Téarmaí agus Coinníollacha

Is conradh ann ná comhaontú idir beirt nó níos mó atá infheidhmithe le dlí. Nuair a cheannaíonn tú táirgí nó nuair a íocann tú as seirbhís, déanann tú conradh tomhaltóra leis an díoltóir nó leis an soláthraí. Tá tú féin agus an díoltóir faoi cheangal ag téarmaí agus coinníollacha an chonartha.

Is féidir conarthaí a dhéanamh ó bhéal nó i scríbhinn. Tá cead ag díoltóirí agus soláthraithe téarmaí conartha a shocrú, ach ní féidir leis na téarmaí seo a bheith éagórach ná do chearta dlíthiúla mar thomhaltóir a bhaint. Bíonn téarmaí conartha éagórach má chuireann siad faoi mhíbhuntáiste éagórach thú.

Leagann na téarmaí agus coinníollacha amach cad a aontaíonn tú a dhéanamh (mar shampla, íoc praghas áirithe) agus cad a bhfuil tú ag súil leis a dhéanfaidh an díoltóir mar chúiteamh.

Ní mór téarmaí agus coinníollacha a scríobh i dteanga shimplí shothuigthe. Déanfar aon débhríochtaí (nuair a d’fhéadfadh níos mó ná brí amháin a bheith ann) i dtéarma conartha a léirmhíniú i do fhabhar. Ní bhaineann na rialacha ach le conarthaí idir tomhaltóir agus trádálaí (ar a dtugtar idirbhearta B2C).

Tá cineálacha éagsúla téarmaí mínithe thíos.

• Téarmaí sainráite: téarmaí, nó gealltanais dhíreacha, a chomhaontaítear go haonarach idir tú féin agus an trádálaí (mar shampla, praghas a chomhaontú ar earra nó ar sheirbhís mura bhfuil sé socraithe).
• Téarmaí caighdeánacha nó ‘cló beag’: téarmaí atá san áireamh cheana féin agus nach raibh aon tionchar agat orthu.
• Téarmaí lárnacha: téarmaí a leagann amach príomhchoinníollacha an chonartha nó nádúr bunúsach na n-earraí nó na seirbhísí (mar shampla, an praghas).
• Téarmaí éigeantacha: téarmaí a cheanglaítear le dlí nó le rialacháin tionscail.
• Téarmaí intuigthe:ní luaitear na téarmaí seo ach is cuid den chonradh iad go huathoibríoch mar gheall ar dhlí na dtomhaltóirí. Ní mór do tháirgí, seirbhísí agus ábhar digiteach nó seirbhísí coinníollacha áirithe cáilíochta, feidhmíochta agus marthanachta a chomhlíonadh.

Tá téarma éagórach má thugann sé buntáiste éagórach don díoltóir ar an tomhaltóir.

Na tástálacha cothroime agus trédhearcachta

Is í an tástáil cothroime an tástáil dhlíthiúil chun cothroime na dtéarmaí a mheas. Agus cothroime téarma conartha á meas, cuirtear na fachtóirí seo a leanas san áireamh:

• Neart seasamh margála na bpáirtithe
• Dá dtairgfí spreagadh don tomhaltóir chun aontú leis an téarma (d’fhéadfadh íocaíocht nó lascaine a bheith mar aslú)
• Má shaincheap tú d’ordú agus gur díoladh nó gur soláthraíodh na táirgí nó na seirbhísí bunaithe ar an méid a d’iarr tú
• Má dhéileáil an díoltóir nó an soláthraí leat go cothrom

Caithfidh an téarma a bheith trédhearcach freisin agus a chur i láthair duit ar bhealach a thuigeann tú. Tá téarma trédhearcach:

• Má tá sé scríofa i dteanga shimplí sothuigthe
• Má chuirtear i láthair go soiléir é
• Má thugann sé d’aird ar théarmaí nua nó casta
• Má mhíníonn sé go soiléir costas an téarma

Is faoin díoltóir atá sé a chruthú go bhfuil téarma trédhearcach.

Na liostaí ‘dubh’ agus ‘liath’

Leagann an dlí amach liosta téarmaí atá éagórach i gcónaí agus go huathoibríoch (an ‘liosta dubh’), agus téarmaí a d’fhéadfadh a bheith éagórach (an ‘liosta liath’).

An liosta dubh

Is liosta de théarmaí conartha é an liosta dubh atá éagórach i gcónaí agus go huathoibríoch.

Áirítear ar an ‘liosta dubh’ téarmaí a dhéanann na nithe seo a leanas:

• Fág amach dliteanas i leith báis nó díobhála pearsanta
• Ceangal ort íoc as táirgí nó seirbhísí nár soláthraíodh
• Cealaigh ualach cruthúnais atá ar an díoltóir
• Cuir ort costas aon eadrána a chlúdach
• Tugann sé an ceart eisiach don díoltóir téarma an chonartha a léirmhíniú
• Tugann sé dlínse eisiach do na cúirteanna ina bhfuil an díoltóir bunaithe (ach amháin má tá tú lonnaithe ann freisin)

Liosta liath

Ní chuimsíonn an liosta seo gach téarma éagórach agus i gcásanna áirithe, d’fhéadfadh téarma atá ar an liosta a bheith cothrom. Mar an gcéanna, d’fhéadfadh téarma nach bhfuil ar an liosta a bheith éagórach má chuireann sé faoi mhíbhuntáiste tú.

Áirítear sa ‘liosta liath’ téarmaí a dhéanann na nithe seo a leanas:

• Fág amach nó cuir teoirann le dliteanas an díoltóra má fhaigheann tú bás nó má gortaítear tú mar gheall ar ghníomh nó neamhghníomh ag an díoltóir
• Cuir oibleagáidí míchothroma i bhfeidhm, mar shampla, tá tú faoi cheangal an chonartha ach tá cead ag an díoltóir éirí as seirbhís a sholáthar
• Déan do cheart chun cúitimh a eisiamh nó a theorannú mura seachadann an díoltóir
• Lig don díoltóir réamhíocaíochtaí a choinneáil (mar shampla, éarlaisí) má chealaítear tú ach mura bhforáiltear duit cúiteamh a fháil má chealaíonn an díoltóir
• Tabhair an ceart don díoltóir téarmaí an chonartha a athrú go haontaobhach (gan do chomhaontú) gan chúis bhailí
• Iarraidh ort táille a íoc chun do chearta dlíthiúla a fheidhmiú
• Cuir cosc ort páirteanna breise nó deisiúcháin a fháil ó dhíoltóir eile
• Ceangal ort réamhíocaíochtaí iomarcacha a íoc
• Lig don díoltóir aon íocaíocht as earraí nó seirbhísí a bheidh le soláthar ag tríú páirtí a choinneáil

Is iad na cúirteanna amháin a fhéadfaidh a chinneadh an bhfuil téarma éagórach nó nach bhfuil. Má cheapann tú go bhfuil téarma éagórach, agus nárbh fhéidir leat an cheist a réiteach leis an díoltóir, féadfaidh tú caingean dlí a thionscnamh.

D’fhéadfá a bheith in ann an nós imeachta um éileamh beag a úsáid nó cás sibhialta a thógáil. Má tá an trádálaí bunaithe i dtír AE eile, féadfaidh tú an nós imeachta um éileamh beag Eorpacha a úsáid.

Ceadaíonn dlí tomhaltóirí freisin do chomhlachtaí údaraithe caingean cúirte a thabhairt sa Chúirt Chuarda nó san Ard-Chúirt i gcoinne trádálaithe nach gcomhlíonann an dlí – féach ‘Tuairisciú ar théarmaí conartha éagóracha’ thíos.

Má chinneann an chúirt go bhfuil téarma conartha éagórach, ní bheidh tú faoi cheangal ag an téarma a thuilleadh. Mar sin féin, mura bhfuil an téarma éagórach ina ghné riachtanach den chonradh, beidh an chuid eile den chonradh (gan an téarma éagórach) fós ina cheangal dlí ort féin agus ar an díoltóir.

Tá comhlachtaí údaraithe ann ar féidir leo iarratas a dhéanamh chuig na cúirteanna ar dhearbhú go bhfuil téarma áirithe éagórach.

Má tá gearán agat maidir le díoltóir nó soláthraí a úsáideann téarmaí conartha éagóracha, is féidir leat an cheist a thuairisciú do na comhlachtaí údaraithe thíos.

Faigh tuilleadh eolais faoi eagraíochtaí um chosaint tomhaltóirí agus conas gearán a dhéanamh.

Tá an dlí maidir le téarmaí éagóracha leagtha amach i dTreoir an AE maidir le téarmaí éagóracha i gconarthaí tomhaltóirí (93/13/CEE). In Éirinn, chuir Rialacháin na gComhphobal Eorpach (Téarmaí Éagóracha i gConarthaí Tomhaltóirí) (arna leasú) Treoir an AE isteach sa dlí náisiúnta.

Is é aidhm an dlí ar théarmaí éagóracha conartha tú a chosaint ar mhí-úsáid cumhachta ag an díoltóir nó ag an soláthraí. Cosnaíonn sé in aghaidh conarthaí caighdeánacha aontaobhacha agus eisiamh éagórach cearta riachtanacha i gconarthaí.

Conarthaí nach bhfuil clúdaithe

Níl na conarthaí seo a leanas clúdaithe:

• Conarthaí idir gnóthas amháin agus gnóthas eile (idirbhearta B2B) nó conarthaí idir tomhaltóir amháin agus tomhaltóir eile (idirbhearta C2C)
• Téarmaí atá riachtanach nó ceadaithe de réir an dlí (ar a dtugtar téarmaí éigeantacha)
• Téarmaí lárnacha a leagann amach an praghas nó a shainíonn an táirge nó an tseirbhís. Caithfidh na buntéarmaí a bheith i dteanga shoiléir shothuigthe.

Is iad na conarthaí eile nach gcumhdaítear:

• Fostaíocht
• Cearta comharbais
• Dlí teaghlaigh
• Foirmiú cuideachta nó comhpháirtíochta

Tá treoir mhionsonraithe ag an CCPC ar théarmaí agus coinníollacha éagóracha i gconarthaí tomhaltóirí. Is féidir leat tuilleadh a léamh ó Your Europe maidir le téarmaí éagóracha conartha.