ar do cháilíocht beatha, tá sé de cheart agat gearán a dhéanamh. Braitheann cé leis a ndéanann tú gearán ar fhoinse an torainn.

Go ginearálta ba cheart go mbeadh sé mar chéad chéim agat dul i dteagmháil leis an duine is cúis leis an torann chun iarracht a dhéanamh an cheist a réiteach. Mura n-oibríonn sé seo, féadfaidh tú na chéad chéimeanna eile is gá a ghlacadh chun do ghearán a dhéanamh.

Tá comhlachtaí éagsúla ann a dhéileálann leis na gearáin seo, ach is iad an 2 phríomháit le do ghearáin a dhéanamh:

• Údaráis Áitiúla
• An Cúirt Dúiche

Údaráis Áitiúla

Is féidir leat núis torainn a thuairisciú don Rannóg Comhshaoil i d’údarás áitiúil, ar féidir leo bearta a dhéanamh chun torann a chosc nó a theorannú.

Léigh tuilleadh sonraí faoi ról na n-údarás áitiúil i ngearáin torainn.

An Cúirt Dúiche

Má tá imní ort go fóill faoin iomarca torainn, féadfaidh tú gearán foirmiúil a dhéanamh leis an gCúirt Dúiche. Ba cheart gurb é seo an chéim dheireanach a ghlacann tú chun an cheist a réiteach. Tá sé seo leagtha amach i rialacháin arna ndéanamh faoin Acht.

Féadfaidh tú foirm ghearáin a fháil i d’oifig chúirte dúiche áitiúil agus beidh ort táille a íoc chun an gearán a phróiseáil.

Eagraíochtaí eile le haghaidh gearán torainn

Ag brath ar fhoinse an torainn, féadfaidh tú gearán a dhéanamh in áit eile. I measc na n-áiteanna eile inar féidir leat gearán a dhéanamh tá:

• An Garda Síochánna
• An Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (GCC)
• An Bord um Thionóntachtaí Cónaithe
• Bonneagar Iompair Éireann (TII)

Is féidir leat Treoir gov.ie ar Rialacháin Torainn a léamh ar na céimeanna is féidir leat a ghlacadh má tá núis ort de bharr torainn.

Má tá sé ar intinn agat gearán a dhéanamh faoi thorann iomarcach, déan iarracht liosta mionsonraithe a choinneáil de:

• Na hamanna nuair a tharla an torann
• Cá fhad a mhair an torann
• Na leibhéil torainn atá i gceist (más féidir)

Céim 1: Déan iarracht an cheist a réiteach tú féin

Ba cheart duit dul i dteagmháil leis an duine nó leis an ngnó is cúis leis an torann ar dtús, mínigh gur núis é agus iarracht a dhéanamh an cheist a réiteach le chéile.

Céim 2: Déan teagmháil le d’údarás áitiúil nó leis an GCC

Mura n-oibríonn sé seo, féadfaidh tú dul i dteagmháil le d’údarás áitiúil nó leis an GCC a d’fhéadfadh comhairle a chur ort maidir le conas déileáil leis an ngearán torainn.

Ní dócha go mbeidh an t-údarás áitiúil nó an GCC páirteach i ndíospóidí idir comharsana.

Ach má tá sé ag teacht ó fhoinse tionsclaíochta nó tráchtála, féadfaidh an GCC nó an t-údarás áitiúil fógra a sheirbheáil orthu siúd is cúis leis an torann.

Céim 3: Déan iarratas chuig an gCúirt Dúiche

Mura n-oibríonn sé seo, is féidir leat gearán torainn a dhéanamh leis an gCúirt Dúiche, ag leanúint na gcéimeanna atá leagtha amach thíos. Tá táille bheag ag gabháil leis.

Conas iarratas a dhéanamh chuig an gCúirt Dúiche le gearán torainn

1. Faigh coinne le haghaidh éisteachta: Cuir ceist ar Chléireach na Cúirte Dúiche áitiúil faoi choinne éisteachta. Beidh ort tagairt go beacht don reachtaíocht faoina bhfuil an gearán á dhéanamh agat:
   1. Alt 108 den Acht fán nGníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil 1992
   2. Na Rialacháin fán Acht fán nGníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Torann) 1994
2. Cuir an páirtí eile ar an eolas: Ar a laghad 7 lá roimh dháta na héisteachta, ní mór duit a chur in iúl don duine nó don ghnó a bhfuil tú ag gearán faoi go bhfuil gearán déanta agat leis an gCúirt Dúiche ina leith.
3. Líon isteach an fhoirm: Tabharfaidh an Chúirt Dúiche foirm duit chun an gearán a dhéanamh, agus ní mór duit í a chomhlánú ina hiomláine.
4. Freastal ar dháta na héisteachta: Ní mór duit freastal ar an gcúirt ansin ag am do choinne chun do ghearán a chur i láthair.

Outcome of District Court noise complaints

Má tá an duine ag déanamh torainn le linn trádála nó gnó, d’fhéadfadh cosaint a bheith aige más féidir leo a thaispeáint:

• Gur ghlac siad gach cúram réasúnta chun an torann a chosc
• go bhfuil an torann ag teacht le ceadúnas a eisíodh faoin Acht

Má bhuann tú an cás, féadfaidh an Chúirt a ordú dóibh siúd atá freagrach as an torann bearta a ghlacadh chun an torann a chosc nó a theorannú. Ní mór cloí leis na horduithe seo.

Ciallaíonn torann comhshaoil fuaim lasmuigh nach dteastaíonn nó atá díobhálach a chruthaíonn gníomhaíochtaí daonna. Féadfaidh sé seo teacht ó fhoinsí éagsúla agus folaíonn sé torann ó:

• Iompar
• Trácht bóithre
• Trácht iarnróid
• Aerthrácht
• Suíomhanna thionsclaíocha

Is féidir leat torann timpeallachta a bhlaiseadh áit ar bith, mar shampla i gceann nó timpeall ar:

• Limistéir fhoirgnimh
• Páirceanna poiblí nó limistéir chiúin eile laistigh de limistéir faoi fhoirgnimh
• I gceantair chiúin faoin tuath
• Scoileanna
• Ospidéil
• Foirgnimh agus limistéir eile atá íogair ó thaobh torainn

Cad nach meastar gur torann comhshaoil é?

In Éirinn, ní bhaineann torann comhshaoil le torann:

• Ó ghníomhaíochtaí baile
• Cruthaithe ag comharsana
• Ag ionaid oibre
• Taobh istigh d’fheithiclí iompair
• Mar gheall ar ghníomhaíochtaí míleata i réimsí míleata
• A dhéanann an duine a nochtar don torann

Tá sé seo leagtha amach i Rialacháin na gComhphobal Eorpach (Torann Comhshaoil) 2018.

Cad iad na tionchair a bhíonn ag torann comhshaoil?

Má bhíonn tú faoi lé torann comhshaoil go fadtéarmach, is féidir leis tionchar diúltach a bheith aige ar do shláinte.

• Is féidir leis tionchar a imirt ar do chodladh
• Is féidir leis cur le galar croí
• Is féidir leis dul i bhfeidhm ar do mheabhairshláinte agus folláine
• Is féidir leis cur isteach ar do ghníomhaíochtaí laethúla agus cur isteach air
• Is féidir leis lagú cognaíocha a chruthú (dochar do do chumas smaointeoireachta)
• Is féidir leis fadhbanna éisteachta a chur faoi deara lena n-áirítear tinniteas

Tá tuilleadh faisnéise ag an GCC ar na tionchair a d’fhéadfadh a bheith ag nochtadh fadtéarmach do thorann comhshaoil.

Torann ó thinte ealaíne

Má tá tine ealaíne á múchadh san áit ina gcónaíonn tú, is féidir leat é a thuairisciú chuig do stáisiún Garda áitiúil, nó is féidir leat glaoch ar líne rúnda an Gharda ar 1800 666 111.

Má tá do pheata cráite ag tinte ealaíne, tá comhairle agus acmhainní tine ealaíne ar fáil do dogstrust.ie.

Is éard is torann baile ann ná torann ó shuíomh teaghlaigh, cosúil le teach. Ag brath ar chúis an torainn, déanfaidh tú gearán ar bhealach difriúil. Tá sé seo leagtha amach thíos.

Má tá an torann ag teacht ó theach duine, is féidir leis na Gardaí iarraidh orthu torann a laghdú ach ní féidir leo dul isteach sa réadmhaoin leis an aon intinn amháin iarraidh orthu an torann a ísliú.

Má leanann an torann ar aghaidh, féadfaidh tú gearán a dhéanamh leis an gCúirt Dúiche (féach thuas).

Tá faisnéise úsáideach sa bhileog ar aighnis idir comharsan (pdf) a d’fhoilsigh FLAC, na hIonaid In Aisce um Chomhairle Dlí.

Torann ó réadmhaoin ar cíos

Má tá torann ag teacht ó theach ar cíos, ba chóir duit dul i dteagmháil leis an tionónta ar dtús agus iarraidh orthu an torann a laghdú. Mura n-oibríonn sé seo, féadfaidh tú gearán a dhéanamh leis an tiarna talún. D’fhéadfadh:

• gur tiarna talún príobháideach é seo
• Gur údarás áitiúil é seo
• Cumann tithíochta

Tá oibleagáidí áirithe ar dhaoine atá ar cíos ó thiarnaí talún príobháideacha nó ó chumainn tithíochta. Áirítear orthu sin gan dul i mbun iompair fhrithshóisialta, lena n-áirítear torann leanúnach a théann i bhfeidhm ar dhaoine eile timpeall orthu.

Féadfaidh tú gearán a dhéanamh leis an mBord um Thionóntachtaí Cónaithe (RTB) mura gcuireann tiarna talún príobháideach nó cumann tithíochta na dualgais seo i bhfeidhm.

Má tá an tionónta ar cíos ó thithíocht údaráis áitiúil, ní mór dó aon núis a sheachaint mar thorann ar réadmhaoin eile timpeall ort. Má dhéanann siad torann iomarcach agus leanúnach, tá an comhaontú tionóntachta á bhriseadh acu agus is féidir leis an údarás áitiúil céimeanna a ghlacadh lena chinntiú go leanann siad téarmaí an chomhaontaithe. Is féidir leat an reachtaíocht maidir le torann ó réadmhaoin ar cíos a léamh.

Torann ó aláraim

Caithfidh ceadúnais a bheith ag gach suiteálaí aláraim ón Údarás Slándála Príobháidí. Chun ceadúnas a fháil, caithfidh siad caighdeáin áirithe a leanúint. Áirítear leis seo teorainn leis an bhfad ama ar féidir le haláram seachtrach fuaim a dhéanamh dó – is é 15 nóiméad an t-uasmhéid faoin gcaighdeán Eorpach.

Féadfaidh an t-údarás áitiúil, an GCC nó duine aonair beart a dhéanamh faoin Acht GCC chun déileáil le sáruithe ar na caighdeáin seo.

Is féidir leat léamh faoi aláraim cairr sa rannán Torann ó iompar thíos.

Torann ó mhadraí

Má tá madra do chomharsan ag tafann, ba chóir duit dul go díreach chuig do chomharsa chun an cheist a réiteach. Mura n-oibríonn sé seo, féadfaidh tú gearán a dhéanamh leis an gCúirt Dúiche.

Is féidir leat é seo a dhéanamh trí Fhoirm Alt 108 a chomhlánú, ar féidir leat a fháil ó d’údarás áitiúil nó ón gCúirt Dúiche. Sula ndéanann tú é seo, caithfidh tú a chur in iúl d’úinéir an mhadra go bhfuil gearán á dhéanamh agat.

Chun déileáil le torann ó mhadra, féadfaidh an Chúirt:

• Ordú a thabhairt d’úinéir an mhadra (nó áititheoir an tí ina gcoimeádtar an madra) smacht a fheidhmiú ar an madra chun an tafann a laghdú.
• Teorainn a chur le líon na madraí is féidir a choinneáil ar réadmhaoin
• A ordú go dtabharfaidh an maor madra an madra chuig an bhfoscadh madraí
• Fíneáil a chur ar an úinéir a íoc as an torann agus as an gcostas a bhaineann leis an bhfoscadh a thógáil agus a choinneáil.

Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil faoi úinéireacht madra ar ár leathanach Ceadúnais agus úinéireacht madra.

Torann ó scarers éan (cosúil le gunna préacháin)

Úsáideann feirmeoirí scarróirí éan chun éin a choinneáil ar shiúl óna mbarra. Is féidir leo oibriú trí thorann ard a dhéanamh chun eagla a chur ar aon éin nó lotnaidí sa cheantar.

Is féidir le roinnt scarers éan, mar gunna beanna, a bheith thar a bheith glórach. Níl aon dlíthe i bhfeidhm chun déileáil go sonrach le scarers éan.

Más mian leat gearán a dhéanamh faoi thorann gunna beanna, lean na céimeanna sa rannán thuas maidir le Conas gearán a dhéanamh faoi thorann.

Déan teagmháil le d’údarás áitiúil más mian leat gearán a dhéanamh faoi thorann a thagann ó:

• Bharraí
• Bhialanna
• Chlubanna oíche
• Cheolchoirmeacha
• Imeachtaí eile amuigh faoin aer

Féadfaidh d’údarás áitiúil fógra a sheirbheáil ar lucht eagraithe na siamsaíochta chun torann a chosc nó a theorannú. Ansin mura stopann na heagraithe an torann nó mura gcuireann sé teorainn leis, féadfaidh an t-údarás áitiúil iad a ionchúiseamh.

Más mian leat gearán a dhéanamh faoi thorann ón taobh amuigh d’áitreabh nó d’imeacht, mar shampla, iompar frithshóisialta, ba chóir duit dul i dteagmháil leis an nGarda Síochána. Tá an chumhacht ag na Gardaí duine a ghabháil as sárú na síochána in áit phoiblí.

Torann ó mhótarfheithiclí

Ní mór tostóir nó feiste comhchosúil a fheistiú ar gach feithicil a bhfuil inneall dócháin inmheánaigh ann chun an torann a laghdú. Ní bhaineann sé seo le feithiclí a ghlacann páirt i dtriail, i gcomórtas nó i rás a dhéantar ar bhóthar dúnta. Léigh na dlíthe maidir le torann feithicle.

Ní bhaineann sé seo le feithiclí leictreacha, toisc nach bhfuil inneall dócháin inmheánaigh acu; tá inneall leictreach acu.

Ní féidir leat feithicil a thiomáint a dhéanann torann iomarcach in áit phoiblí. Déanann an Tástáil Náisiúnta Gluaisteán (NCT) measúnú ar cé chomh héifeachtach agus a laghdaíonn an tostóir torann a bhaineann le sceite.

Ag béiceadh adharc carr

Níor chóir duit séid nó adharc a úsáid ach amháin chun rabhadh a thabhairt d’úsáideoirí bóithre eile go bhfuil contúirt ag teacht chugat, nó chun iad a chur ar an eolas go bhfuil tú i láthair ar chúiseanna sábháilteachta.

Níor cheart duit adharc a úsáid i limistéar faoi fhoirgnimh idir 11pm agus 7am mura bhfuil éigeandáil tráchta ann.

Déan teagmháil leis na Gardaí más mian leat gearán a dhéanamh faoi sháruithe ar na rialacha seo.

Aláraim gluaisteáin

Níl aon chaighdeáin leagtha síos in Éirinn maidir le torann aláraim cairr a oibriú. Socraíonn caighdeáin an AE maidir le haláram cairr íosteorainneacha agus uasteorainneacha ama chun an t-aláram a fhuaimniú (íosmhéid 25 soicind agus 30 soicind ar a mhéad).

Torann ó aerárthaí

Más mian leat gearán a dhéanamh faoi thorann eitleáin, is féidir leat é a dhéanamh go díreach chuig an aerfort atá i gceist. Tá an tÚdarás Inniúil Torainn Aerárthach freagrach as rialú torainn ag aerfort Bhaile Átha Cliath a bhainistiú.

Is féidir leat tuilleadh a léamh faoi ghearán torainn a dhéanamh le hAerfort Bhaile Átha Cliath.

Tá Údarás Eitlíochta na hÉireann (IAA) freagrach as torann ó aerárthaí a rialú.

Seiceáil an dlí maidir le torann ó aerárthaí in aerfort Bhaile Átha Cliath.

Má tá an iomarca torainn ag teacht ó oibreacha tráchtála nó tionsclaíochta, b’fhéidir go mbeifeá in ann gearán a dhéanamh leis an nGníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (GCC) nó le d’údarás áitiúil.

Suíomhanna atá ceadúnaithe ag an GCC

Is féidir leat réadmhaoin ceadúnaithe a chuardach ar láithreán gréasáin an GCC. Má tá an suíomh tráchtála nó tionsclaíochta ceadúnaithe leis an GCC, féadfaidh siad céimeanna a ghlacadh chun a chinntiú go bhfuil an suíomh ag cloí le téarmaí fógra chun torann a rialú. Is féidir leis an GCC ansin an costas a bhaineann leis seo a fháil ar ais.

Is féidir leis an GCC a rá leis an duine nó leis an gcomhlacht gníomh sonrach a dhéanamh chun torann a chosc nó a theorannú. Mura gcomhlíonann na daoine is cúis leis an torann, féadfar iad a ionchúiseamh.

Is iondúil go ndéileálann an GCC le gníomhaíochtaí diúscartha dramhaíola agus gníomhaíochtaí óna dteastaíonn ceadúnais um Chosc agus Rialú Comhtháite ar Thruailliú (IPPC).

Suíomhanna nach bhfuil ceadúnaithe leis an GCC

Mura bhfuil an áitreabh ceadúnaithe leis an GCC, is féidir leat é a thuairisciú do d’údarás áitiúil.

Tá cumhachtaí comhchosúla ag údaráis áitiúla agus atá ag an GCC agus is féidir leo fógraí a sheirbheáil. Ceanglaíonn an fógra seo ar an duine atá i bhfeighil na treoracha a leagtar amach san fhógra a leanúint chun torann a chosc nó a theorannú.

Féadfaidh an t-údarás áitiúil tú a ionchúiseamh má theipeann ort an fógra a chomhlíonadh.

Nó, féadfaidh sé bearta a dhéanamh é féin chun comhlíonadh a chinntiú agus ansin na costais a aisghabháil ón duine atá i gceannas.

Torann ó laistigh de d’ionad oibre

Más mian leat gearán a dhéanamh faoi thorann ag an obair, ba chóir duit dul i dteagmháil le do Roinn Acmhainní Daonna ar dtús.

Mura n-oibríonn sé seo, is féidir leat dul i dteagmháil leis an Údarás Sláinte agus Sábháilteachta (HSA). Déileálann an HAS le fiosrúcháin maidir le torann san ionad oibre agus tá CCanna aici ar an gceist seo.

Is féidir leat tuilleadh a léamh ar ár leathanach ar shláinte agus sábháilteacht ag an obair.

Agus cead pleanála á thabhairt d’fhoirgneamh, féadfaidh an t-údarás áitiúil coinníollacha a chur san áireamh chun torann a chosc nó a laghdú. Féadfaidh baint a bheith ag na coinníollacha seo le céim na tógála nó na tógála agus/nó le húsáid an fhoirgnimh nuair a bheidh sé críochnaithe.

Is féidir leat achomharc a dhéanamh chuig an mBord Pleanála i gcoinne na gceanglas seo (nó mura bhfuil siad ann).

Déan teagmháil le d’údarás áitiúil chun tuilleadh faisnéise a fháil ar ghearáin torainn.

Déan teagmháil le do stáisiún Garda áitiúil.