Duillíní pá
- Cad é duillín pá?
- Do dhuillín pá a thuiscint
- Asbhaintí ó phá
- Botúin ar do dhuillín pá
- Conas gearán a dhéanamh
- Cá háit a dhéanfaidh méiarratas?
Cad é duillín pá?
Is ráiteas scríofa ó d’fhostóir é do dhuillín pá ina léirítear d’ollphá (ciallaíonn sin do thuilleamh iomlán roimh cháin), ÁSPC agus asbhaintí eile.
Caithfidh d’fhostóir duillín pá a thabhairt duit gach uair a íocann siad thú, nuair a fhaigheann tú íocaíocht nó go gairid ina dhiaidh sin.
Is féidir le d’fhostóir a roghnú cé acu a thugann siad duillíní pá clóite nó leictreonacha (ar líne).
Is féidir do dhuillín pá a úsáid mar chruthúnas ar do thuilleamh, cáin íoctha agus aon ranníocaíochtaí pinsin.
Sonraítear do cheart chun duillín pá a fháil in Alt 4 den Acht um Íoc Pá, 1991.
Do dhuillín pá a thuiscint
Ní mór go léireodh do dhuillín pá:
- D’ollphá (féach an tábla thíos)
- Aon asbhaintí ó do phá
Is féidir an méid seo a leanas a áireamh le do dhuillín pá freisin:
- D’eolas pearsanta, cosúil le d’ainm agus uimhir PSP
- Ainm agus uimhir chláraithe d’fhostóra
- An tréimhse phá (mar shampla, ‘Mí 6’ nó ‘Meitheamh’)
- Achoimre ar do phá iomlán don bhliain go dtí seo (‘pá carnach’)
- Do chreidmheasanna cánach agus do scoithphointe
Mínítear sa tábla thíos roinnt de na téarmaí ar do dhuillín pá:
| Téarmaí ar do dhuillín pá: | An méid is ciall leis: |
| Bunphá | Do bhuntuarastal gan saghsanna íocaíochta breise a áireamh (mar shampla, ragobair). |
| Ollphá | Do phá iomlán sula n-asbhaintear aon airgead as (cosúil le cáin nó ranníocaíochtaí pinsin).
Is é pá iomlán do bhuntuarastal agus aon bhiseach a íoctar ar shealobair, aon choimisiún nó aon bhónas.
|
| ÍMAT | Cáin ioncaim é seo, a asbhaineann d’fhostóir trí úsáid a bhaint as córas ‘Íoc Mar a Thuillir’ na gCoimisinéirí Ioncaim. |
| ÁSPC EE | Is é seo do ‘Árachas Sóisialach Pá-Choibhneasa’ (ar a dtugtar do ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh freisin).
Ciallaíonn ‘EE’ go n-íocann an fostaí é.
|
| ÁSPC ER | Is é seo ‘Árachas Sóisialach Pá-Choibhneasa’ (ar a dtugtar ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh freisin).
Ciallaíonn ‘ER’ go n-íocann d’fhostóir duit é.
|
| ÁSPC iomlán | Seo comhshuim iomlán ‘an Árachais Shóisialaigh Phá-Choibhneasa’ a d’íoc tú you agus d’fhostóir. |
| Seachtainí inárachais | Seo an méid seachtainí a bhíonn d’fhostaíocht faoi dhliteanas ranníocaíochtaí ÁSPC (árachais shóisialaigh) a íoc. |
| MSU | Cáin é an Muirear Sóisialta Uilíoch a íocann tú más mó d’ollioncam ná €13,000 sa bliain. |
| Glanphá | Seo do phá iomlán glan, i ndiaidh gur asbhaineadh gach cáin agus íocaíocht. |
| Creidmheasanna cánacha | Laghdaíonn creidmheasanna cánach an méid cánach a íocann tú. |
| Scoithphointe ráta chaighdeánaigh | Seo an méid is féidir leat a thuilleamh sula dtosaíonn tú leis an ráta níos airde cánach a íoc.
Is féidir leat níos mó a fhoghlaim faoi conas a ríomhtar do cháin ioncaim anseo. |
Má bhíonn aon cheisteanna agat faoi do dhuillín pá, ba cheart duit teagmháil a dhéanamh le rannóg párolla do chuideachta.
Asbhaintí ó phá
Ceadaítear do d’fhostóir airgead a asbhaint ó do phá sna cásanna seo a leanas:
•Ceanglaítear an asbhaint faoin dlí, mar shampla, cáin (ÍMAT) agus árachas sóisialach (ÁSPC)
•Leagtar amach i do chonradh é, cosúil le do ranníocaíochtaí pinsean gairme
•Tá ró-íocaíocht pá nó costas á haisghabháil acu
•Thug tú do thoiliú scríofa, mar shampla, suibscríbhinn le ceardchumann
•Cuireann ordú cúirte ceanglas orthu an asbhaint a dhéanamh, mar shampla, ‘ordú um astú tuillimh’ i gcás dlí teaghlaigh
•Tá tú ar stailc
Asbhaintí d’éidí nó earráidí fostaí
Asbhaineann roinnt fostóirí pá má sholáthraíonn siad seirbhís duit mar chuid den phost, mar shampla, éide. Is féidir leo pá a asbhaint freisin má bhíonn siad thíos le caillteanas mar gheall nach raibh an locht ort as rud éigin, cosúil le briseadh nó easnamh sa scipéad.
Sna cásanna seo, ní cheadaítear asbhaint (nó íocaíocht leis an bhfostóir ag an bhfostaí) ach amháin:
•Má cheadaítear é i do chonradh
•Tá sé cothrom agus réasúnta
•Faigheann tú fógra scríofa faoin asbhaint - fógra seachtaine má tá an locht ort go ndearnadh an asbhaint
•Ní mór méid na hasbhainte ná caillteanas nó costas na seirbhíse
•Déantar an asbhaint laistigh de 6 mhí tar éis gur thit an caillteanas amach nó go raibh an costas le híoc
Botúin ar do dhuillín pá
Má cheapann tú go bhfuil do phá mícheart, déan iarracht labhairt go neamhfhoirmiúil le d’iarfhostóir. Iarr orthu aon rud a mhíniú nach dtuigeann tú atá ar do dhuillín pá, nó an fáth nár íocadh thú.
Ceadaítear do d’fhostóir botún a dhéanamh nó easnamh a fhágáil ar do dhuillín pá, más féidir leo a thaispeáint go ndearnadh de thimpiste é nó gur bhotún cléireachais ba chúis leis.
Má rinneadh thú a ró-íoc nó a thearcíoc, is gnách go ndéanfaidh d’fhostóir an ró-íocaíocht seo a fhorchúiteamh (a fhuascailt nó a aisghabháil) sa chéad phárolla eile.
Mura dtugann d’fhostóir duillín pá duit, nó má thugann siad duillín pá duit a cumadh nó atá bréagach d’aon turas, tá siad ciontach i gcion agus is féidir fógra íocaíochta seasta a thabhairt dóibh.
Conas gearán a dhéanamh
Má bhíonn gearán agat faoi do dhuillín pá nach féidir leat é a réiteach le d’fhostóir, is féidir leat gearán a dhéanamh leis an gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre (an CCÁO) trí úsáid a bhaint as a bhfoirm ghearáin ar líne.
Caithfidh tú do ghearán a dhéanamh laistigh de 6 mhí i ndiaidh go ndearnadh an asbhaint. Is féidir síneadh ama 6 mhí eile a chur leis an teorainn ama seo, ach amháin má tá cúis réasúnta leis a chuir cosc ort an gearán a dhéanamh laistigh den ghnáth-thréimhse ama.
Is féidir leat níos mó a fhoghlaim faoin gceart atá agat duillín pá a fháil i leabhrán an CCÁO ar an Acht um Íoc Pá, 1991 (pdf). Is féidir leat teagmháil a dhéanamh, chomh maith, le Seirbhís Faisnéise agus Chustaiméirí an CCÁO.