Ceadúnais agus úinéireacht madraí

Is tiomantas mór é madra a bheith agat. Má tá madra agat, is ortsa atá an fhreagracht. Ní mór ceadúnas madra a bheith agat agus micrishlis a fháil ar do mhadra. Lena chois sin, tá freagrachtaí breise ann má tá pór teoranta madraí agat.

Caithfidh do mhadra a bheith faoi do smacht, nó faoi smacht duine freagrach eile má tá sé lasmuigh de do theach nó d’áitreabh. Ciallaíonn sé seo:

• Gur chóir duit a chinntiú nach bhfuil do mhadra ina núis do dhaoine eile
• Go gcaithfidh tú na rialacha a leanúint maidir leis na háiteanna a bhfuil fáilte roimh mhadraí
• Gur chóir duit do mhadra a choinneáil ar iall in áiteanna poiblí

Go bhfuil tú freagrach as aon ghortú nó damáiste a dhéanann do mhadra do dhaoine nó do bheostoc.

Ón 1 Deireadh Fómhair 2024 ar aghaidh, beidh rialacha nua ann do dhaoine a bhfuil madraí Bulaí XL acu agud a phóraíonn, a dhíolann agus a allmhairíonn iad. Léigh tuilleadh faisnéise faoi seo in Pórtha srianta madraí in Éirinn.

Sula bhfaigheann tú madra

Sula bhfaighidh tú madra, ba cheart duit smaoineamh an bhfuil madra ceart duit féin agus do do theach. Ba cheart duit na ceisteanna seo a chur ort féin:

• An aontaíonn gach duine sa teach madra a fháil?
• An bhfuil sé d'acmhainn agam madra a bheathú agus aire a thabhairt dó?
• An mbeidh an t-am agam bia a thabhairt dó, aire a thabhairt do mo mhadra agus é a fheidhmiú gach lá?
• Cén cineál madra ba cheart dom a fháil, mar shampla, cén pór is fearr a oireann do mo stíl mhaireachtála agus mo theach?
• Cé a thabharfaidh aire do mo mhadra nuair a bheidh mé as baile?
• An ligfidh mo thiarna talún madra dom?

Is féidir leis a bheith costasach maidir le húinéir agus aire a thabhairt do mhadra. Ní mór duit íoc as rudaí mar:

• An madra é féin
• Bia madraí
• Easair, coiléar agus gabhálais
• Ceadúnas madra
• Ag cur micrishlis i madra
• Cúram tréidliachta
• Vacsaíniú
• Neodrú
• Grúmaeireacht
• Oiliúint madraí
• Táillí bordála

Cá háit le madra a fháil

Má tá cinneadh déanta agat gur mian leat madra a fháil, ba cheart duit é a aimsiú go freagrach.

Ba cheart duit smaoineamh ar mhadra a ghlacadh ó dhídean madra de chuid an údaráis áitiúil nó ó charthanacht leasa ainmhithe.

Lena chois sin, féadfaidh tú teagmháil a dhéanamh le tréidlia chun comhairle a fháil maidir le cá háit madra a fháil.

Ba cheart duit taighde a dhéanamh ar phóraitheoirí éagsúla, má tá tú chun madra a cheannach ó phóraitheoir madraí. D’fhéadfadh go mbeadh liosta feithimh ag póraitheoirí creidiúnacha. Tá faisnéis ag an Irish Kennel Club faoi conas póraitheoir creidiúnach a aimsiú agus coileán á cheannach.

Lena chois sin, is féidir leat madra a cheannach ó Fhoras Pórúcháin Madraí (DBE). Tá liosta DBEanna cláraithe (PDF) ag Gov.ie, nó is féidir leat suíomh gréasáin d’údarás áitiúil a sheiceáil. Beidh teastas clárúcháin ar taispeáint san áitreabh ag DBE cláraithe.

Níor cheart duit aontú madra a bhailiú gan an madra a fheiceáil ina thimpeallacht baile ar dtús. Ba cheart go mbeadh póraitheoir creidiúnach in ann máthair an mhadra a thaispeáint duit. Tá faisnéis úsáideach ag an ISPCA faoi cad ba cheart a dhéanamh agus coileán á cheannach.

Úinéireacht madraí agus an dlí

Tá údaráis áitiúla freagrach as madraí a rialú faoin Acht um Rialú Madraí, 1986. Is féidir leo:

• Maoir madra a cheapadh
• Scáthláin madraí a chur ar fáil
• Madraí a ghabháil
• Fíneálacha a ghearr ar an láthair
• Imeachtaí cúirte a thionscnamh i gcoinne úinéirí madraí

Féadfar cosc a chur ort madra a choimeád má ciontaíodh thú i gcion cruálachta ar mhadra faoi na hAchtanna um Chosaint Ainmhithe 1911 agus 1965.

An gcaithfidh mé ceadúnas a fháil do mo mhadra?

Ní mór ceadúnas a bheith ag gach madra atá os cionn 4 mhí d’aois. Ní bhíonn ceadúnas de dhíth ar choileáin faoi 4 mhí atá fós lena máithreacha, ach nuair a fhágann siad a máithreacha caithfidh ceadúnas a bheith acu.

Tá 3 chineál ceadúnais madraí ann:

1. Ceadúnas madra aonair, a chosnaíonn €20 agus atá bailí ar feadh bliana
2. Ceadúnas ‘saolré an mhadra’, a chosnaíonn €140 agus atá bailí ar feadh shaolré an mhadra
3. Ceadúnas madra ginearálta, a chosnaíonn €400 agus atá bailí ar feadh bliana. Cumhdaíonn sé seo níos mó ná madra amháin ag láthair amháin

Féadfaidh tú iarratas a dhéanamh ar cheadúnas madra aonair nó ar feadh an tsaoil ag d’oifig phoist áitiúil nó licences.ie. Ní mór iarratas ginearálta ar cheadúnas madra a chur isteach chuig d’údarás áitiúil.

Níl gá le ceadúnais le haghaidh:

• Madraí treorach le haghaidh daoine dalla
• Madraí i seilbh údaráis áitiúil
• Madraí i seilbh an ISPCA nó na nGardaí
• Aon mhadra a allmhairítear isteach sa Stát ar feadh níos lú ná 30 lá

An gcaithfidh mé micrishlis a chur ar mo mhadra?

Is gléas leictreonach beag bídeach é micrishlis a instealladh ag tréidlia faoi chraiceann an mhadra. Tá uimhir uathúil ag an micrishlis do gach madra agus is féidir é a scanadh le fáil amach cé leis an madra. Féadfaidh tréidlianna, eagraíochtaí tarrthála ainmhithe agus an t-aonad leasa ainmhithe in údarás áitiúil micrishliseanna a scanadh. Léigh tuilleadh faisnéise faoi mhicrishliseanna do mhadraí

Caithfidh tú micrishliseadh do mhadra a fháil ó thréidlia agus a chlárú faoi d'ainm ar bhunachar sonraí údaraithe sula mbeidh an madra 12 sheachtain d'aois. Bíonn sé seo i gceist freisin má fhágann madra an réadmhaoin inar rugadh é sula mbíonn sé 12 sheachtain d’aois.

Is é an praghas atá ar do mhadra micrishliseanna a fháil ná thart ar €25. Mar sin féin, déanfaidh roinnt eagraíochtaí é seo saor in aisce nó ar phraghas níos ísle, mar shampla, clinic tréidliachta soghluaiste an DSPCA.

An gcaithfidh mo mhadra coiléar a chaitheamh?

aithfidh madra coiléar a chaitheamh i gcónaí. Caithfidh ainm agus seoladh an úinéara a bheith ar an gcoiléar. Mura bhfuil an t-aitheantas seo ag do mhadra, is féidir le maor madraí fíneáil ar an láthair a ghearradh ort (Féach ‘Pionóis’ thíos). Mura n-íocann tú an fhíneáil seo laistigh den tréimhse shonraithe, féadfaidh an t-údarás áitiúil tú a ionchúiseamh.

Cad iad na cumhachtaí atá ag maor madraí?

Tá de chumhacht ag maoir madraí:

• Ainm agus seoladh aon duine a iarradh a bhfuil amhras ina leith go bhfuil cion déanta aige faoin Acht um Rialú Madraí
• Aon madra a urghabháil agus a choinneáil
• Dul isteach in aon áitreabh (seachas do theaghas) chun madra a ghabháil agus a choinneáil

Féadfaidh Garda tú a ghabháil má:

• Bhacann tú maor madraí le linn a chuid oibre
• Dhiúltaíonn tú d’ainm agus do sheoladh a thabhairt do mhaor madraí.
• Thugann tú ainm agus seoladh bréagach do mhaor madraí.

Is féidir le maor madraí fianaise ar do cheadúnas madra a iarraidh ort agus mura féidir leat é sin a dhéanamh, is féidir leo fíneáil ar an láthair a eisiúint.

Ní stopfaidh madra mo chomharsa ag tafann. Cad is féidir liom a dhéanamh?

Mura stopfaidh madra do chomharsa ag tafann agus mura bhfuil tú in ann an cheist a réiteach leo, féadfaidh tú gearán a dhéanamh leis an gCúirt Dúiche agus éisteacht a lorg. Nuair a fhaigheann tú dáta cúirte, ní mór duit fógra a thabhairt don úinéir madra ag baint úsáide as an bhfoirm chúirte, atá ar fáil ó d’údarás áitiúil nó ón gCúirt Dúiche.

Faigh tuilleadh eolais faoi ghearáin torainn faoi mhadraí torannacha ar ár leathanach ‘Truailliú torainn agus gearáin torainn’.

Is féidir leat faisnéis agus oiliúint madra a fháil faoi conas stop a chur le do mhadra ag tafann ó Dogs Trustagus an DSCPA.

Salú ag madraí

Is cion é ligean do mhadra atá faoi do smacht áit phoiblí á shalú. Má tharlaíonn sé, caithfidh tusa, nó an duine atá i bhfeighil an mhadra, an faecas a aistriú agus fáil réidh leis ar bhealach ceart agus glan.

Má chacann do mhadra in áit phoiblí agus mura mbailíonn tú é, féadfaidh tú fíneáil €150 a fháil ar an láthair.

Madraí fáin

Is éard is madraí fáin ann ná madraí atá in áit phoiblí agus nach mbíonn an t-úinéir nó duine freagrach in éineacht leo.

Féadfaidh tú fíneáil ar an láthair a fháil mura bhfuil do mhadra faoi smacht ceart. Is féidir leis an maor madraí nó leis na Gardaí madraí ar strae a ghabháil agus iad a thabhairt chuig póna madraí. Is féidir na madraí seo a chur anuas nó a athbhaile mura n-éilíonn a n-úinéirí iad laistigh de 5 lá.

Má chailltear do mhadra, má théann sé ar strae nó má tá sé ar iarraidh, ba chóir duit dul i dteagmháil le do mhaor madraí áitiúil féachaint an bhfuil do mhadra sa foscadh áitiúil nó sa phóna madraí. Sula mbaileoidh tú é, seans go mbeidh ort táille athéilimh a íoc agus ceadúnas madra reatha a thabhairt ar aird.

Má tá madra caillte agat is féidir leat é a thuairisciú do Chumann na hÉireann um Fhóirithint ar Ainmhithe (ISPCA) a bheidh in ann cabhrú leat.

Madraí nach dteastaíonn

Má tá madra agat nach bhfuil uait a thuilleadh, ba cheart duit dul i dteagmháil leis an ISPCA. Seans go mbeidh siad in ann teach nua a fháil dó. Féadfaidh carthanachtaí nó ponaí madra glacadh le madraí nach dteastaíonn, cé go bhféadfaí táille a ghearradh ort as seo. Is féidir le húdaráis áitiúla glacadh le madraí nach bhfuil ag teastáil agus iad a chur chun suain murar féidir iad a athbhaile nó a aistriú chuig grúpa leasa ainmhithe.

Níl cosc ​​ar aon phór madraí in Éirinn faoi láthair.

Ón 1 Deireadh Fómhair 2024, áfach, cuirfear tús le cosc ​​ar mhadraí Bulaí XL. Léigh tuilleadh faoi seo thíos.

Má tá cineálacha áirithe nó póir madraí agat, tá rialacha breise ann nach mór duit a leanúint. Baineann sé seo leis na cineálacha madraí seo a leanas, chomh maith le cineálacha nó tras-pórtha de na pórtha seo:

• Tarbh-bhrocaire Meiriceánach
• Tarbh-bhrocaire Sasanach
• Tarbh-bhrocaire Staffordshire
• Tarbhmhaistín
• Pinséir Dobermann
• Sípéir Gearmánach (Alsáiseach)
• Dronnach Róidéiseach
• Rótvaidhléir
• Aicíte Sheapánach
• Tósa Seapánach
• Iallmhadra

In Éirinn ní mór madraí srianta (nó tréithchineálacha agus crosantaigh díobh):

• Coinnithe ar iall gairid láidir (faoi 2 mhéadar)
• Le duine os cionn 16 bliana d’aois, atá in ann iad a rialú
• Musal a chur orthu le linn dóibh bheith in áit phoiblí
• Coiléar a chaitheamh ar a bhfuil ainm agus seoladh a úinéara, i gcónaí

Ní bhaineann na rialacha maidir le hiall nó musal a chur le madraí a úsáideann:

• Gardaí
• Póilíní Chuan Bhaile Átha Cliath
• Póilíní Aerfort Stáit
• Foirne tarrthála in oibríochtaí tarrthála

Ní bhaineann na rialacha maidir le musal a chur ar mhadraí treorach do dhaoine dalla.

Cosc atá le teacht ar mhadraí Bulaí XL

An 12 Iúil 2024, d’fhógair an rialtas toirmeasc atá le teacht ar mhadraí Bulaí XL. Ciallaíonn sé seo:

• Ón 1 Deireadh Fómhair 2024, beidh sé mídhleathach madra Bulaí XL a allmhairiú, a phórú, a athdhíol nó a athdhíol
• Ón 1 Feabhra 2025, beidh sé mídhleathach úinéireacht a bheith agat ar Bhulaí XL mura bhfuil Deimhniú Díolúine agat

Tá na rialacháin don toirmeasc seo á bhforbairt. Más úinéir madra tú a bhfuil ceisteanna agat faoi na rialacháin atá ag teacht isteach is féidir leat dul i dteagmháil le DogControl@drcd.gov.ie.

Conas a fhaightear Deimhniú Díolúine?

Chun Deimhniú Díolúine a fháil, caithfidh do mhadra a bheith:

• Ceadúnaithe
• Le micrishlis
• Neodraithe

Beidh tú in ann iarratas a dhéanamh ar dheimhniú idir 1 Deireadh Fómhair 2024 agus 1 Feabhra 2025.

Cad a tharlóidh má bhrisim na rialacha?

Mura leanann tú rialacha an choisc, d’fhéadfá a bheith:

• Fíneáil suas le €2,500 a fháil
• Téarma príosúnachta ar feadh suas le 3 mhí
• Fíneáil a fháil chomh maith le téarma príosúnachta

Mura bhfuil Deimhniú Díolúine agat do do mhadra faoin 1 Feabhra 2025, is féidir do mhadra a ghabháil agus a chur chun suain.

Rialacha má tá cú agat

Ní cine srianta iad cúnna. Mar sin féin, tá rialacha sonracha ann nach mór duit a leanúint má bhíonn tú amuigh le do chu in áit phoiblí. Caithfidh tú:

• Do chu ar bheith ar iall i gcónaí
• Ní ceadmhach duit níos mó ná 4 chon a shiúl ag an am

Baineann na rialacha seo le cúnna, fuipéid chomh maith le tréithchineálacha nó crosphórtha de na pórtha seo.

Is féidir le húdaráis áitiúla fodhlíthe a thabhairt isteach le rialacha nua maidir le rialú madraí ina gceantar.

Má ghearrtar fíneáil ar an láthair duit, tugtar é seo láithreach gan próiseas cúirte. Tá méid teoranta ama agat chun an fhíneáil a íoc. Mura n-íocann tú an fhíneáil in am, féadfar thú a ionchúiseamh sa chúirt.

Tá rialacha ann maidir le díol agus soláthar peataí, lena n-áirítear madraí.

Má dhíolann tú nó má sholáthraíonn tú 5 pheata nó níos mó i mbliain féilire ní mór duit:

• Cláraigh leis an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara.
• Coinnigh taifid faoi pheataí le díol nó le soláthar
• Cuir faisnéis áirithe san áireamh má fhógraíonn tú go bhfuil ainmhí ar díol. Mar shampla, má fhógraíonn tú go bhfuil madra agat ar díol, ní mór duit a uimhir mhicrishlis a chur san áireamh.
• Gan peataí a dhíol nó a sholáthar faoi aois áirithe. Is é seo 8 seachtaine do mhadraí.

Má tá tú ag fógairt go bhfuil madra ar díol, caithfidh cód mhicrishlis an mhadra a bheith san fhógra.

Tá na rialacha seo leagtha amach sna Rialacháin maidir le Sláinte agus Leas Ainmhithe (Díol nó Soláthar Peataí) 2019.

Tá Cód Cleachtais (pdf) ann do dhaoine a dhíolann agus a sholáthraíonn peataí.

Ní mór láimhseálaí a bheith in éineacht le madra cosanta a úsáidtear in áitreabh gnó neamhchónaithe nó é a bheith faoi cheangal ionas nach féidir leis bheith ar fán gan srian timpeall an áitribh nó éalú. Ní mór fógra a thaispeáint ag an mbealach isteach ag cur in iúl don phobal go bhfuil madra cosanta san áitreabh.

Caithfidh an madra cosanta coiléar a chaitheamh ar a bhfuil ainm agus seoladh a úinéara. Ní mór dó ionchlannán leictreonach a iompar freisin ina bhfuil buanmharc aitheantais a chuir an ISPCA ar fáil. Ní mór an t-ionchlannán seo a chur isteach ag tréidlia nó faoi mhaoirseacht dhíreach tréidlia arna údarú ag an ISPCA. Tá úinéir an madra freagrach as costas an ionchlannáin.

Ní mór do choiníní ina gcoimeádtar níos mó ná 5 mhadra cosanta atá os cionn 4 mhí d’aois clárú leis an údarás áitiúil. Tá rialacha sonracha ann maidir le madraí cosanta a choinneáil.

Má tá amhras ort faoi chruachás ainmhithe, ba cheart duit é a thuairisciú do na:

• Cumann na hÉireann um Fhóirithint ar Ainmhithe (ISPCA)
  • Trí ríomhphost: helpline@ispca.ie
  • Trí theileafón: 0818 515515 (i gcás éigeandálaí)
  • Ar an suíomh gréasáin ISPCA

• Cumann Bhaile Átha Cliath um Fhóirithint ar Ainmhithe (DSPCA)
  • Ríomhphost: cruelty@dspca.ie
  • Teileafón: 01 4994700
  • Ar an suíomh gréasáin DSPCA

• Líne Chabhrach Náisiúnta um Leas Ainmhithe na Roinne Talmhaíochta, Bia agus Mara
  • Trí ríomhphost: animalwelfare@agriculture.gov.ie
  • Trí theileafóin: 01 607 2379

Is féidir leat glaoch a chur ar do stáisiún Garda áitiúil i gcásanna éigeandála freisin.

Foilsíonn an Roinn Forbartha Tuaithe agus Pobail staitisticí maidir le rialú madraí.