An dlí ar riachtanais speisialta oideachais gan chostas

Is duine thú a bhfuil riachtanais speisialta oideachais agat má tá srian ar do chumas páirt a ghlacadh in oideachas agus leas a bhaint as, de bharr míchumas leanúnach coirp, céadfach, meabhairshláinte nó foghlama.

Tá an dlí a chlúdaíonn riachtanais speisialta oideachais casta. Tá sé scaipthe ar fud Bhunreacht na hÉireann agus go leor píosaí reachtaíochta eile.

Bunreacht na hÉireann

Leagann Bunreacht na hÉireann amach ról an Stáit agus cearta tuismitheoirí maidir le hoideachas a sholáthar.

Tá ceart bunreachtúil ag gach leanbh ar bhunoideachas saor in aisce suas go dtí 18 mbliana d’aois, lena n-áirítear leanaí a bhfuil riachtanais speisialta oideachais acu.

Reachtaíocht

Clúdaíonn na hAchtanna seo a leanas gnéithe éagsúla de riachtanais speisialta oideachais:

• An tAcht um Oideachas do Dhaoine a bhfuil Riachtanais Speisialta Oideachais Acu 2004
• Na hAchtanna Oideachais 1998-2022
• Na hAchtanna um Stádas Comhionann 2000-2018

Faoin Acht um Oideachas do Dhaoine a bhfuil Riachtanais Speisialta Oideachais Acu (EPSEN) 2004, ba cheart oideachas a chur ar leanaí a bhfuil riachtanais speisialta oideachais acu i suíomh cuimsitheach, ach amháin má dhéanfadh sé seo:

• Gan a bheith ar mhaithe le leas an linbh, nó
• Gan a bheith ar mhaithe le hoideachas a sholáthar go héifeachtach do leanaí eile in oideachas príomhshrutha

Cé go bhfuil an tAcht rite, tá codanna áirithe nach bhfuil i bhfeidhm go fóill.

Forálann an tAcht:

• Cuirtear oideachas ar dhaoine a bhfuil riachtanais speisialta oideachais acu i dtimpeallacht chuimsitheach, chomh fada agus is féidir
• Tá an ceart céanna ag daoine a bhfuil riachtanais speisialta oideachais acu rochtain a fháil ar oideachas agus leas a bhaint as agus atá ag leanaí nach bhfuil na riachtanais seo acu
• Bíonn baint níos mó ag tuismitheoirí le hoideachas a bpáistí agus le cinnteoireacht

Bhunaigh an tAcht an Comhairle Náisiúnta um Oideachas Speisialta (CNOS) ar bhonn reachtúil freisin.

Seirbhísí do dhaoine a bhfuil riachtanais speisialta oideachais acu

Leagtar amach san Acht na seirbhísí atá le cur ar fáil do dhaoine a bhfuil riachtanais speisialta oideachais acu. Níl tús curtha go fóill leis na hailt ábhartha den Acht, áfach, agus mar sin níl na seirbhísí (lena n-áirítear pleananna oideachais pearsanta) i bhfeidhm go fóill.

Faoin Acht um Míchumas 2005, is féidir le FSS measúnuithe riachtanas a dhéanamh. Más gá measúnú a dhéanamh ar riachtanais oideachais linbh, déanfaidh an FSS teagmháil leis an NCSE, a ainmneoidh duine chun Tuarascáil ar Riachtanais Oideachais a chomhlánú.

Tá an NCSE freagrach as seirbhísí a sholáthar do leanaí scoile.

Soláthraíonn an Roinn Oideachais tacaíochtaí do leanaí faoi mhíchumas.

An Bord Achomhairc um Oideachas Speisialta

Forálann an tAcht do Bhord Achomhairc um Oideachas Speisialta a bhunú.

Tá tús curtha leis an alt den Acht chun an Bord a bhunú, ach níl tús curtha le hailt a thugann ceart achomhairc do dhaoine. Mar sin, níl an Bord i bhfeidhm go fóill.

Déileálann na hAchtanna Oideachais 1998-2022 le hoideachas go ginearálta, ach leagann siad béim ar chearta leanaí faoi mhíchumas agus riachtanais speisialta oideachais eile.

Leagann na hAchtanna amach aidhmeanna áirithe, lena n-áirítear:

• A chinntiú gur féidir le leanaí, lena n-áirítear leanaí a bhfuil riachtanais speisialta oideachais acu, rochtain a fháil ar a gceart bunreachtúil chun oideachais
• Leibhéal agus cáilíocht oideachais a sholáthar atá oiriúnach do riachtanais agus d’inniúlachtaí daoine in Éirinn, a mhéid is indéanta leis na hacmhainní atá ar fáil

Maoiniú

Faoi Acht 1998, tá freagrachtaí ar an Aire Oideachais maidir le maoiniú, lena n-áirítear seirbhísí tacaíochta a mhaoiniú do mhic léinn faoi mhíchumas.

Caithfidh scoileanna:

• Úsáid a bhaint as na hacmhainní atá ar fáil chun freastal ar riachtanais oideachais gach dalta, iad siúd atá faoi mhíchumas san áireamh
• Acmhainní Stáit a úsáid chun soláthairtí agus cóiríocht réasúnach a dhéanamh do mhic léinn faoi mhíchumas agus riachtanais speisialta oideachais (lena n-áirítear aon athruithe riachtanacha ar fhoirgnimh, nó chun trealamh a cheannach)

Forálann an tAcht freisin go bhféadfaidh na critéir do mhaoiniú scoileanna cead a thabhairt d’íocaíocht deontas breise le scoileanna, ag cur leibhéal an mhíbhuntáiste oideachais san áireamh.

Tacaíocht seirbhíse

Sainmhíníonn Acht 1998 seirbhísí tacaíochta, lena n-áirítear:

• Measúnú ar dhaltaí
• Seirbhísí treorach agus comhairleoireachta
• Áiseanna agus trealamh teicniúil, lena n-áirítear modhanna rochtana ar scoileanna, oiriúnuithe ar fhoirgnimh chun rochtain a cheadú, agus iompar do mhic léinn a bhfuil riachtanais speisialta acu agus dá dteaghlaigh
• Soláthar do mhic léinn atá ag foghlaim trí theanga chomharthaíochta na Gaeilge nó teanga chomharthaíochta eile, lena n-áirítear seirbhísí ateangaireachta
• Soláthar d’oideachas luath-óige, bunscoile, iar-bhunscoile, oideachais aosaigh nó oideachais leanúnaigh do mhic léinn a bhfuil riachtanais speisialta acu, seachas i scoileanna nó ionaid oideachais

Faoin Acht um Oideachas (Soláthar i Leith Leanaí a bhfuil Riachtanais Speisialta Oideachais Acu) 2022 (pdf), is féidir treoir a thabhairt do scoil oibriú leis an NCSE agus rang speisialta a chur ar bun.

Léigh faisnéis na Roinne Oideachais do scoileanna faoi soláthar do leanaí a bhfuil riachtanais speisialta oideachais acu (pdf).

Cuireann an Acht um Stádas Comhionann 2000-2018 cosc ​​ar idirdhealú i réimsí éagsúla den saol, go príomha i soláthar earraí agus seirbhísí. Baineann na hAchtanna le seirbhísí oideachais, lena n-áirítear scoileanna príobháideacha agus áiseanna réamhscoile.

Tá forálacha sonracha sna hAchtanna maidir le hoideachas, agus díríonn cuid acu sin ar dhaoine faoi mhíchumas nó a bhfuil riachtanais speisialta acu.

Cuireann na hAchtanna um Stádas Comhionann cosc ​​ar idirdhealú díreach agus indíreach ar go leor forais, lena n-áirítear inscne, reiligiún, míchumas, cine agus ballraíocht den Lucht Siúil.

Ní féidir le scoil idirdhealú a dhéanamh in aghaidh dalta maidir leis na nithe seo a leanas a bhaineann leo:

• Cead isteach, nó téarmaí agus coinníollacha a n-iontrála
• Rochtain ar aon chúrsa, saoráid nó sochar a chuirtear ar fáil
• Téarmaí nó coinníollacha rannpháirtíochta sa scoil
• Díbirt nó aon smachtbhanna eile

Idirdhealú ar fhorais míchumais

Leagann na hAchtanna um Stádas Comhionann amach gníomhaíochtaí áirithe nach leatrom iad. Baineann an méid seo a leanas le hidirdhealú ar fhorais míchumais:

• Is féidir le scoileanna socruithe éagsúla a dhéanamh maidir le spórt do leanaí bunaithe ar a n-aois, a n-inscne nó a míchumas má bhíonn gá le réasún.
• Ní bhreithneofar ar scoileanna idirdhealú a dhéanamh in aghaidh dalta faoi mhíchumas dá ndéanfaí dochar tromchúiseach do chomhlíonadh na reachtaíochta nó dá mbeadh sé dodhéanta seirbhísí a sholáthar do dhaltaí eile.
• I gcúinsí áirithe, is féidir le hidirdhealú ar fhorais an mhíchumais tarlú má theipeann ar an scoil gach rud atá réasúnta a dhéanamh chun freastal ar riachtanais duine faoi mhíchumas. Mura féidir le duine faoi mhíchumas seirbhís a úsáid gan cóireáil nó saoráidí speisialta a chur ar fáil, d’fhéadfadh go mbeadh ar an soláthraí seirbhíse socruithe speisialta den sórt sin a sholáthar mura bhfuil ach costas ainmniúil (beag) i gceist.*

* Soiléirítear san Acht nach ndéanann saincheist an chostais ainmniúil dochar ná caolú ar na forálacha éagsúla san Acht Oideachais 1998 maidir le leanaí faoi mhíchumas. Toisc go mbaineann na forálacha seo go léir le húsáid cistí poiblí, níl sé d’oibleagáid ar bhunscoileanna príobháideacha soláthar speisialta a dhéanamh do leanaí faoi mhíchumas ach amháin mura bhfuil ach costas ainmniúil i gceist.

Is féidir leat tuilleadh a léamh faoi na hAchtanna um Stádas Comhionann 2000-2018 i treoir na nAchtanna um Stádas Comhionann (pdf) de chuid Choimisiún na hÉireann um Chearta an Duine agus um Chomhionannas.