Bulaíocht ar scoil

Is éard is bulaíocht ann ná iompar diúltach gan iarraidh, briathartha, síceolaíoch nó fisiciúil, a dhéanann duine aonair nó grúpa i gcoinne duine (nó daoine) eile agus arís agus arís eile le himeacht ama.

Meastar freisin gur iompar bulaíochta é teachtaireacht, íomhá nó ráiteas poiblí aonuaire atá maslach nó díobhálach a chur ar Láithreán líonra sóisialta nó ar fhóram poiblí eile inar féidir leis an teachtaireacht, an íomhá nó an ráiteas sin a fheiceáil nó a athrá.

Is éard is cibearbhulaíocht ann ná bulaíocht ar an idirlíon nó ar an bhfón póca, go minic trí shuíomhanna líonraithe sóisialta a úsáideann daoine óga.

Ciallaíonn sé seo gur féidir cibearbhulaíocht a dhéanamh ar dhuine aon uair a bhíonn siad ar líne, fiú agus iad ina dteach féin. Toisc go dtarlaíonn sé ar an idirlíon, is deacair í a chosc.

Conas déileáil le cibearbhulaíocht

Chun eolas a fháil faoi conas déileáil le cibearbhulaíocht, is féidir leat:

• Léigh Get With It! A guide to cyberbullying (pdf), lena n-áirítear conas an chibearbhulaíocht a aithint agus conas í a chosc
• Tabhair cuairt ar an mol Bí Sábháilte Ar Líne ar Gov.ie le haghaidh raon acmhainní sábháilteachta ar líne, lena n-áirítear eolas ar bhulaíocht ar líne
• Féach treoir do thuismitheoirí maidir le déileáil le cibearbhulaíocht ar Webwise.ie
• Léigh ár leathanach faoi conas do leanbh a choinneáil sábháilte ar líne.

Bíonn eagla ar go leor leanaí a bhfuil bulaíocht á déanamh orthu labhairt amach. D’fhéadfadh go mbeadh imní orthu go rachaidh an bhulaíocht in olcas má sceitheann siad an scéal.

Éiríonn siad níos aonraithe agus níos aonraithe, is minic a bhíonn dúlagar orthu agus, i gcásanna tromchúiseacha, is féidir leo dochar a dhéanamh dóibh féin nó iarracht a dhéanamh ar fhéinmharú.

Comharthaí bulaíochta

Tá leabhrán ag Tusla agus Barnardos faoi déileáil le bulaíocht do thuismitheoirí leanaí idir 6 agus 12 (pdf).

Luaitear ann go bhféadfadh na nithe seo a leanas a bheith ina gcomharthaí de bhulaíocht:

• Eagla dul ar scoil
• Obair scoile lag nó ag dul in olcas, nó neamhábaltacht díriú
• Iompar tarraingthe siar
• Dúlagar
• Cailliúint muiníne
• Drogall dul amach
• Ganntanas airgid
• Éadaí stróicthe, spéaclaí briste, leabhair scoile ar iarraidh
• Comharthaí arís agus arís eile de ballbhrú agus gortuithe

Má cheapann tú go bhféadfadh do leanbh a bheith ina bhulaí, tá sé tábhachtach é seo a aithint agus cabhrú leo déileáil leis. Ba chóir duit labhairt leis an múinteoir ranga faoin iompar bulaíochta seo agus conas a d’fhéadfaí é a athrú.

Má deirtear leat go bhféadfadh go bhfuil do leanbh ag déanamh bulaíochta ar dhuine éigin, tá sé tábhachtach freagairt mar is cuí. Déan iarracht gan an líomhain a dhíbhe láithreach, ná do leanbh a phionósú láithreach.

Ina áit sin, ba chóir duit na fíricí a aimsiú faoin méid a tharla agus, má tharla bulaíocht, oibriú leis an múinteoir chun:

• Taispeáin do leanbh na hiarmhairtí a bhaineann lena ngníomhartha, agus
• Coinnigh cuntasach orthu as a n-iompar.

Is féidir leat treoir Tusla a léamh ar cad atá le déanamh má cheapann tú gur bulaí é do leanbh.

Má bhíonn bulaíocht á déanamh ar leanbh ar scoil, is gnách go mbíonn gá le hidirghabháil aosach. Caithfear dúshlán a thabhairt don bhulaíocht nó éireoidh sí go rialta agus éireoidh sí níos measa.

Má cheapann tú go bhfuil bulaíocht á déanamh ar do leanbh ar scoil, ba chóir duit labhairt leis an múinteoir ranga nó le príomhoide na scoile ar dtús.

Tá údaráis scoile freagrach as déileáil le bulaíocht. Ba chóir go mbeadh polasaí frithbhulaíochta ag gach scoil mar chuid dá gcód iompair iomlán.

Tionscnaimh frithbhulaíochta do scoileanna

Tá straitéis frithbhulaíochta nua foilsithe ag an Roinn Oideachais, Cineáltas: Plean Gníomhaíochta ar an mBulaíocht (pdf), agus plean forfheidhmithe do 2023- 2027.

Mar chuid den straitéis seo, beidh modúil frithbhulaíochta nua á dteagasc i mbunscoileanna agus in iar-bhunscoileanna ó Mheán Fómhair 2024. Áiríonn na modúil seo acmhainn na chéad bhliana chun tacú le mic léinn atá ag bogadh ó oideachas bunscoile go hiar-bhunscoil.

Tógfaidh na modúil ar an gclár Fuse atá ann faoi láthair, a mhúintear i mbunscoileanna agus in iar-bhunscoileanna faoi láthair, agus a chlúdaíonn:

• Bulaíocht a thabhairt faoi deara agus a thuairisciú, agus
• Déileáil le cibearbhulaíocht agus coinbhleacht ar líne.

Má leanann an bhulaíocht

Mura féidir le foireann na scoile an cheist a réiteach, is féidir leat é a thuairisciú do Chathaoirleach Bhord Bainistíochta na scoile. Tá an Bord Bainistíochta freagrach go dlíthiúil as reáchtáil laethúil na scoile agus tá dualgas cúraim ar na scoláirí.

Tugann pátrún na scoile treoir don Bhord a dhualgais faoin Acht Oideachais 1998 a chomhlíonadh.

Gearán a dhéanamh

Cibé an bhfuil do leanbh sa bhunscoil nó san iar-bhunscoil, is féidir leat eolas a fháil ar conas gearán a dhéanamh faoin mbulaíocht ón Roinn Oideachais. Níl aon chumhacht ag an Roinn Oideachais féin áfach gearáin a fhiosrú.

Táthar ag súil nósanna imeachta frithbhulaíochta na Roinne do bhunscoileanna agus d’iar-bhunscoileanna (pdf) a nuashonrú in 2024.

Déanfaidh na nósanna imeachta nuashonraithe:

• Cuir treoir san áireamh maidir le cén uair a bheidh an bhulaíocht ina ábhar imní maidir le cosaint leanaí
• Maoirseacht cheart a chinntiú ag leibhéal na scoile
• Déan cinnte go ndéantar polasaithe frithbhulaíochta na scoile a fhorbairt i gcomhairle le pobail scoile uile.

Cásanna tromchúiseacha bulaíochta

Ní mór cásanna tromchúiseacha bulaíochta, nuair a mheastar go bhféadfadh an t-iompar a bheith maslach, a thuairisciú do Tusla nó An Garda Síochána.

Má tá bulaíocht á déanamh ar do leanbh ar scoil, ba cheart duit téigh i dteagmháil lena scoil ar dtús (féach ‘Conas a stoptar an bhulaíocht?’ thuas).

Is feidir leat:

• Léigh acmhainní frithbhulaíochta na Roinne Oideachais do thuismitheoirí, do dhaltaí agus do scoileanna
• Faigh eolas agus acmhainní faoin mbulaíocht ar na suíomhanna Gréasáin Barnardos agus Tusla
• Léigh faoi déileáil le cibearbhulaíocht ar Webwise.ie (féach ‘Cyberbullying’ thuas)
• Tabhair cuairt ar an suíomh Gréasáin Dul i nGleic le Bulaíocht le haghaidh raon seirbhísí agus acmhainní breise tacaíochta a thugann comhairle maidir le déileáil le bulaíocht.

Má tharla cásanna tromchúiseacha bulaíochta ar do leanbh, áit a mbreathnaítear ar an iompar a d’fhéadfadh a bheith maslach, ba cheart duit é a thuairisciú do Tusla nó An Garda Síochána.