Scéim Cheantar na gCrann Dúchasach

Ligeann Scéim Cheantar na gCrann Dúchasach do dhaoine ceantair bheaga d’fhoraois dhúchasacha a chur ar a gcuid talún gan ceadúnas foraoisithe a fháil.

Is féidir leat crainn a chur ar cheantair talún atá idir 0.1 agus 1 heicteár. Is é 2 heicteár an t-uasmhéid foraoiseachta is féidir leat a chur ar d’fheirm le haghaidh na scéime seo.

Tá sé mar aidhm ag an scéim réimsí foraoiseachta dúchasach in Éirinn a mhéadú. Tá foraoisí cruthaithe mar chuid den scéim seo cosanta go dlíthiúil ó leagan. Ciallaíonn sé seo nuair a bhíonn an scéim thart, ní féidir leat iad a ghearradh síos gan ceadúnas leagain.

Is féidir leat féin na crainn a chur, ach ba cheart duit foraoiseoir cláraithe a úsáid chun cabhrú leat le d’fhoirm iarratais. Féach ar ‘Conas a dhéanaim iarratas?’ thíos.

Má ghlactar leat ar an scéim, leanann na híocaíochtaí ar aghaidh ar feadh 10 mbliana.

Tá an scéim roinnte ina dhá rogha éagsúla ag brath ar an áit ar mhaith leat do chrainn a chur. Is féidir leat crainn a phlandáil ar thalamh:

• Tá sé in úsáid le haghaidh feirmeoireachta
• Tá sé in aice le bealach uisce

Tá rialacha éagsúla agus íocaíochtaí préimhe ag brath ar an áit a gcuireann tú do chrainn.

Cruthú Foraoisí Beaga Dúchais ar thalamh feirmeoireachta – NTA1

Tá an rogha seo ann do dhaoine a chuireann foraoiseacht dhúchasach ar thalamh feirmeoireachta roimhe seo.

Is é cuspóir na rogha seo cuidiú le cur le spriocanna na hÉireann ar raon leathan tosaíochtaí comhshaoil, go príomha athrú aeráide agus bithéagsúlacht.

Caithfidh tú ceantar idir 0.1 agus 1 heicteár a phlandáil. Is féidir an ceantar a bhriseadh suas ina gceantair níos lú chomh fada agus nach bhfuil siad níos lú ná 0.1 heicteár. Mar shampla, d'fhéadfá plandáil i gcoirnéil na bpáirceanna.

Caithfidh na ceantair a bheith ar a laghad 20 méadar ar leithead, tomhaiste ó chrann go crann. I gcásanna áirithe, is féidir le 10% do cheantar molta a bheith níos lú ná 20 méadar ar leithead, ach ní féidir é a bheith níos lú ná 10 méadar ar leithead.

Foraoisí beaga dúchasacha a chruthú le haghaidh uisce a chosaint – NTA 2

Tá an rogha seo ann do dhaoine a chuireann foraoiseacht dhúchasach in aice le huiscebhealaí, amhail sruthanna, aibhneacha agus lochanna.

Is é cuspóir an rogha seo cáilíocht an uisce agus an saol uisceach a chosaint agus a fheabhsú.

Caithfidh tú ceantar idir 0.1 agus 1 heicteár a phlandáil. Caithfidh an ceantar (nó na ceantair) a bheith 20 méadar ar a laghad ar leithead, crann go crann tomhaiste, nó 25 méadar nuair a chuirtear spásanna oscailte san áireamh do Cheantair Feabhsaithe Bithéagsúlachta (ABEanna).

Is spásanna iad ABEanna a fhágtar ar oscailt chun bithéagsúlacht a spreagadh agus a thacú i gceantar, mar shampla, criosanna maolánacha uisceacha.

Is féidir leat an dá rogha seo a chomhcheangal i bhfeirm amháin, chomh fada agus nach sáraíonn tú an t-uasmhéid foraoiseachta don scéim. Is é seo 2 heicteár.

Chun cáiliú don scéim, ní mór duit:

• A bheith os cionn 18 mbliana d'aois
• Tá Uimhir Phearsanta Seirbhíse Poiblí (UPSP) nó uimhir chláraithe cuideachta (CRN) agat, má tá iarratas á dhéanamh agat ar chuideachta
• Is leat an talamh ina bhfuil sé ar intinn agat an crann a chur

Cé nach gá duit a bheith i do fheirmeoir, ní mór an talamh a úsáid faoi láthair chun críocha feirmeoireachta. Ina measc seo, tá:

• Feirmeoireacht déiríochta
• Ag táirgeadh beostoic
• Barra farae nó curaíochta a shaothrú
• Barra gairneoireachta a fhás

Roinntear an deontas i 2 phríomhíocaíocht deontais agus faigheann tú íocaíochtaí préimhe bliantúla ar feadh suas le 10 mbliana freisin.

Is féidir leat deontais a fháil freisin le haghaidh fálú chun crainn a chosaint ar ainmhithe. Tá tuilleadh faisnéise (PDF) ag Gov.ie faoi na deontais seo.

Íocaíochtaí deontais

Faigheann tú do chéad íocaíocht deontais tar éis duit do chrainn a chur. Is féidir an dara híocaíocht a éileamh 4 bliana ar a laghad tar éis plandáil.

Sonraí maidir le préimhe

Íoctar na préimheanna seo go bliantúil agus leanfaidh siad ar aghaidh ar feadh 10 mbliana.

Ní mór glacadh leat ar an scéim chun na híocaíochtaí a fháil.

Tá roinnt céimeanna i gceist le hiarratas a dhéanamh ar an scéim agus íocaíochtaí a éileamh. Tá na foirmeacha ar fáil ar gov.ie.

1. Téigh i gcomhairle le foraoiseoir cláraithe agus cuir isteach d’fhoirm iarratais (Foirm 1)

Déan teagmháil le foraoiseoir cláraithe chun cabhrú le d’iarratas. Tabharfaidh an foraoiseoir cláraithe cuairt ar d’fheirm chun measúnú allamuigh a dhéanamh agus chun a dheimhniú go bhfuil an láithreán oiriúnach le haghaidh plandála. Ina dhiaidh sin, molfaidh an foraoiseoir cláraithe cén rogha ba cheart duit a roghnú don scéim agus cabhróidh sé leat d’fhoirm iarratais a ullmhú agus a chur isteach.

Tá liosta foraoiseoirí cláraithe ag Gov.ie.

Má éiríonn le d’iarratas, gheobhaidh tú deimhniú i scríbhinn ón Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara. Áireoidh sé seo dáta tosaigh do chonartha. Nuair a gheobhaidh tú an deimhniú seo, is féidir leat tosú ag plandáil do chrainn.

2. Cuir isteach ar an gcéad tráthchuid deontais agus ar an bpréimh (Foirm 2)

Nuair a bheidh do chrainn curtha agat, féadfaidh tú iarratas a chur isteach chun do chéad deontas agus íocaíochtaí préimhe a fháil. Ní mór é seo a dhéanamh laistigh de 12 sheachtain tar éis do chrainn a chur.

Ní mór don fhoraoiseoir cláraithe cuairt ar an láthair a dhéanamh agus measúnú mionsonraithe a dhéanamh ar pháirc na páirce agus na foraoise lena chinntiú go bhfuil na crainn curtha i gceart. Seans go mbeidh ort doiciméid tacaíochta a chur leis an bhfoirm seo freisin.

3. Cuir isteach ar an dara tráthchuid deontais (Foirm 3)

Féadfaidh tú cur isteach ar an dara deontas tráthchuid 4 bliana tar éis duit d’fhoraois a chur. Déantar é seo le d’fhoraoiseoir cláraithe tar éis dóibh cuairt a thabhairt ar an láithreán agus measúnú mionsonraithe ar pháirceanna foraoise agus páirce.

4. Iarratas a dhéanamh ar na híocaíochtaí bliantúla den phréimh atá fágtha

Féadfaidh tú cur isteach ar do dhara préimheanna bliantúla agus do phréimheanna bliantúla ina dhiaidh sin ar líne ag www.agfood.ie. Féadfaidh tú na híocaíochtaí seo a éileamh go bliantúil, fad is atá tú ag cloí le téarmaí agus coinníollacha na scéime (PDF).

Ní mór duit iarratas a dhéanamh ar phréimh laistigh de 3 bliana ón 1 Eanáir den bhliain a raibh an phréimh áirithe sin le híoc. Mar shampla, má bhí préimh dlite in 2024, ní mór duit iarratas a dhéanamh uirthi faoin 31 Nollaig 2026. Seachas sin, caillfidh tú an phréimh.

An bhfuil cabhair uait leis na foirmeacha iarratais?

Is féidir leis an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara cabhrú leat má tá ceisteanna agat faoi na foirmeacha iarratais éagsúla. Is féidir leat teagmháil a dhéanamh leo ar:

• Foirm 1 (ceaduithe, nósanna imeachta iarratais) forestryappenq@agriculture.gov.ie)
• Foirm 2 (an chéad deontas agus an chéad phréimh) (forestry.1stgrant@agriculture.gov.ie)
• Foirm 3 (an dara deontas) forestry.2ndgrant@agriculture.gov.ie
• Préimheanna ina dhiaidh sin forestry.premiums@agriculture.gov.ie

Ba cheart go ndéanfadh foraoiseoir cláraithe measúnú ar an limistéar atá uait a phlandáil lena dheimhniú go bhfuil sé oiriúnach le haghaidh plandála.

Ní mór duit spásáil íosta crann de 3 × 3 méadar a bheith agat, a thabharfaidh dlús plandála de 1,100 crann in aghaidh an heicteáir. (Beidh sé seo difriúil más gá duit scáthláin fia a bheith agat.)

Ní mór an ceantar a phlandálann tú air a chosaint ó innilt. Ciallaíonn sé seo go gcaithfear ainmhithe a fhálú ón gceantar.

Ina theannta sin, ní mór duit an suíomh a choinneáil saor ó speicis ionracha, cosúil le róslabhras. Níl limistéir ina bhfuil go leor speiceas ionracha oiriúnach don scéim.

Plandáil ar thalamh feirmeoireachta roimhe seo

Má tá tú ag cur ar thalamh a raibh feirmeoireacht á déanamh air roimhe seo faoin rogha NTA 2, tá níos mó rialacha ann maidir leis na háiteanna ar féidir leat crainn a chur.

• Ní mór duit ceantar socraithe uisce 10-13 méadar a bheith agat ina bhfuil níos lú ná 20% den cheantar curtha le crainn agus nach bhfuil aon chrann laistigh de 2 mhéadar den uisce.
• Caithfidh tú fál a chur 2 mhéadar ón tsraith sheachtrach crann ar thaobh na foraoise atá os comhair intíre. Ní cheadaítear aon fhál ar thaobh na foraoise atá os comhair an uisce.
• Ní féidir leat luibhicídí a úsáid sa cheantar socraithe uisce

Chun tuilleadh faisnéise a fháil faoin áit le plandáil, féach artéarmaí agus coinníollacha na scéime.

Caithfidh gach speiceas crann a chuirtear mar chuid den scéim a bheith dúchasach d’Éirinn.

Braitheann na cineálacha crann is féidir leat a phlandáil ar an gcineál ithreach atá agat, féach thíos. Cabhróidh foraoiseoir cláraithe leat cinneadh a dhéanamh ar an rogha is fearr a oireann do do thalamh.

Speicis dhúchasacha eile

I measc na speiceas dúchasach eile a nglactar leo faoin scéim, tá:

• Fearnóg (Alnus glutinosa)
• Caithne (Arbutus unedo)
• Beith gheal (Betula pendula)
• Beith chlúmhach (Betula pubescens)
• Coll (Corylus avellana)
• Cuileann (Ilex aquifolium)
• Crann fia-úll (Malus sylvestris)
• Péine Albanach (Pinus sylvestris)
• Poibleog dhubh (Populus nigra)
• Crann creathach (Populus tremula)
• Crann silíní fiáin (Prunus avium)
• Donnroisc (Prunus padus)
• Dair neamhghasánach (Quercus petraea)
• Dair ghallda (Quercus robur)
• Sailchearnach (Salix caprea)
• Saileach choiteann (Salix cinerea)
• Saileach labhrais (Salix pentandra)
• Fionncholl gallda (Sorbus anglica)
• Fioncholl (Sorbus aria)
• Cárthann (Sorbus aucuparia)
• Fionncholl gaelach (Sorbus Hibernica)

Chun tuilleadh faisnéise a fháil, féach ar théarmaí agus coinníollacha na scéime.

Tá doiciméad úsáideach maidir le CCanna (PDF) ar gov.ie.