Cáin agus tosú ar obair

Íocann formhór na bhfostaithe cáin tríd an gcóras ÍMAT (Íoc Mar a Thuillir). Ciallaíonn sé sin go mbaineann d’fhostóir an cháin a bhíonn dlite ort díreach as do phá, agus go n-íocann siad an cháin sin go díreach leis na Coimisinéirí Ioncaim. Bailíonn na Coimisinéirí Ioncaim cánacha ó shaoránaigh thar ceann Rialtas na hÉireann.

Gearrfar ÁSPC agus an Muirear Sóisialta Uilíoch ar d’ioncam freisin.

Tá sé tábhachtach a chinntiú go bpléitear i gceart le do cháin ón tús agus go mbaineann d’fhostóir nua an méid ceart cánach as do phá. Lena chinntiú go dtarlaíonn sé sin, beidh ort dhá rud a dhéanamh:

• Tabhair d’Uimhir PPS do d’fhostóir. Is í an uimhir seo an uimhir aitheantais phearsanta atá agat le haghaidh seirbhísí poiblí. Cuirfidh d'fhostóir in iúl do d'oifig cánach ansin go bhfuil tú tosaithe ag obair agus gurb iad féin do chuid fostóirí. Léigh tuilleadh faoi conas Uimhir PPS a fháil faoi ‘Conas iarratas a dhéanamh’ thíos.
• Cláraigh sonraí do phost nua le seirbhís Poist agus Pinsean Revenue ar líne ag moChúrsaí – féach ‘Conas iarratas a dhéanamh’ thíos.

Lena chinntiú go mbeidh am ag d’fhostóir agus ag d’oifig cánach gach rud a réiteach sula bhfaigheann tú do chéad phá, moltar duit é sin ar fad a dhéanamh chomh luath agus a ghlacann tú le tairiscint poist (fiú amháin post páirtaimseartha nó fostaíocht saoire).

Sa chás nach gcuireann d’fhostóir nua in iúl do na Coimisinéirí Ioncaim go bhfuil tú tosaithe, is féidir leat myAccount a úsáid chun do phost nua a chlárú.

Chun sonraí do phoist nua a chlárú le hioncam, cláraíonn tú ar dtús le haghaidh myAccount.

Nuair a bheidh do phasfhocal faighte agat do myAccount, téigh chuig Seirbhísí ÍMAT agus roghnaigh ‘Nuashonraigh Sonraí Poist nó Pinsin’.

Chun post nua a chur leis beidh ort:

1. Uimhir chláraithe cánach d’fhostóra nua
2. An dáta a thosaíonn do phost agus cé chomh minic a íocfar tú
3. Chun meastachán a sholáthar ar d’ioncam iomlán

Má bhog tú go hÉirinn le déanaí, beidh ort roinnt sonraí breise a thabhairt, mar shampla, do dháta teachta.

Ní gá duit ach do chéad phost a chlárú leis an rannán Poist agus Pinsin de myAccount na gCoimisinéirí Ioncaim.

Má athraíonn tú post, ní gá duit do phost nó pinsean nua a chlárú a thuilleadh.

Bíonn cáin iníoctha ar gach cineál tuilleamh a bhíonn mar thoradh ar do chuid fostaíochta (lena n-áirítear, mar shampla, bónais, rag-obair, íocaíocht neamh-airgid nó sochar comhchineáil mar úsáid charr an chomhlachta, síneadh láimhe, bronntanais na Nollag srl.). Ní íocann tú cáin ar: ioncam scoláireachta, ús ó theastais choigiltis, bannaí coigiltis agus scéimeanna tráthchoigiltis náisiúnta, agus íocaíochtaí chuig scéimeanna pinsin cheadaithe.

Cuirtear pá a fhaigheann tú trí uaireanta breise a obair (rag-obair), bónais srl., san áireamh mar chuid de do phá inchánach don tseachtain nó don mhí sin. Ní fhaigheann tú aon liúntais bhreise saor ó cháin in aghaidh na dtuilleamh breise sin.

Is é an banda ráta cánach an méid ioncaim a ngearrfar cáin air ag céatadán áirithe (ráta cánach).

Gearrtar cáin ar d’ioncam suas go teorainn áirithe ag an ‘ráta caighdeánach’ cánach, is é sin 20%. Tugtar banda an ráta chaighdeánaigh air seo. Gearrtar cáin ar aon ioncam os cionn an bhanda ráta chaighdeánaigh ag an ráta cánach níos airde, is é sin 40%.

Braitheann méid do bhanda ráta cánach ar do chúinsí pearsanta, mar shampla singil, pósta nó baintreach fir.

Is féidir leat do bhanda ráta don bhliain reatha a fháil ar shuíomh gréasáin na gCoimisinéirí Ioncaim.

Léigh tuilleadh faoin gcaoi a ríomhtar do cháin.

Laghdaíonn creidmheasanna cánach an méid cánach a bhíonn ort a íoc. Socraítear an t-ollmhéid cánach ar chóir duit a íoc de réir d'ioncaim. Dealaítear luach na gcreidmheasanna as an ollmhéid sin ansin chun an méid cánach ar chóir a íoc a aimsiú.

Tá liúntais agus faoisimh éagsúla sna creidmheasanna cánach a bhféadfá éileamh a dhéanamh orthu, ag brath ar do chuid imthoscaí. Is féidir le gach duine liúntas pearsanta a éileamh, mar shampla, agus féadfaidh tú faoiseamh cánach a éileamh chomh maith ar Chreidmheas do Theaghlach Aontuismitheora.

Nuair tá sonraí do phost nua cláraithe agat, seolfaidh Revenue chuig d’fhostóir teastas a creidmheasanna cánach a léiríonn na creidmheasanna cánach a bhaineann d’fhostóir as do bhille cánach. Féadfaidh tú do theastas creidmheasanna cánach a fheiceáil agus aon chreidmheasanna breise dlite duit a éileamh tríd an tseirbhís Revenue Aon Tráth, Aon Lá. Is féidir téigh isteach i ÍMAT Aon Tráth, Aon Lá tríd an tSeirbhís moChúrsaí Revenue

Tá sonraí faoi na príomh-liúntais agus faoisimh tugtha ar an mbileog mhíniúcháin ar fáil ó d’oifig chánach nó ar líne ó revenue.ie.

Mura bhfaigheann d’fhostóir nua Fógra Párolla na gCoimisinéirí Ioncaim (FPCI), beidh orthu cáin éigeandála a ghearradh ar d’ioncam. (Tagann an FPCI in ionad fhoirm P2C reatha agus tá fáil air ar bhonn fíor-ama ag fostóirí.)

Má thugann tú do UPSP do d’fhostóir

Faigheann tú scoithphointe cánach maidir leis an gcéad mhí, bunaithe ar an scoithphointe cánach duine singil don bhliain.

Gearrtar cáin ar an ráta caighdeánach ar d’ioncam go dtí seachtain 4 agus ar an ráta níos airde ó sheachtain 5 ar aghaidh.

Mura dtugann tú do UPSP do d’fhostóir

Gearrtar cáin ort ar an ráta níos airde cánach agus ní thugtar aon chreidmheasanna cánach duit, go dtí go dtugann tú do UPSP do d’fhostóir

I bhformhór na gcásanna, gheobhaidh d’fhostóir do FPCI. Ní bhfaighidh siad é, áfach, sna cásanna seo a leanas:

• Ní thugann tú d’Uimhir Phearsanta Seirbhíse Poiblí dóibh
• Níl tú cláraithe d’Íoc Mar a Thuillir (ÍMAT). (Clárófar go huathoibríoch thú do ÍMAT nuair a chláraíonn tú post nó pinsean trí úsáid a bhaint as an tseirbhís Poist agus Pinsin i moChúrsaí).

Mura bhfuair d’fhostóir an méid seo a leanas:

• Uimhir Pearsanta Seirbhíse Poiblí uait
• Fógra Párolla na gCoimisinéirí Ioncaim

Nóta: Caithfidh tú clárú d’Íoc Mar a Thuillir (ÍMAT) – Féach ‘Obair a Thosú’ thuas.

Mura bhfaigheann d’fhostóir an fhaisnéis seo, caithfidh siad cáin a asbhaint ar bhonn éigeandála nuair a íocann siad do phá nó tuarastal. Ciallaíonn sé sin go dtabharfaidh siad creidmheas cánach sealadach duit don chéad mhí fostaíochta ach méadófar asbhaintí cánach de réir a chéile ón dara mí ar aghaidh. Má ghearrtar cáin ar bhonn éigeandála ort, ní thugtar aon chreidmheasanna cánach duit i ndiaidh 4 seachtaine agus íoctar cáin ar an ráta níos airde ó sheachtain 9 ar aghaidh, gan aird ar an leibhéal pá. Tá sonraí faoi rátaí cáin éigeandála ar fáil ar láithreán gréasáin na gCoimisinéirí Ioncaim.

Má roghnaíonn tú chun glacadh leis an dara post, féadfaidh tú do chreidmheasanna cánach agus ráta banda a leithdháileadh idir d’fhostóirí. Gheobhaidh gach fostóir Fógra Párolla na gCoimisinéirí Ioncaim ansin a thugann treoir dóibh faoi na hasbhaintí cearta a dhéanamh duit. Féach cáipéis na gCoimisinéirí Ioncaim ar Céard a chaithfear a dhéanamh má tá dhá phost agat.

Chun sonraí do phost nua le Revenue a chlárú, ní mór duit clárú le haghaidh moChúrsaí. Is é an pointe rochtana singil le haghaidh seirbhísí ar líne shlán Revenue. Nuair fhaigheann tú do pasfhocal moChúrsaí, cláraigh sonraí do phost nua le seirbhís Poist agus Pinsean Revenue ar líne.

Is féidir téigh isteach an tseirbhís Poist agus Pinsin tríd moChúrsaí Revenue. Mura bhfuil tú in ann úsáid a bhaint as an seirbhísí ar líne, ba chóir duit teagmháil a dhéanamh le d’oifig cánach chun cabhair a fháil.

Tá tuilleadh eolais faoi mar is féidir cur isteach ar Uimhir Phearsanta Seirbhíse Poiblí (Uimh. PSP) le fáil anseo.

Féadfaidh tú breathnú ar roinnt Ceisteanna a Chuirtear go Minic faoi cháin agus faoi thosú ag obair.