Aistriú Gnó (TUPE)

Cosnáítear do chearta má ghlacann fostóír eile gnó d'fhostóra reatha faoi chumasc nó aistriú dlíthiúil.

Tá feidhm ag an gcosaint seo cibé an ndíoltar an gnó ar fad nó an roinn nó an limistéar ina n-oibríonn tú amháin. Mar shampla, má aistríonn d'fhostóir a roinn seirbhísí do chustaiméirí chuig cuideachta eile, tá tú fós faoi chosaint.

An dlí a chumhdaíonn aistriú gnóthas

Is é an dlí atá i bhfeidhm ná Rialacháin na gComhphobal Eorpach (Cosaint Fostaithe ar Aistriú Gnóthas), 2003.

Is féidir le gnóthas a bheith ina ghnó, ina charthanacht nó ina eagraíocht neamhbhrabhúis.

Is éard is aistriú gnóthas (ar a dtugtar TUPE freisin) ann nuair a bhogtar fostaithe chuig fostóir nua mar chuid de chumasc dlíthiúil nó de dhíolachán gnó.

Chun gealltanas a aistriú, ní mór na coinníollacha seo a leanas a chomhlíonadh:

• Ní mór go mbeadh athrú ar an eintiteas (duine aonair nó cuideachta) atá freagrach as an ngnó a bhainistiú.
• Ní mór don fhostóir nua leanúint le gníomhaíochtaí eacnamaíocha an ghnó roimhe seo.
• Ní mór an gnó a aistriú ma "gnóthas leantas".

Cad nach n-áirítear mar aistriú gnóthas?

Leachtú éigeantach

Ciallaíonn leachtú éigeantach nó ainneonach an ghnó go bhfuil iallach ar na cúirteanna an gnó a dhúnadh. Ní áirítear é seo mar aistriú gealltanas faoi na Rialacháin.

Athruithe seirbhíse

Ní aistriú gealltanas é athrú conraitheoirí. Mar sin, má ghlacann conraitheoir seirbhíse nua conradh ó d'fhostóír, de ghnáth ní bheidh sé de cheart agat aistiú chuig an gconraitheoir nua faoi TUPE.

Tá athruithe conartha seirbhíse coitianta i gconarthaí glanacháin oifige, lónadóireachta nó slándála.

Baineann TUPE leis na cineálacha oibrithe seo a leanas:

• Fostaithe
• Printísigh
• Oibrithe gníomhaireachta
• Státseirbhísigh nó fostaithe stáit

Clúdaíonn an reachtaíocht gnó, carthanacht nó eagraíocht neamhbhrabúis.

Tá do chearta fostaíochta cosanta faoi TUPE.

Conradh fostaíochta

Tá dualgas dlíthiúil ar d'fhostóir nua fostaithe reatha an ghnó a ghlacadh. Ní mór dóibh na tearmaí agus coinníollacha céanna a choinneáil, seachas pinsin (mínithe thíos).

Ciallaíonn sé seo go n-aistrítear go huathoibríóch na téarmaí agus na coinníollacha i do chonradh fostaíochta agus oibleagáidí d'fhostóra chuig d'fhostóir nua.

Má tá comhaontú comhchoiteann i bhfeidhm, mar shampla, maidir le socruithe seal nó ragobair) ní mór do d'fhostóir nua leanúint de bheith ag cloí lena théarmaí agus a choinníollacha go dtí go n-éagann sé nó go gcuirfear duine eile ina áít.

Ní bhriseann aistriú gnó do leanúnachas seribhíse chun críocha reachtaíochta iomarcaíochta. Ina áit sin, téann sé ar aghaidh chuig d'fhostaíocht nua.

Cearta pinsin

De gnáth ní aistrítear cearta pinsin fostaithe maidir le sochair seanaoise, easláine nó marthanóra chuig an bhfostóir nua.

Má tá pinsean ceirde agat cheana féin, ní fhéadfaidh sé leanúint ar aghaidh ar an mbealach céanna. Ciallaíonn sé seo nach bhfuil aon oibleagáid ar an bhfostóir nua na ranníocaíochtaí céanna pinsin a dhéanamh ar do shon. Mar sin féin, caithfidh an fostóir nua aon teidlíochtaí atá bailithe agat roimh an aistriú a chosaint.

Má thairg d'fhostóír roimhe seo teidlíochtaí cosúil le scéimeanna pinsin, mar theidlíocht cnapshuime ar dhífhostú roimh scor, ní mór don fhostóir nua a chinntiú go bhfuil na cearta sin cosanta agus go leanann siad ar aghaidh.

Tá sé tábhachtach a thabhairt faoi deara gur féidir le pinsin faoi dhlí TUPE a bheith casta, agus b'fhéidir go mbeadh ort teagmháil a dhéanamh le hiontaobhaithe do scéime pinsin nó comhairle dlí a fháil le haghaidh tuilleadh treorach.

Dífhostú

Ní thugann aistriú gnó (nó cuid de) an ceart go huathoibríoch do d'fhostóir tú a dhífhostú.

Féadfaidh d'fhostóir deireadh a chur le do fhostaíocht, áfach, má tá cúiseanna eacnamaíocha, teicniúla nó eagraíochtúla inchosanta aige.

Braithfidh cibé an bhfuil údar leis na cúiseanna sin ar chúinsí sonracha gach cáis. Mura n-aontaíonn tú leis na forais dífhostaithe, is féidir leat éileamh a dhéanamh ar dífhostú éagórach féach 'Conas gearán a dhéanamh faoi TUPE' thíos.

Dífhostú éagórach

Má chuirtear deireadh le do chonradh fostaíochta mar gheall ar aistriú a dhéanann dochar suntasach do do choinníollacha oibre, meastar go bhfuil d'fhostóír freagrach as an bhfoirceannadh.

Mar shampla, má ghearrann d'fhostóir nua do phá agus go n-éireoidh tú as oifig, tá d'fhostóir nua freagrach as gan do chonradh fostaíochta a chomhlíonadh.

Tá sé de cheart agat d'fhostóir tú a chur ar an eolas agus dul i gcomhairle leat maidir le fadhbanna a bhaineann go díreach leat. Tá an ceart seo leagtha amach san Acht Fostaithe (Soláthar Faisnéise agus Comhairliúcháin) 2006.

Ní mór d'fhostóir fostaithe a chur ar an eolas agus dul i gcomhairle leo maidir le haon chinntí ar dócha go n-eascróidh athruithe substaintiúla ar eagraíocht oibre nó ar chaidreamh conarthach.

Ní mór d'fhostóírí a bhfuil ar a laghad 50 fostaí acu dul i mbun an phróisis seo agus dul i gcomhairle le ceardchumann na bhfostaithe nó, mura bhfuil ceardchumann ar bith ann, le hionadaithe roghnaithe fostaithe.

Faisnéis a chaithfidh tú a fháil

Ní mór duit féin nó do chumann na sonraí seo a leanas a fháil faoin aistriú:

• Na cúiseanna leis an aistriú
• Dáta nó dáta beartaithe an aistrithe
• Measúnú ar na himpleachtaí dlíthiúla, eacnamaíocha agus sóisialta do na fostaithe

Más ball d'aontas tú, ní mór don aontas an faisnéis seo a fháil tráth nach déanaí ná 30 lá roimh an aistriú.

Mura bhfuil tú bar bhall de chumann, ní mór duit an t-eolas a fháil i scríbhinn ó d'fhostóir tráth nach déanaí ná 30 lá roimh an aistriú.

Baineann an riachtanas seo freisin le fostóirí a bhfuil níos lú ná 50 fostaí acu.

Gearan a dhéanamh leis an gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre (WRC)

Féádfaidh tú gearán a thabhairt chuig an WRC laistigh de 6 mhí:

• Dífhostaíodh thú mar gheall ar an aistriú, nó
• Theip ar d'fhostóir dul i gcomhairle leat nó le do cheardchumann

Féadfar an teorainn ama a fhadú ar feadh suas le 6 mhí eile, má bhí cúis réasúnach leis an moill.

Úsáid an fhoirm ghearáin ar líne ar workplacerelations.ie.

Déan gearán faoi do phinsean

Ba chóir gearáin faoi phinsin atá clúdaithe ag Achtanna na bPinsean a chur faoi bhráid an Údaráís Pinsean-féach 'Cá háit a ndéanfaidh mé gearán' thíos. Ba cheart tagairt a dhéanamh do ghearáin faoi phinsin eile mar atá thuas.

Faigh tuilleadh faisnéise faoi aistriú gealltanas ó Sheirbhís Faisnéise agus Custaiméara an Choimisiúin um Chaidreamh san Áit Oibre.

Tá an Cód Cleachtais um Rannpháirtíócht Fostaithe san Ionad Oibre agus leabhrán míniúcháin ar aistriú gnóthas (pdf) ar workplacerelations.ie.