Do chearta agus tú ag taisteal ar bhád farantóireachta nó ar chúrsáil

Tá cearta paisinéirí agat agus tú ag taisteal ar fhormhór na mbád farantóireachta agus na long cúrsála san AE.

Uaireanta tugtar cearta paisinéirí muirí orthu seo agus clúdaíonn siad moilleanna, cealuithe, bagáiste caillte agus gortú.

Ní mór d’oibreoirí taistil:

• faisnéis a thabhairt duit faoi do chearta agus faoin gcúnamh a bhfuil tú i dteideal a fháil
• Cinnte a dhéanamh go gcaitear go cothrom leatsa agus le paisinéirí eile
• Réiteach a fháil ar shaincheisteanna de bharr moilleanna nó cealuithe

I measc na n-oibreoirí taistil tá cuideachtaí iompair (a ritheann báid farantóireachta agus longa cúrsála) agus cuideachtaí a ritheann críochfoirt mar chalafoirt farantóireachta.

Ní mór do chuideachtaí a oibríonn long rialacha AE a leanúint a chosnaíonn paisinéirí. Baineann na rialacha seo le formhór na mbád farantóireachta agus long cúrsála ar an bhfarraige agus ar uiscebhealaí intíre (aibhneacha, lochanna agus canálacha). Clúdaíonn siad thú má tá:

• Seol ó chalafort AE
• Seol chuig calafort AE ó lasmuigh den AE ar sheirbhís atá á reáchtáil ag cuideachta iompair AE
• Seol ó chalafort AE ar thuras áineasa nó áineasa má thairgtear lóistín 2 oíche nó níos mó, mar aon le háiseanna eile

Ní chlúdaíonn na rialacha tú le haghaidh taistil ar:

• Longa a iompraíonn suas le 12 paisinéir
• Longa le criú de 3 nó níos lú
• Turais agus turas fámaireachta (seachas turasanna mara)
• Turais suas le 500 méadar bealach amháin
• Longa inneallghluaiste neamh-mheicniúla
• Longa paisinéirí stairiúla a iompraíonn suas le 36 paisinéir

Ní chumhdaítear laethanta saoire cúrsála a chuirtear in áirithe faoi shaoire láneagraithe leis na rialacha seo, mura gcuirtear an pacáiste ar ceal nó má chuirtear moill air mar gheall ar fhadhbanna leis an turas mara féin.

Má chuirtear moill ar d’imeacht nó má chuirtear ar ceal é, tá tú i dteideal:

• Faisnéis
• Athródú nó aisíoc
• Cúram agus cúnamh
• Cúiteamh (féach ‘Éileamh a dhéanamh ar chúiteamh’ thíos)

Faisnéis

Caithfidh an chuideachta iompair nó críochfoirt an scéal a insint duit laistigh de 30 nóiméad ón am a raibh an long le fágáil. Chomh luath agus is eol dóibh, caithfidh siad a insint duit freisin:

• Cén t-am a bheidh an long anois le fágáil agus ag teacht
• Is féidir naisc eile a fháil má chailleann tú nasc-sheirbhís iompair mar gheall ar an moill nó ar an gcealú

Athródú nó aisíoc

Má chuirtear do thuras ar ceal nó má chuirtear moill 90 nóiméad nó níos mó air, ní mór athródú chuig do cheann scríbe a thairiscint duit gan aon chostas breise nó aisíoc a fháil (laistigh de 7 lá).

Cúram agus cúnamh

Má chuirtear do thuras ar ceal nó má chuirtear moill 90 nóiméad nó níos mó ar do thuras, ní mór na nithe seo a leanas a thairiscint duit:

• Sneaiceanna, béilí nó sólaistí saor in aisce ag teacht le fad na moille
• Lóistín má tá fanacht thar oíche i gceist le do chuid seoltóireachta, ar feadh suas le 3 oíche (uasmhéid €80 in aghaidh na hoíche)

Eisceachtaí nuair nach mbeidh tú i dteideal éileamh a dhéanamh

Ní bheidh tú i dteideal cúnaimh nó cúitimh as cealuithe nó moilleanna:

• Nuair a tharla sé mar gheall ar aimsir a d’fhág nach mbeadh sé sábháilte seoladh, nó imthosca neamhghnácha (mar shampla, tubaiste nádúrtha)
• Sa chás go bhfuil tú ag taisteal ar thicéad oscailte nach luann an t-am imeachta
• Sa chás gur dúradh leat faoin moill nó faoin gcealú sular cheannaigh tú an ticéad, nó gur do ghníomhartha féin ba chúis leis an moill nó an cealú.

Má tá míchumas nó soghluaisteacht laghdaithe agat, tá cearta sonracha agat agus tú ag taisteal ar muir.

Tá an ceart agat:

• Go gcaitear leo mar an gcéanna agus go cothrom
• Faisnéis a thabhairt duit faoi do chearta agus faoi inrochtaineacht na seirbhíse
• Cabhair a fháil má tá sé uait

Tá na cearta breise seo a leanas agat freisin:

Do cheart rochtana agus ticéad

Tá sé de cheart agat ticéad a fháil, suíochán a chur in áirithe agus seirbhísí iompair a úsáid ar an mbealach céanna le paisinéirí eile. Níor cheart go ndéanfaí idirdhealú i do choinne nó go ngearrfaí táille bhreise ort.

Ní féidir taisteal a dhiúltú duit ach amháin mura féidir an tseirbhís a sholáthar go sábháilte. Mar shampla, mar gheall ar leagan amach an bhád farantóireachta, na pointí bordála, nó an cineál suíocháin nó racaí bagáiste.

I bhformhór na gcásanna, má dhiúltaíonn an chuideachta taistil ticéad nó áirithint duit, nó má éilíonn siad cúntóir a thabhairt leat, caithfidh siad a insint duit láithreach cén fáth. Má iarrann tú deimhniú i scríbhinn, ní mór dóibh é a sheoladh chugat laistigh de 5 lá oibre.

Do cheart chun cúnaimh

Ciallaíonn cúnamh cúnamh breise toisc go bhfuil tú faoi mhíchumas nó go bhfuil soghluaisteacht laghdaithe agat. Ní mór duit fógra a thabhairt don chuideacht taistil faoin gcúnamh a bheidh uait. Ba cheart don chuideachta taistil an cúnamh a thabhairt saor in aisce ansin.

Tá feidhm ag na coinníollacha seo a leanas:

• Ní mór duit fógra 48 uair an chloig ar a laghad a thabhairt sula dtaistealaíonn tú
• Caithfidh tú a bheith ag an gcalafort nuair a insíonn siad duit
• Ní féidir leo a rá leat a bheith ann níos mó ná uair an chloig roimh do dhul ar bord sceidealta (luchtú na bpaisinéirí)
• Mura dtugann siad am bordála duit, ní mór duit teacht ar a laghad uair an chloig roimh an am imeachta
• Má theastaíonn duine uait le teacht leat chun cabhrú leat, ní mór cead a bheith acu taisteal saor in aisce
• Sula dtéann tú ag taisteal, inis don chuideachta taistil faoi aon riachtanais ar leith

Is féidir leat aisíocaíocht nó athródú a fháil má tá ticéad nó áirithint agat agus:

• Dúirt tú leis an gcuideacht taistil faoi do riachtanais ar leith
• Níl cead agat taisteal mar gheall ar do mhíchumas nó do shoghluaisteacht laghdaithe

Tá do threalamh soghluaisteachta caillte nó damáiste

Má chailltear nó má dhéantar damáiste do do threalamh leighis nó do threalamh soghluaisteachta le linn do thurais (agus má bhíonn an locht ar an oibreoir taistil), caithfidh siad íoc as deisiúcháin nó trealamh athsholáthair.

Tá tuilleadh faisnéise ag Your Europe faoi chearta do thaistealaithe a bhfuil a soghluaisteacht laghdaithe.

Má gortaítear tú in eachtra ar muir, tá tú i dteideal cúiteamh de thart ar €310,000.

I measc na n-eachtraí loingseoireachta tá longbhriseadh, dul i léig, imbhualadh, tráchur na loinge, pléascadh nó dóiteán sa long, nó fabht ar an long.

Má tá luach an chaillteanais nó an damáiste níos mó ná seo, is féidir an cúiteamh a mhéadú go dtí thart ar €495,000 ar a mhéad.

Tá sé de cheart agat freisin íocaíocht roimh ré suas le €21,000 a fháil laistigh de 15 lá. Braitheann an méid cruinn ar na damáistí a fulaingíodh.

Má chailleann an cuideacht taistil do bhagáiste cábáin nó má dhéanann sé damáiste dó, caithfidh sé cúiteamh suas le €2,700 a íoc do gach paisinéir.

Maidir le bagáiste eile a chailltear nó a ndearnadh damáiste dó, is é an teorainn ná thart ar €4,100 do gach paisinéir.

Má chailltear nó má dhéantar damáiste do d’fheithicil, is é an t-uaschúiteamh ná €15,700, lena n-áirítear cúiteamh as bagáiste san fheithicil.

Má chuireann tú earraí luachmhara i dtaisceadán na loinge agus má chailltear nó má dhéantar damáiste dóibh, féadfaidh tú cúiteamh de thart ar €4,100 a éileamh do gach paisinéir.

Éileamh a dhéanamh ar mhoill

Is féidir leat 25% de phraghas an ticéid a éileamh má shroicheann tú do cheann scríbe ar a laghad:

• 1 uair an chloig déanach, ar thuras suas le 4 uair an chloig
• 2 uair an chloig déanach, ar thuras idir 4 agus 8 uair an chloig
• 3 huaire déanach, ar thuras idir 8 agus 24 uair an chloig
• 6 huaire déanach, ar thuras níos faide ná 24 uair an chloig

Más mó ná dhá oiread an mhoill atá luaite thuas, féadfaidh tú 50% de phraghas an ticéid a éileamh. Ní mór don chuideachta an cúiteamh seo a íoc taobh istigh de mhí amháin ó d’éileamh a fháil.

Éileamh a dhéanamh ar ghortú

Ní mór duit aon éileamh ar chúiteamh a dhéanamh i gcoinne an chuideachta taistil as bás nó díobháil phearsanta laistigh de 2 bhliain ón eachtra.

Éileamh a dhéanamh ar bhagáiste nó ar fheithicil atá caillte nó damáistithe

Ní mór duit fógra i scríbhinn a thabhairt don oibreoir taistil má chailltear nó má dhéantar damáiste do do bhagáiste, agus má fhaigheann tú é seo roimhe seo, nó ag an am:

• D'fhág tú an long (do bhagáiste cábáin)
• Seachadtar chugat é (do gach bagáiste eile)

Mura bhfaigheann tú amach faoin damáiste nó faoin gcaillteanas go dtí níos déanaí, ní mór duit scríobh chuig an gcuideachta laistigh de 15 lá tar éis an long a fhágáil. Mura ndéanann tú é seo féadfaidh tú an ceart chun cúitimh a chailleadh.

Má dhiúltaítear cúiteamh

Má dhiúltaíonn an chuideachta taistil cúiteamh a íoc, féadfaidh tú caingean cúirte a ghlacadh.

Más €2,000 nó níos lú d’éileamh ar chúiteamh, féadfaidh tú an chúirt éileamh beag a úsáid.

I gcás díospóidí trasteorann san AE, le haghaidh éileamh de €5,000 nó níos lú, is féidir leat an nós imeachta Eorpach um éilimh bheaga a úsáid.

Mura bhfuil tú sásta leis an gcaoi ar láimhseáil cuideachta taistil ceist, ba cheart duit gearán a dhéanamh leo go díreach.

Déan teagmháil leis an gcuideacht taistil le fáil amach go beacht conas gearán a dhéanamh leo.

Lean a gcuid treoracha chun gearán a dhéanamh. Maidir le báid farantóireachta agus long cúrsála, ní mór duit an gearán a dhéanamh laistigh de 2 mhí ón eachtra. Ní mór duit freagra a fháil laistigh de mhí amháin, ag cur in iúl duit cé acu ar glacadh nó ar diúltaíodh don ghearán nó an bhfuil sé fós á mheas.

Mura bhfuil tú sásta leis an bhfreagra, féadfaidh tú do ghearán a chur faoi bhráid an Údaráis Náisiúnta Iompair (NTA).

An dlí a chlúdaíonn cearta paisinéirí muirí

Tá an dlí a chumhdaíonn cearta paisinéirí muirí leagtha amach i Rialachán (AE) Uimh. 1177/2010, a tugadh isteach i reachtaíocht na hÉireann ag Rialacháin an Aontais Eorpaigh (Cearta Paisinéirí agus iad ag Taisteal ar Muir agus ar Uiscebhealaí Intíre) 2012.

Tá an tÚdarás Náisiúnta Iompair (NTA) freagrach as reachtaíocht paisinéirí muirí a fhorfheidhmiú in Éirinn. Is é an Comhlacht Náisiúnta Forfheidhmithe (NEB) in Éirinn é.

Tá tuilleadh faisnéise ag an NTA faoi do chearta paisinéirí Muirí.

Tá tuilleadh faisnéise ag Your Europe faoi chearta paisinéirí an AE.

Tá treoir ag an Roinn Iompair, Turasóireachta agus Spóirt ar chearta paisinéirí muirí (pdf).

Tá faisnéis ag an gCoimisiún um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí (CCPC) freisin faoi do chearta agus tú ag taisteal ar bhád farantóireachta.