Íospairt ag an obair in Éirinn
- Réamhrá
- Bealaí is féidir íospairt adhéanamh ort ag an obair
- An méid is féidir a dhéanamh mádhéantar íospairt ort
- An reachtaíocht fostaíochta achuireann cosc ar íospairt
Réamhrá
Is éard atá i gceist le híospairt ná nuair a chaitheann d’fhostóir go héagórach leat mar gheall ar ghníomh éigin a rinne tú chun teacht ar do chearta fostaíochta dlíthiúla.
Mar oibrí, tá cearta fostaíochta láidre agat, agus ní féidir le d’fhostóir pionós a ghearradh ort i ngeall ar iarracht a dhéanamh na cearta siúd a fheidhmiú.
Cosnaíonn roinnt reachtaíocht fostaíochta thú ó íospairt. Úsáidtear an focal pionósú i reachtaíocht áirithe agus úsáidtear an focal íospairt i reachtaíocht eile.
Bealaí is féidir íospairt adhéanamh ort ag an obair
Is féidir le d’fhostóir íospairt a dhéanamh ort ag an obair trí na rudaí seo a leanas a dhéanamh:
- Thú a dhífhostú go héagórach ó do phost
- Caitheamh go héagórach leat ag an obair
- Athruithe mífhabhracha a dhéanamh ar do chúinsí oibre
- D’uaireanta san obair a laghdú mar phionós
Níl íospairt i gceist leis ach má thugtar faoin ngníomh mar gheall go ndearna tú iarracht do chearta fostaíochta a fheidhmiú. Má bhíonn cúiseanna eile leis, d’fhéadfadh ciapadh nó bulaíocht a bheith i gceist leis.
An méid is féidir a dhéanamh mádhéantar íospairt ort
Má rinneadh íospairt ort ag an obair, is féidir leat gearán a dhéanamh leis an gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre.
Ba cheart duit úsáid a bhaint as an bhfoirm ghearáin ar líne ag workplacerelations.ie. Caithfidh tú do ghearán a dhéanamh laistigh de 6 mhí i ndiaidh an ghnímh dheireanaigh íospartha nó an dáta dífhostaithe. Is féidir síneadh ama 12 mhí eile a chur leis an teorainn ama seo, ach amháin má tá cúis réasúnta leis a chuir cosc ort an gearán a dhéanamh laistigh den ghnáth-theorainn ama.
Léigh tuilleadh faoi conas gearán a dhéanamh, lena n-áirítear sonraí faoi phróiseas breithnithe an WRC.
An reachtaíocht fostaíochta achuireann cosc ar íospairt
Ní féidir íospairt a dhéanamh ort i ngeall ar do chearta a fhiosrú, a rochtain nó a cheistiú nó ar ghearán a dhéanamh faoin reachtaíocht seo a leanas:
| Ceart fostaíochta | Reachtaíocht | Cosaint in aghaidh íospartha |
| Pá íosta | An tAcht um Pá Íosta Náisiúnta, 2000 | Má tá méadú pá le híoc leat faoin Acht, ní féidir le d’fhostóir íospairt a dhéanamh ort. |
| Comhionannas fostaíochta | Na hAchtanna um Chomhionannas Fostaíochta, 1998-2015 | Má rinne tú éileamh nó má thug tú fianaise in imeachtaí i gcoinne d'fhostóra faoin Acht, tá cosaint agat i gcoinne íospartha. Cosnaítear finnéithe in aghaidh íospartha freisin.
Má dhéanann d’fhostóir íospairt ort, is féidir leat éileamh eile a dhéanamh leis an gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre. B’fhéidir go mbeidh ar d’fhostóir cúiteamh a íoc leat. Bíonn seo le déanamh cibé acu má chaill nó murar chaill tú do bhunchás in aghaidh d’fhostóra. |
| Sláinte agus sábháilteacht | An tAcht um Shábháilteacht, Sláinte agus Leas ag an Obair, 2005 (arna leasú) | Ní féidir pionós a ghearradh ort i ngeall ar dhul i mbun gnímh chun teacht ar do chearta faoin reachtaíocht sábháilteachta agus sláinte.
Mar shampla, ní féidir le d’fhostóir pionós a ghearradh ort nó thú a dhífhostú i ngeall ar ghearán a dhéanamh leis an Údarás Sláinte agus Sábháilteachta faoi shláinte agus sábháilteacht ag an obair. |
| Fostaithe páirtaimseartha | An tAcht um Chosaint Fostaithe (Obair Pháirtaimseartha), 2001 | Ní féidir pionós a ghearradh ar fhostaithe páirtaimseartha i ngeall ar a gcearta a éileamh faoin Acht. |
| Fostaithe téarma sheasta | An tAcht um Chosaint Fostaithe (Obair Théarma Shocraithe), 2003 | Ní féidir pionós a ghearradh ar fhostaithe téarma sheasta i ngeall ar a gcearta a éileamh faoin Acht.
Áirítear le híospairt dífhostú lena sheachaint go measfar gur conradh téarma sheasta conradh neamhiata. |
| Oibrithe gníomhaireachta | An tAcht um Chosaint Fostaithe (Obair Ghníomhaireachta Shealadach), 2012. | Cosnaítear oibrithe gníomhaireachtain aghaidh íospartha i ngeall ar sháruithe ar an Acht a thabhairt le fios.
Ciallaíonn seo nach féidir leis an bhfruilitheoir nó an ghníomhaireacht pionós a ghearradh ar an oibrí gníomhaireachta trí dhífhostú, caitheamh éagórach nó athrú mífhabhrach ar a gcoinníollacha fostaíochta. |
| Sceithirí | An tAcht um Nochtadh Cosanta, 2014 | Má dhéanann tú nochtadh faoi éagóir san ionad oibre, cosnaítear thú in aghaidh pionósú.
Faoin Acht um Cheartas Coiriúil, 2011 má nochtann tú eolas do na Gardaí nó má thugann tú fianaise faoi chionta ábhartha, cuirtear toirmeasc ar d’fhostóir ó phionós a ghearradh ort nó thú a dhífhostú dó seo. |
| Saoire chúramóra | An tAcht um Shaoire Chúramóra, 2001 | Cosnaítear thú in aghaidh íospartha i ngeall ar iarratas a dhéanamh ar shaoire chúramóra nó é a ghlacadh. |
| Saoire thuismitheora | An tAcht um Shaoire agus Sochar Tuismitheoireachta, 2019 | Cosnaítear thú in aghaidh íospartha i ngeall ar iarratas a dhéanamh ar shaoire thuismitheora nó é a ghlacadh. |
| Saoire atharthachta | An tAcht um Shaoire agus Sochar Atharthachta, 2016 | Cosnaítear thú in aghaidh íospartha i ngeall ar iarratas a dhéanamh ar shaoire atharthachta nó é a ghlacadh. |
Mura gcosnaítear thú faoi dhlíthe in aghaidh íospartha nó pionósú
Mura gcosnaítear thú faoi dhlíthe in aghaidh íospartha nó pionósú, b’fhéidir go mbeidh tú in ann gearán a dhéanamh faoi:
- Dífhostú éagórach
- Bulaíocht
- Ciapadh