Do phost a chailliúint - teidlíochtaí

Má tá tú dífhostaithe ó do phost nó má rinneadh iomarcach thú, d'fhéadfá teidlíochtaí áirithe a bheith agat lena n-áirítear fógra agus pá as saoire bhliantúil tuillte ach nár glacadh.

Seo seicliosta de na rudaí a chaithfidh d’fhostóir a thabhairt duit nuair a fhágann tú an obair:

• Pá atá dlite duit don obair atá déanta agat - féach ‘Pá’ thíos
• Duillín Pá - ag léiriú do phá comhlán agus aon asbhaintí
• Íocaíocht le haghaidh saoire bhliantúil atá tuillte agat ach nár glacadh - féach ‘Pá saoire’ thíos
• Íocaíocht in ionad fógra mura bhfuil tú ag obair le do thréimhse fógra - féach ‘Fógra’ thíos
• Eolas faoi na rudaí a tharlaíonn do do scéim pinsin más infheidhme

Nóta: Ón 1 Eanáir 2019 ní bhfaighidh tú P45 a thuilleadh nuair a chailleann tú do phost. Faoi chlár Athmhúnlaithe ÍMAT na gCoimisinéirí Ioncaim, cuireadh deireadh le P45 agus cuireadh córas ar líne ina n-áit. Anois, nuair a fhágann tú post rachaidh do fhostóir do dháta fágála agus sonraí do phá agus d'asbhaintí deiridh isteach i gcóras ar líne na gCoimisinéirí Ioncaim agus is féidir leat teacht ar na sonraí seo trí moChúrsaí na gCoimisinéirí Ioncaim.

D'fhéadfá a bheith i dteideal fógra a fháil má tá tú á ligean as do phost. Ciallaíonn sé seo go dtugtar fógra duit go mbeidh deireadh le do phost, agus dáta go luath amach anseo nuair a thiocfaidh sé seo i bhfeidhm. Braithfidh fad an fhógra atá tú i dteideal, ar an gcéad dul síos ar do chonradh fostaíochta. Ina theannta sin, tá íosteidlíocht leagtha amach sna hAchtanna um Fhógra Íosta agus Téarmaí Fostaíochta 1973–2005.

Le bheith i dteideal an íosmhéid reachtúil, caithfidh tú a bheith ag obair le d'fhostóir ar feadh 13 seachtaine ar a laghad.

Tréimhse íosta fógra

Braithfidh méid an fhógra a bhfuil tú i dteideal dó de réir an dlí ar cé chomh fada is a bhí tú ag obair do d'fhostóir.

Cé gur féidir leis na teidlíochtaí fógra faoi do chonradh fostaíochta dul thar na tréimhsí íosta thuas, tá aon fhoráil le haghaidh fógra i do chonradh ar feadh níos lú ná an méid thuasluaite neamhbhailí. Ciallaíonn sé seo go bunúsach, cé gur féidir le do chonradh fostaíochta a leagan síos go bhfaighidh tú níos mó fógra ná mar a deir an dlí thuas, ní féidir leat níos lú a fháil, fiú má deir do chonradh é seo.

Seirbhís leanúnach

Seirbhís leanúnach atá i gceist le do sheirbhís murach go ndéantar thú a dhífhostú nó má fhágann tú do phost.

Ní gnách go ndéanann an méid seo a leanas difear do leanúnachas seirbhíse:

•Stailceanna

•Leagan as

•Dífhostú agus athfhostú láithreach ina dhiaidh

•Aistriú Gnóthais (TUPE)

Seirbhís leanúnach a ríomh

Nuair a bhíonn fad do sheirbhíse leanúnaí á ríomh agat ar mhaithe le cuspóirí fógra, déantar na tréimhsí seo a leanas asláithreachta ó fhostaíocht a chur san áireamh mar sheirbhís:

•Aon tréimhse a fhaide le 26 seachtain idir tréimhsí fostaíochta i ndiaidh a chéile mar gheall ar leagan as, ar bhreoiteacht nó trí chomhaontú a dhéanamh le d’fhostóir

•Aon tréimhse ghlasála amach ó d’fhostaíocht

•Tréimhsí asláithreachta mar gheall ar fhónamh leis na hÓglaigh Chúltaca

Ní chuirtear aon tréimhse asláithreachta chun páirt a ghlacadh i stailc san áireamh mar sheirbhís.

Íocaíocht in ionad fógra

B'fhéidir go mbeidh ort an tréimhse fógra a oibriú nó féadfaidh tú glacadh le híocaíocht in ionad fógra, má thairgtear duit é. Ciallaíonn íocaíocht in ionad fógra nach mbeidh ort obair a dhéanamh don tréimhse idir fógra a fháil agus deireadh a chur le d'fhostaíocht, ach gheobhaidh tú an méid céanna pá a fuair tú, an raibh tú ag obair. Ní mheastar an íocaíocht seo mar phá nó tuarastal ach mar chúiteamh as caillteanas fostaíochta, a d'fhéadfadh a bheith i dteideal faoiseamh cánach. Mar sin féin, má fhorálann do chonradh fostaíochta íocaíocht den chineál seo ar fhoirceannadh an chonartha nó má oibríonn tú don tréimhse fógra, íocann tú cáin agus ÁSPC ar an ngnáthbhealach.

Má fhaigheann tú íocaíocht in ionad fógra, meastar go bhfuil tú dífhostaithe agus ar fáil le haghaidh oibre le linn na tréimhse seo. Ciallaíonn sé seo gur féidir leat íocaíocht cuardaitheora poist a éileamh. Ní féidir leat íocaíocht cuardaitheora poist a éileamh d'aon lá a fhaigheann tú pá saoire (féach thíos).

Ba cheart duit do ghnáthphá a fháil le linn do thréimhse fógra. Baineann sé seo freisin má íoctar tú in ionad fógra.

Do cheart fógra a tharscaoileadh

Leagann reachtaíocht fostaíochta síos, má aontaíonn fostóir agus fostaí, gur féidir leis an bhfostaí a gceart chun fógra a tharscaoileadh. Ina theannta sin, nuair a aontaíonn an fostóir agus an fostaí, is féidir leis an bhfostóir an fostaí a íoc in ionad fógra. Tá an ceart seo leagtha síos in Alt 7 den Acht um Fhógra Íosta agus Téarmaí Fostaíochta 1973.

Dífhostú gan fógra

Is féidir le d'fhostóir tú a bhriseadh as a phost gan fógra a thabhairt maidir le mí-iompar tromchúiseach, cé gur féidir leat cur in aghaidh an raibh údar maith ag an bhfostóir leat a leithéid de ghníomh a dhéanamh.

Má chailleann tú do phost tá cearta agus teidlíochtaí áirithe agat lena n-áirítear an ceart go n-íocfar as obair atá déanta agat. Mura bhfuil tú íoctha faoi dháta an dífhostaithe nó má tá pá áirithe dlite duit, tá teidlíocht dlí agat le híoc as do chuid oibre.

Pá saoire: Má tá do fhostaíocht ag críochnú, tá tú i dteideal íocaíocht a fháil ar shaoire bhliantúil a thuill tú ach nár ghlac tú. Ba chóir go mbeadh an íocaíocht cothrom leis an méid a bheadh íoctha dá dtógfaí an tsaoire bhliantúil. Is é deireadh na fostaíochta an t-aon chás ina bhfuil sé dleathach fostaí a íoc in ionad saoire bhliantúil a thabhairt.

laethanta saoire phoiblí: Má stadann do fhostaíocht i rith na seachtaine dar críoch an lá roimh lá saoire poiblí agus má d'oibrigh tú le d'fhostóir do na 4 seachtaine roimhe sin, ba chóir duit pá breise lae a fháil don lá saoire poiblí. Baineann sé seo freisin le fostaithe páirtaimseartha a bhunaigh ceart chun saoire poiblí trí 40 uair an chloig ar a laghad a oibriú sna 5 seachtaine roimhe sin.

Tá d'fhostóir freagrach as d'fhógra cuí a thabhairt duit. Má bhíonn deacracht agat do theidlíocht fógra a fháil nó má tá díospóid ann maidir le pá atá dlite duit, do dhuillín pá nó íoc as saoire bhliantúil is féidir leat gearán a tharchur chuig an gCoimisiún um Chaidreamh san Ionad Oibre laistigh de 6 mhí ón díospóid nó an gearán a dhéanamh. Ní mór duit an fhoirm ghearáin ar líne atá ar fáil ar workplacerelations.ie a úsáid. Féadfar an teorainn ama a shíneadh ar feadh suas le 6 mhí eile, ach amháin sa chás go bhfuil cúis réasúnach ann a chuir cosc ar an ngearán a thabhairt laistigh den ghnáth-theorainn ama.

Le haghaidh tuilleadh eolais ar do chearta fostaíochta déan teagmháil le Seirbhís Faisnéise agus Custaiméirí an Choimisiúin um Chaidreamh san Ionad Oibre - féach 'Cén áit le hiarratas a chur isteach' thíos.