Equal pay

Foráiltear sa reachtaíocht chomhionannais fostaíochta do phá cothrom i gcás obair dá mhacasamhail.

Tá sé in aghaidh an dlí go ndéanfaidh fostóirí idirdhealú bunaithe ar na rudaí seo a leanas a bhaineann leat:

• Inscne
• Stádas sibhialta
• Stádas teaghlaigh
• Aois
• Míchumas
• Gnéaschlaonadh
• Cineál
• Creideamh
• Ballraíocht de Phobal an Lucht Siúil

Is féidir leat éileamh a dhéanamh ar phá cothrom ar aon cheann de na 9 bhforas idirdhealaithe a liostaítear thuas (ar a dtugtar na forais choiscthe).

Is féidir níos mó a léamh faoi idirdhealú ag an obair.

Úsáidtear an frása ginearálta ‘pá le luach saothair a thabhairt le fios, a mbaineann rud éigin níos mó ná pá leis.

Is ionann luach saothair agus aon íocaíocht, cibé acu airgead tirim nó aon rud eile a fhaigheann tú go díreach nó go hindíreach ó d’fhostóir maidir le d’fhostaíocht.

Áirítear le luach saothair liúntais, bónais, íocaíochtaí feidhmíochta agus sochair neamhairgid thirim, mar shampla gluaisteáin agus gutháin phóca.

Is é an sainmhíniú a thugtar ar obair dá mhacasamhail obair atá mar an gcéanna le nó cosúil le hobair atá ar an luach céanna.

Tá tú i dteideal pá cothrom a fháil sna cásanna seo a leanas:

• Tá an ‘obair dá mhacasamhail’ á déanamh agat a dhéanann fostaí inchomparáide eile
• Is í an chúis atá leis an difríocht i bpá ceann amháin nó níos mó de na 9 bhforas choiscthe (féach thuas)

Tá an ceart chun pá cothrom ar cheann de na téarmaí nach mór dóibh a bheith mar chuid den chonradh fostaíochta.

D’fhorbair Coimisiún na hÉireann um Chearta an Duine agus Comhionannas Cód Cleachtais maidir le Pá Cothrom. Tá mar chuspóir ag an gCód treoir phraiticiúil a thabhairt d’fhostóirí, eagraíochtaí fostóirí, ceardchumainn agus fostaithe maidir leis an méid seo a leanas:

• An ceart i leith pá cothrom
• Deireadh a chur le neamhionannas pá
• Díospóidí pá a réiteach agus leagtar amach ann nósanna imeachta chun déileáil le díospóidí foirmiúla agus neamhfhoirmiúla faoi phá

Tá an Cód incheadaithe i dtaobh cúrsaí dlí i bhfianaise in imeachtaí os comhair na gcúirteanna, an Choimisiúin um Chaidreamh Coimisiún, agus na Cúirte Oibreachais.

Athbhreithnithe pá

Is féidir le fostóirí cabhair a fháil sa Chód maidir le conas neamhionannas pá a shainaithint agus deireadh a chur leis. Tá eolas ar conas chun tabhairt faoi athbhreithniú pá ina gcuimsítear samhail réasúnach agus oibiachtúil mheasúnaithe poist.

Díospóidí pá a réiteach

Leagtar amach sa Chód gur cheart duit gearán a dhéanamh má cheapann tú nach bhfuil pá cothrom á íoc leat d’obair dá mhacasamhail sin a dhéanann fostaithe eile. Ba cheart é seo a dhéanamh go hinmheánach i dtosach sula leantar, más gá, chuig an gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre nó na Cúirteanna. Féach eolas breise faoi ‘Éileamh a dhéanamh ar phá cothrom’ thíos.

Gearán neamhfhoirmiúil nó foirmiúil a thabhairt chun solais le d’fhostóir

Má cheapann tú nach bhfuil an pá cothrom á fháil agat don ‘obair dá mhacasamhail’ a dhéanann tú, ba cheart duit an tsaincheist a thabhairt chun solais go neamhfhoirmiúil leis an mbainistíocht tríd an nós imeachta casaoide inmheánach ar an gcéad dul síos.

Mura réitítear an tsaincheist, is féidir leat úsáid a bhaint as an bpróiseas foirmiúil chun an tsaincheist phá a fhiosrú. Mura bhfuil tú sásta le toradh an nóis imeachta seo, tugtar an rogha duit éileamh a dhéanamh leis an gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre (an CCÁO) nó leis an gCúirt Chuarda (i gcás éileamh inscne).

An ceart chun eolas a fháil

Is féidir leat iarraidh ar d’fhostóir eolas a thabhairt duit faoi phá, mar shampla, pá fostaithe inchomparáide chun cabhrú le cinneadh a dhéanamh faoi cibé acu éileamh a dhéanamh nó chun cabhrú leat d’éileamh a chur i láthair.

Is féidir leat seo a dhéanamh trí úsáid a bhaint as na hAchtanna um Shaoráil Faisnéise, 1998-2018 nó as an gcóras ceistneora reachtúil faoin Acht um Chaidreamh san Áit Oibre, 2015 (Foirm EE2) (pdf).

Do ghearán a dhéanamh le húdarás níos ceannasaí

Éileamh a dhéanamh leis an CCÁO

Fiosraíonn nó déanann an Coimisiún um Chaidreamh Coimisiún (an CCÁO) idirghabháil ar éilimh i leith idirdhealú neamhdhleathach faoin reachtaíocht chomhionannais.

Is féidir leat éileamh faoi phá cothrom a dhéanamh trí úsáid a bhaint as foirm ghearáin ar líne an CCÁO. Níl aon teorainn ama ar éilimh faoi phá cothrom faoin reachtaíocht chomhionannais, agus bíonn an tréimhse theorainnaithe ghinearálta i gceist dá bharr faoi Reacht na dTréimhsí ar shárú ar chonradh. Ciallaíonn seo go gcaithfidh tú éileamh a dhéanamh laistigh de 6 bliana tar éis na héagothroime i bpá.

Is féidir leis an CCÁO ordú a bhronnadh go n-íoctar pá cothrom leat anuas ar a mhéid le riaráistí pá 3 bliana sula ndearnadh an gearán.

Is féidir níos mó a léamh faoi na céimeanna réamhéilimh sa treoir maidir le cás comhionannais fostaíochta a d’fhoilsigh Dlí agus Idirghabháil Pobail (Community Law and Mediation).

Idirghabháil ag an CCÁO

I gcásanna áirithe, is féidir leis an CCÁO d’éileamh ar phá cothrom a atreorú chuig idirghabháil. Nuair a tharlaíonn seo, labhróidh oifigeach idirghabhála leis an dá pháirtí atá bainteach agus cabhróidh siad leat réiteach lena gcomhaontaítear a bhaint amach. Cuirfidh an t-oifigeach idirghabhála an réiteach i dtaifead i scríbhinn, agus tabharfaidh siad d’Ard-Stiúrthóir an CCÁO é. Tá téarmaí an réitigh rúnda agus ina cheangal dlí ort agus ar an duine eile.

Is féidir níos mó a léamh faoi idirghabháil san ionad oibre.

Éileamh a dhéanamh leis an gCúirt Chuarda

Is féidir leat éileamh ar chomhionannas a dhéanamh bunaithe ar fhoras inscne leis an gCúirt Chuarda. Caithfidh tú éileamh a dhéanamh laistigh de 6 bliana tar éis na héagothroime i bpá.

Is féidir leis an gCúirt Chuarda ordú a bhronnadh go n-íoctar pá cothrom leat anuas ar a mhéid le riaráistí pá 6 bliana sula ndearnadh an gearán.

Achomhairc

Is féidir cinntí a rinne oifigeach breithniúcháin an CCÁO a achomharc, leis an gCúirt Chuarda i dtaobh cásanna stádais chomhionainn. Caithfear achomhairc a dhéanamh laistigh de 42 lá i ndiaidh gur eisíodh an cinneadh.

Murar cloíodh le Cinneadh an Oifigigh Bhreithnithe i ndiaidh 56 lá, bíonn an ceart ag páirtithe iarratas a dhéanamh leis an gCúirt Dúiche ar ordú forfheidhmiúcháin.

Íospairt

Ní féidir pionós a ghearradh ort as éileamh a dhéanamh faoin reachtaíocht chomhionannais fostaíochta.

Is í an bhearna phá inscne an difríocht idir tuilleamh ban agus fear i lucht saothair.

Tuairisciú éigeantach ar an mbearna phá inscne

Caithfidh eagraíochtaí tuairisciú ar na difríochtaí pá idir fostaithe baineanna agus fireanna faoin Acht um Fhaisnéis faoin mBearna Phá idir na hInscní, 2021. Baineann seo in 2022 le heagraíochtaí ina bhfuil 250 nó níos mó fostaí ach cuirfear síneadh leis agus bainfidh sé le heagraíochtaí ina bhfuil 150 nó níos mó fostaí in 2024 agus le heagraíochtaí ina bhfuil 50 nó níos mó fostaí in 2025. Beidh ar fhostóirí a n-eolas faoin mbearna phá inscne a thabhairt le fios gach bliain.

An tréimhse thuairiscithe do 2022

Caithfidh eagraíochtaí an dáta roghbhlúire a roghnú i Meitheamh 2022. Is í an tréimhse thuairiscithe an tréimhse 12 mhí díreach roimh dháta na roghbhlúire agus an dáta sin san áireamh. Is é an spriocdháta tuairiscithe 6 mhí i ndiaidh dháta na roghbhlúire, i mí na Nollag 2022.

Sampla

Roghnaíonn an eagraíocht Dé hAoine, an 24 Meitheamh 2022 mar a dáta roghbhlúire. Is é a spriocdháta tuairiscithe an 24 Nollaig 2022. Is í a tréimhse thuairiscithe ón 25 Meitheamh 2021 go dtí an 24 Meitheamh 2022.

Eolas nach mór a chur san áireamh sa tuairisc

Iarrfar ar fhostóirí tuairisciú ar an eolas seo a leanas:

• An bhearna phá mheánach agus airmheánach san uair. Cuirtear an raon iomlán pá in eagraíocht san áireamh i mbearna phá mheánach san uair. Fágtar an tionchar a imríonn daoine a thuilleann pá fíor-ard as an áireamh ón mbearna phá mheánach san uair.
• Sonraí faoi phá bónais.
• Na bearnaí pá meánacha agus airmheánacha i measc fostaithe páirtaimseartha agus fostaithe ar chonarthaí sealadacha.
• Na comhréireanna d’fhostaithe fireanna agus baineanna sna bandaí pá sa cheathairíl íseal, láir íochtaraigh, láir uachtaraigh agus uachtarach

Is féidir leat treoir mhionsonraithe a léamh faoi conas an mhéadracht bhearna phá inscne a ríomh.

Leagtar sonraí amach faoi conas ba cheart méadracht bhearna phá inscne a ríomh i Rialacháin an Achta um Chomhionannas Fostaíochta, 1998 (alt 20A) (Faisnéis faoin mBearna Phá idir Inscní), 2022

Má tá bearnaí idir tuilleamh ban agus fear

Nuair a bhíonn bearna mhór ann idir tuilleamh ban agus fear, beidh ar fhostóirí an fáth go bhfuil bearna ann agus cén bearta a dtugtar fúthu chun deireadh a chur leis nó le hé a laghdú a mhíniú.

Is féidir leat níos mó a léamh ar ár leathanach ar dhíospóidí comhionannais agus idirdhealaithe.

Comhlacht reachtúil é Coimisiún na hÉireann um Chearta an Duine agus Comhionannas a bunaíodh chun eolas a sholáthar don phobal ar chearta daonna agus an reachtaíocht chomhionannais. Is féidir leis cúnamh dlí a sholáthar i gcásanna áirithe do dhaoine ar mian leo éilimh a dhéanamh leis an mBinse Comhionannais. Is féidir leat níos mó a léamh i leabhrán Míniú ar Chearta Comhionannais Fostaíochta de chuid CÉCDC.

Is féidir treoir saor in aisce maidir le cás comhionannais fostaíochta a thionscnamh a d’fhoilsigh Dlí agus Idirghabháil Pobail (CLM) a léamh nó a íoslódáil. Cuireann CLM eolas dlíthiúil, comhairle agus seirbhísí idirghabhála saor in aisce ar fáil freisin.