Tréimhsí sosa agus sosanna

Tá gach oibrí i dteideal sosanna a bheith acu le linn a gcuid oibre agus tréimhsí scíthe a bheith acu idir laethanta oibre nó oícheanta oibre. Leagann an tAcht um Eagrú Ama Oibre 1997 amach íosteidlíochtái reachtúla le haghaidh fostaithe maidir le uaireanta oibre, saoire bhliantúil, obair oíche, sosanna agus tréimhsí sosa.

Sosanna

Is í an riail ghinearálta maidir le sosanna go bhfuiltear i dteideal sos 15 nóiméad le linn tréimhse oibre 4 1/2 uair a chloig. Má oibríonn tú tréimhse oibre os cionn 6 uair a chloig tá tú i dteideal sos 30 nóiméad. Níltear i dteideal íocaíochta le linn na sosanna sin agus ní mheasfar mar am oibre iad.

Tá fostaithe a oibríonn i siopaí ar feadh níos mó ná sé huaire i dteideal sos uaire leantach a thógáil idir 11.30 r.n. agus 2.30 i.n. nuair a chuimsíonn a n-uaireanta oibre na huaireanta sin.

Sampla: Má thosaíonn tú obair ar 7rn, tá tú i dteideal sos 15 nóiméad ar 11.30rn. Nuair tá 6 uair obair déanta agat ag 1.15in, tá tú i dteideal sos 30 nóiméad a thóg. De bharr tá sos 15 nóiméad cheana féin tógtha agat, is féidir d’fhostóir teorainn 15 nóiméad ar an sos seo a chur. (Má oibríonn tú i siopa, tá tú i dteideal sos uair amháin ag 1.15in). Má thosaíonn tú obair arís ar 1.30 nó 1.45in agus má leanann tú ag obair suas go 6 nó 6.15in, tá tú i dteideal sos 15 nóiméad eile.

Tá fostaithe a oibríonn faoi chumhdach an Chomhaontú Fostaíochta Cláraithe (Baile Átha Cliath agus Dún Laoghaire d’Éadaitheoireacht, Coisbheart agus Comhcheardaithe i dteideal sos íoctha de 15 nóiméad (taobh amuigh den phríomhshos béile) má tá siad ag obair ar feadh níos mó ná ceithre huaire go leith.

Roimh 7 Iúil 2011 bhí fostaithe le coinníollacha oibre faoi chumhdach na hOrduithe Rialaithe Fostaíochta (ORF) do Mhiondíoltóireacht, Grósaeireacht agus Comhcheardaithe (ar fud na tíre) i dteideal sosa íoctha de 15 nóiméad (taobh amuigh den phríomhshos béile) má tá siad ag obair ar feadh níos mó ná ceithre huaire go leith. Ag leanúint ó chinneadh na hArd-Chúirte, stad Orduithe Rialaithe Fostaíochta d’aon tionchar reachtúla ón 7 Iúil 2011.Tá conarthaí fostaíochta ag fostaithe a bhí clúdaithe ag an ORF seo a rialaíonn a gcoinníollacha oibre. Má fhuil aon athrú ar a gconradh fostaíochta, de ghnáth teastaíonn cead an fhostaí chun é seo a dhéanamh. Dá bhrí sin baineann na téarmaí leagtha síos sna ORF le fostaithe atá conarthaí dátaithe ó roimh 7 Iúil 2011. Go dtí go ndéanfar ORF nua tá coinníollacha oibre (sosanna san áireamh) ag fostaithe a thosaíonn ag obair tar éis an 7 Iúil 2011 rialaithe ag reachtaíocht fostaíochta cosúil leis an Acht um Eagrú Ama Oibre 1997.

Tréimhsí sosa

Leagann an tAcht na tréimhsí sosa mar a leanas:

• (a) Táthar i dteideal 11 uair a chloig as a chéile de scíth le linn aon tréimhse 24 uair a chloig. Chomh maith leis sin ba cheart go bhfaighfí 24 uair a chloig as a chéile de scíth le linn aon tréimhse 7 lá agus ba cheart go leanfadh sin ceann de na tréimhsí 11 uair a chloig thuasluaite nó
• (b) Mar mhalairt ar (a) sa chás nach bhfaightear an teideal sin, tá de rogha ag d'fhostóir 2 x 24 uair a chloig de scíth a thabhairt duit i rith na seachtaine dár gcionn.

Mura bhfuil foráil maidir lena mhalairt i do chonradh ba cheart go mbeadh Domhnach mar chuid den tréimhse 24 uair a chloig de scíth a luaitear thuas.

Cé nach bhfuil clúdaithe ag téarmaí an Achta

Ní bhaineann forálacha an Achta um Eagrú Ama Oibre, 1997 maidir le sosanna agus tréimhsí scíthe le gach fostaí. Ní bhaineann siad le baill An Gharda Síochána, le Óglaigh na hÉireann ná le fostaithe a rialaíonn a gcuid uaireanta oibre féin, ná le fostaithe teaghlaigh ar fheirmeacha nó in árais theaghlaigh phríobháideacha. Is é An tAcht um Chosaint Daoine Óga (Fostaíocht), 1996 a rialaíonn uaireanta oibre daoine óga faoi aois 18.

Díolúintí

Is féidir díolúine a thabhairt d’fhostóirí sna cásanna seo a leanas maidir le tréimhsí scíthe a chur ar fáil faoi mar atá leagtha síos san acht. Ceadaítear na díolúintí sin ar choinníoll go dtugtar a choibhéis de scíth mar chúiteamh don fhostaí. Ciallaíonn sé seo gur gá go dtabharfar deis don fhostaí scíth a bheith aige nó aici laistigh d’achar réasúnta má chuirtear siar tréimhse scíthe. Tá Cód Cleachtais um Thréimhsí Coibhéiseacha Scíthe (pdf) foilsithe ag an gCoimisiún um Chaidreamh Oibreachais.

Cúinsí eisceachtúla: tá díolúine ag fostóir maidir leis na tréimhsí scíthe seo a chur ar fáil mura féidir é de bharr cúinsí eisceachtúla nó éigeandála.

Comhaontú comhchoiteann: Is féidir na tréimhsí scíthe mar atá siad leagtha síos san Acht a athrú má dhéantar comhaontú comhchoiteann chun iad a athrú agus má thugann an Chúirt Oibreachais faomhadh don chomhaontú sin, nó má tá Ordú Rialaithe Fostaíochta nó Comhaontú Cláraithe Fostaíochta ann.

Sealobair: Bíonn díolúine ann maidir leis na tréimhsí scíthe a shainítear san Acht nuair a bhíonn oibrithe sealoibre ag athrú sealanna nó má bhíonn siad ag obair ar shealanna roinnte.

Tugann na rialacháin maidir leo siúd atá ag obair i ngníomhaíochtaí iompair (IR 20 de 1998) agus i gcatagóirí áirithe de na seirbhísí cosanta sibhialta (IR 52 de 1998) díolúine dóibh maidir le forálacha faoi sosanna nó tréimhsí scíthe reachtúla ach ní éilíonn siad go gcuirfí a choibhéis de scíth ar fáil mar chúiteamh.

Is féidir leat díospóidí faoin Acht um Eagrú Ama Oibre, 1997 a chur laistigh de 6 mhí ón am ar tharla an díospóid. Caithfidh tú an fhoirm ghearáin ar líne nua a úsáid á fáil ar workplacerelations.ie. Is féidir síneadh ama 6 mhí eile a thabhairt duit má bhí fáthanna réasúnta ann gan an gearán a dhéanamh le linn na chéad 6 mhí.

Tá tuilleadh eolais maidir le sosanna agus tréimhsí sosa agus ar do chearta fostaíochta ar fáil ón tSeirbhís Fhaisnéise agus Custaiméara an Choimisiúin um Chaidreamh san Áit Oibre – féach ‘Cá háit a ndéanfaidh mé iarratas’ thíos.