Bulaíocht sa láthair oibre

Bulaíocht is ea iompraíocht mhíchuí arís agus arís eile a bhaineann an bonn de do cheart chun dínite san ionad oibre. Ní mheastar gur bulaíocht é eachtra ar leithlis, tarlaíonn sí thar thréimhse ama de ghnáth. Is féidir le duine amháin nó níos mó bulaíocht a dhéanamh agus is féidir í a dhíriú ar dhuine aonair nó ar ghrúpa.

Tá na téarmaí bulaíocht agus ciapadh difriúil. Is féidir iompar a mheas mar bhulaíocht nó mar chiapadh ach ní an dá rud. Is féidir leat tuilleadh eolais a fháil faoi chiapadh san ionad oibre.

De réir an dlí, ní mór d’fhostóirí iompraíocht nó iompar míchuí a chosc, lena n-áirítear bulaíocht. Ba chóir achoimre ar bheartas frithbhulaíochta d'fhostóra a thaispeáint go feiceálach laistigh den ionad oibre.

Oibríonn an tÚdarás Sláinte agus Sábháilteachta (HSA) chun a chinntiú nach nglactar le bulaíocht san ionad oibre agus cuireann sé eolas agus comhairle maidir le bulaíocht ar fáil. Cuireann an Coimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre (WRC) a seirbhís idirghabhála ar fáil chun cabhrú le saincheisteanna a réiteach go neamhfhoirmiúil sula gcuirtear tús le próiseas foirmiúil.

Féadfaidh bulaíocht a bheith díreach nó indíreach, agus d'fhéadfadh bulaíocht ó bhéal, fisiciúil nó cibearbhulaíocht a bheith i gceist. Is éard is cibearbhulaíocht ann ná bulaíocht a tharlaíonn ar líne. D'fhéadfadh teachtaireachtaí gránna agus maslacha a bheith i gceist. Cuimsíonn sé freisin haiceáil isteach i gcuntais nó scaipeadh ráflaí ar líne.

Is iomaí cineál bulaíocht atá ann, mar shampla:

• Eisiamh sóisialta agus leithlisiú
• Drochúsáid ó bhéal agus maslaí
• Má chaitear leat ar bhealach nach bhfuil chomh fabhrach céanna le comhghleacaithe i róil chomhchosúla
• Beag is fiú a dhéanamh de thuairimí duine
• Ráflaí mailíseacha, béadán nó leath-thagairt a scaipeadh
• Cur isteach - crá, spiaireacht nó stácáil
• Imeaglú agus idirghníomhaíochtaí ionsaitheacha
• Monatóireacht iomarcach ar an obair
• Faisnéis a theastaíonn le go bhféadfaidh an duine a chuid oibre a dhéanamh i gceart a choinneáil siar
• Ábhar poist agus spriocanna duine a ionramháil arís agus arís eile
• Ag cur milleán ar dhuine as rudaí nach bhfuil neart aige orthu
• Teanga ionsaitheach nó graosta a úsáid
• Iompar bagarthach eile

Ní mheastar gur bulaíocht é eachtra ar leithlis den iompar thuas.

Is féidir le bulaíocht tarlú ag gach leibhéal laistigh d’eagraíocht agus is féidir le custaiméirí, cliaint agus teagmhálaithe gnó í a dhéanamh.

Tá dualgas ar fhostóirí sláinte agus sábháilteacht a bhfostaithe a chinntiú san ionad oibre. Tá sé seo leagtha amach san Acht um Shábháilteacht, Sláinte agus Leas ag an Obair 2005 (arna leasú).

Faoi alt 8 den Acht, tá dualgas ar d'fhostóir “iompraíocht mhíchuí ar bith a chuirfeadh sábháilteacht, sláinte agus leas na bhfostaithe i mbaol a chosc”. Áirítear leis seo bulaíocht.

Cód cleachtais maidir le bulaíocht a chosc agus a réiteach

Tá feidhm leis an gCód Cleachtais um Fhostóirí agus Fostaithe ar Chosc agus Réiteach na Bulaíochta san Ionad Oibre (pdf) ón 23 Nollaig 2020. Leagtar amach sa chód nós imeachta mionsonraithe chun déileáil le gearáin fhoirmiúla agus neamhfhoirmiúla faoi bhulaíocht.

Freagrachtaí an fhostóra

Faoin gCód, ní mór do d’fhostóir:

• Céimeanna réasúnta a ghlacadh chun bulaíocht san ionad oibre a chosc
• Polasaí frithbhulaíochta a bheith aige chun déileáil le gearáin faoi bhulaíocht (féach Aguisín 1 den Chód: Conas polasaí frithbhulaíochta a ullmhú)
• An polasaí frithbhulaíochta a fhorbairt i gcomhairle le fostaithe
• Ráiteas Sábháilteachta a ullmhú bunaithe ar mheasúnú ar riosca na bulaíochta

Freagrachtaí an fhostaí

Faoin gCód, ní mór duit:

• Gan a bheith ag gabháil d'iompar míchuí a chuirfeadh sláinte, sábháilteacht agus leas tú féin nó na bhfostaithe eile i mbaol
• Cloí leis na polasaithe ábhartha frithbhulaíochta
• Comhoibriú le d’fhostóir nuair atá líomhain bulaíochta san ionad oibre á fiosrú

Ní mór duit a fháil amach cad atá le déanamh má bhraitheann tú go bhfuil bulaíocht á déanamh ort.

1. Bailigh fianaise

Má cheapann tú go bhfuil bulaíocht á déanamh ort coinnigh cóipeanna d’aon fhaisnéis tacaíochta ábhartha, cosúil le nótaí nó ríomhphoist. Seiceáil polasaí d'fhostóra maidir le bulaíocht agus ciapadh agus lean na treoirlínte.

2. Faigh comhairle

Labhair le duine éigin faoin gcaoi a bhféadfá déileáil leis an bhfadhb. D'fhéadfá labhairt le cara nó comhghleacaí, duine ainmnithe ag an obair, ionadaí ceardchumainn nó bainisteoir nó maoirseoir.

Is féidir leat comhairle a fháil freisin ar do roghanna ón Ionad Náisiúnta Taighde agus Acmhainní Frithbhulaíochta nó ón Aonad Teagmhála san Ionad Oibre ag an HSA.

3.Déan iarracht an cheist a réiteach go neamhfhoirmiúil

Déan iarracht an fhadhb a réiteach go neamhfhoirmiúil ar an gcéad dul síos. Go minic, réiteoidh cur chuige neamhfhoirmiúil an cheist. Ba cheart duit an próiseas atá leagtha amach thíos a leanúint.

Ba chóir do d'fhostóir déileáil le do ghearán láithreach. Féadfaidh an chuideachta Duine Teagmhála a cheapadh chun gníomhú mar chéad chéim d’fhostaithe. Ní bheadh baint ag an Duine Teagmhála le hiniúchadh an ghearáin.

Próiseas Tosaigh Neamhfhoirmiúil

Ba chóir i dtosach soiléiriú don duine go measann tú go bhfuil a (h)iompar inghlactha agus go mbaineann sé díot. D’fhéadfá é a chur i scríbhinn freisin, más fearr leat. Dírigh ar a bhfuil déanta acu (gníomhartha ciontaithe) agus ar na héifeachtaí atá aige sin ort.

D'fhéadfadh sé go mbeadh Duine Teagmhála ag d'fhostóir atá ainmnithe sa pholasaí frithbhulaíochta, ar féidir leis/léi eolas a thabhairt duit ar an bpróiseas.

Ba chóir don duine atá freagrach as an ngearán a bhainistiú taifead gairid scríofa a choinneáil ar an gceist agus ar thorthaí agus ar dhátaí comhaontaithe.

Próiseas neamhfhoirmiúil tánaisteach

Is féidir an próiseas neamhfhoirmiúil tánaisteach a úsáid mura n-éiríonn leis an bpróiseas neamhfhoirmiúil tosaigh nó má mheasann d'fhostóir nach bhfuil sé oiriúnach do thromchúis an ghearáin.

Féadfaidh d'fhostóir duine ar leith a ainmniú chun an gearán a imscrúdú. Níor cheart go mbeadh an duine seo ina Dhuine Teagmhála. Ba chóir go mbeadh an oiliúint agus an taithí chuí ag an duine ainmnithe agus go mbeadh cur amach aige ar na nósanna imeachta. D’fhéadfadh gur maoirseoir, bainisteoir nó duine a bhfuil údarás aige laistigh d’eagraíocht a bheadh i gceist.

Ba cheart don duine ainmnithe atá freagrach as an ngearán a bhainistiú taifead a choinneáil ar gach céim den imscrúdú. Ba chóir duit polasaí frithbhulaíochta d'fhostóra a sheiceáil chun na céimeanna atá le leanúint faoin bpróiseas neamhfhoirmiúil tánaisteach a fháil.

Idirghabháil

Soláthraíonn an WRC a seirbhís idirghabhála, má aontaíonn an dá pháirtí leis. Tá ag Institiúid Idirghabhálaithe na hÉireann (MII) liosta d'idirghabhálaithe creidiúnaithe a sholáthraíonn seirbhísí idirghabhála san ionad oibre príobháideach freisin. Is féidir leat tuilleadh sonraí a fháil ó mii.ie. Is féidir le hidirghabháil cabhrú le saincheisteanna a réiteach go neamhfhoirmiúil sula gcuirtear tús le próiseas foirmiúil.

Chun tuilleadh sonraí a fháil faoin bpróiseas neamhfhoirmiúil, féach an Cód Cleachtais um Fhostóirí agus Fostaithe ar Chosc agus Réiteach na Bulaíochta san Ionad Oibre (pdf).

Mura leor na cineálacha cur chuige neamhfhoirmiúla seo chun an cheist a réiteach agus i gcásanna ina leanann an bhulaíocht ar aghaidh, b’fhéidir go mbeadh ort smaoineamh ar ghearán foirmiúil a dhéanamh.

Ba chóir duit an bhulaíocht a thuairisciú do bhainisteoir.

Ba chóir go leagfaí amach go soiléir i bpolasaí d'fhostóra maidir le bulaíocht:

• Cad a tharlóidh nuair a dhéantar gearán foirmiúil
• Conas a dhéanfar an gearán a fhiosrú
• Cé a dhéanfaidh an t-imscrúdú agus saincheisteanna rúndachta agus cearta an dá pháirtí á gcur san áireamh

Ba chóir go mbuailfeadh imscrúdaitheoir na cuideachta leat agus le haon fhinnéithe nó daoine ábhartha eile ar bhonn rúnda. Is féidir leat comhghleacaí oibre nó ionadaí ceardchumainn a thabhairt leat chuig an gcruinniú seo. Baineann sé seo leis an ngearánach agus leis an duine a bhfuil an gearán ina leith.

Ba chóir do d'fhostóir taifid a choimeád agus ba chóir cóipeanna de ráitis scríofa a thabhairt don dá pháirtí.

Achomharc a dhéanamh in aghaidh an imscrúdaithe

Ba chóir go mbeadh próiseas achomhairc san áireamh i bpolasaí Frithbhulaíochta d’fhostóra. Ba chóir go leagfaí amach ann an tréimhse ama chun achomharc a dhéanamh. Ba chóir nach raibh aon bhaint ag an duine a éisteann an t-achomharc leis an imscrúdú.

Ba cheart tacaíocht a thabhairt duit le linn an phróisis fhoirmiúil gearán. Mar shampla tríd an Duine Teagmhála nó seirbhísí tacaíochta comhairleacha, nuair is féidir.

Chun tuilleadh sonraí a fháil ar na próisis fhoirmiúla agus achomhairc, féach an Cód Cleachtais um Fhostóirí agus Fostaithe ar Chosc agus Réiteach na Bulaíochta san Ionad Oibre (pdf).

Má bhraitheann tú nár dhéileáil d’fhostóir i gceart le do ghearán faoi bhulaíocht, féadfaidh tú gearán a dhéanamh faoin reachtaíocht um chomhionannas fostaíochta nó sláinte agus sábháilteachta leis an gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre.

Ní mór duit an fhoirm ghearáin ar líne a úsáid. Ní mór gach gearán a dhéanamh laistigh de 6 mhí. Is féidir an teorainn ama seo a mhéadú go 12 mhí más féidir leat a thaispeáint go raibh “cúis réasúnach” leis an moill.

Dífhostú éagórach

Mura féidir an bhulaíocht a sheasamh agus má tá ort do phost a fhágáil dá réir, d'fhéadfá a bheith i dteideal dífhostú inchiallaithe a éileamh faoi na hAchtanna um Dhífhostú Éagórach 1977 -2015. Ciallaíonn sé seo cé gur fhág tú do phost go deonach, i ndáiríre b'éigean duit é sin a dhéanamh mar gheall ar an mbealach a caitheadh leat.

Ba chóir duit comhairle dlí a fháil faoi do chearta sula bhfágann tú do phost. Féadfaidh tú éileamh a dhéanamh leis an gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre, má cháilíonn tú faoin reachtaíocht um dhífhostú éagórach.

Íospairt

Ní féidir pionós a ghearradh ort (ná pionós a ghearradh ort) as éileamh a dhéanamh faoin reachtaíocht maidir le comhionannas fostaíochta, sláinte agus sábháilteacht, nó dífhostú éagórach.

Éileamh um dhíobháil phearsanta

Má tá an bhulaíocht ag an obair chomh dona sin go gcuireann sé isteach ar do shláinte fhisiciúil nó shíceolaíoch, d’fhéadfá a bheith i dteideal éileamh a dhéanamh ar chúiteamh i leith díobhála pearsanta.

Ní féidir leat cúiteamh a lorg ó d'fhostóir faoin reachtaíocht sláinte agus sábháilteachta ach is féidir leat éileamh díobhála pearsanta a dhéanamh tríd an mBord Measúnaithe Díobhálacha Pearsanta.

Is féidir leat tuilleadh eolais a fháil ón Údarás Sláinte agus Sábháilteachta nó ón gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre.

Cód cleachtais maidir le bulaíocht a chosc agus a réiteach

Tá feidhm leis an gCód Cleachtais um Fhostóirí agus Fostaithe ar Chosc agus Réiteach na Bulaíochta san Ionad Oibre (pdf) ón 23 Nollaig 2020. Tháinig an cód seo in ionad ‘Cód Cleachtais um Fhostóirí agus Fostaithe ar Chosc agus Réiteach na Bulaíochta san Ionad Oibre' an HSA agus 'Cód Cleachtais Sonraithe chun aghaidh a thabhairt ar Bhulaíocht san Ionad Oibre' an LRC (an WRC anois).

Leagtar amach sa Chód na freagrachtaí agus na róil atá ag an HSA agus ag an WRC. Tugtar treoir ann d'fhostaithe, d'fhostóirí agus do cheardchumainn maidir le déileáil le gearán bulaíochta neamhfhoirmiúil agus foirmiúil san ionad oibre.