Do chearta tomhaltóirí

When you buy a product or a service, you have strong rights under Irish and EU legislation.

Tá sé mar aidhm ag na dlíthe seo:

• Muinín a mheadú an tomhaltóra trí chearta láidre a thabhairt duit nuair a cheannaíonn tú i siopa nó ar líne
• Cinnte a dhéanamh go bhfaigheann tú go leor eolais chun cinneadh ceannach a dhéanamh bunaithe ar fhíricí
• Cinnte a dhéanamh go bhfuil roghanna sásaimh ann má théann rudaí amú

De réir an dlí, caithfidh díoltóirí nó soláthraithe (ar a dtugtar ‘trádálaithe’) caitheamh go cothrom leat, mar shampla, trína chinntiú go bhfuil táirgí agus seirbhísí sábháilte agus ar ardchaighdeán.

Rinneadh dlí den Acht um Chearta Tomhaltóirí 2022 an 29 Samhain 2022. Déanann sé dlíthe cosanta tomhaltóirí a shimpliú agus a nuashonrú.

Tugann an tAcht cosaintí nua isteach, lena n-áirítear:

• Cearta nua do chonarthaí ábhair dhigitigh
• Cearta nua do chonarthaí seirbhísí
• Ceart chun laghdú praghais a chomhaontú ar tháirgí nó ar sheirbhísí lochtacha
• ‘liosta dubh’ de théarmaí conartha a bhíonn éagórach i gcónaí
• Toirmeasc ar chleachtais ionsaitheacha áirithe tráchtála, lena n-áirítear athbhreithnithe falsa
• Cumhachtaí nua forfheidhmithe don Choimisiún um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí (CCPC) chun a chinntiú go seasfar le do chearta tomhaltóirí

Is féidir leat tuilleadh a léamh faoin Acht um Chearta Tomhaltóirí agus cad a chiallaíonn sé duit ar láithreán gréasáin an CCPC.

Ní bhaineann dlíthe tomhaltóirí na hÉireann agus an AE ach le hidirbhearta idir tomhaltóir agus trádálaí.

Is éard is tomhaltóir ann ná duine a cheannaíonn earraí nó seirbhísí dá n-úsáid phearsanta féin.

Is trádálaí é duine a dhíolann earraí nó seirbhísí mar ghnó, mar thrádáil nó mar ghairm.

Níl feidhm ag dlí tomhaltóirí na hÉireann agus an AE nuair a cheannaíonn tú ó:

• Duine aonair príobháideach nach trádálaí é. Mar shampla, duine atá ag díol a charr féin leat ach nach ndíolann siad gluaisteáin mar ghairm.
• Díoltóir atá bunaithe lasmuigh den AE nó Limistéar Eacnamaíoch Eorpach(An Iorua, an Íoslainn agus Lichtinstéin).

Nuair a cheannaíonn tú earraí, seirbhísí agus ábhar digiteach, déanann tú conradh leis an díoltóir. Mar pháirtithe sa chomhaontú, tá cearta agus oibleagáidí áirithe dlí agat féin agus ag an díoltóir.

Is iad na príomhchineálacha conarthaí tomhaltóirí:

• Conarthaí díolacháin agus conarthaí díolacháin ar líne
• Conarthaí le haghaidh seirbhísí
• Seirbhísí nó conarthaí ábhair dhigitigh

Is féidir conarthaí a dhéanamh ó bhéal, i scríbhinn, nó trí d’iompar (mar shampla, conradh tostach ina n-íocann tú as earra ag seiceáil amach san ollmhargadh féinseirbhíse).

Tá codanna áirithe den chonradh a bhfuil cead ag gnólachtaí a shocrú (mar shampla praghas earra nó an chaoi a ndéanfar seirbhís). Mar sin féin, níor cheart go rachadh na téarmaí seo i gcoinne do chearta tomhaltóirí.

Nuair a cheannaíonn tú táirgí, seirbhísí nó ábhar digiteach nó seirbhísí ní mór dóibh a bheith ‘i gcomhréir leis an gconradh’. Ciallaíonn comhréireacht go bhfuil an táirge nó an tseirbhís mar a bheifeá ag súil leis de réir an chonartha a rinne tú leis an díoltóir. Chun a bheith i gcomhréir, ní mór do na táirgí coinníollacha áirithe cáilíochta, feidhmíochta agus marthanachta a chomhlíonadh.

Tá tú i dteideal leigheasanna áirithe, nuair nach gcomhlíonann rud éigin a cheannaíonn tú na coinníollacha nó na caighdeáin. D’fhéadfadh deisiú, athsholáthar, aisíocaíocht nó laghdú praghais a bheith i gceist le leigheas.

Léigh tuilleadh faoi na caighdeáin agus na coinníollacha ar féidir leat a bheith ag súil leo ó do tháirge nó seirbhís nuair a cheannaíonn tú i siopa, ar líne, seirbhísnó ábhar digiteach.

Faoi dhlí na dtomhaltóirí, tá ceart agat faisnéis áirithe a fháil sula gceannaíonn tú.

Braitheann an fhaisnéis a chaithfidh tú a fháil ar cheannaigh tú i siopa fisiceach, ar leac an dorais nó ar líne.

Le haghaidh díolacháin ar líne nó ar leac an dorais, ní mór duit cóip den chonradh sínithe nó dearbhú d’ordú a fháil. Caithfidh an deimhniú a bheith ar pháipéar nó i bhformáid mharthanach eile ar nós ríomhphost.

Tá sé de cheart agat d’intinn a athrú agus a chur ar ceal nuair a cheannaíonn tú táirge nó seirbhís ar líne, ar an dteileafón, le hordú poist nó ar leac an dorais (ar a dtugtar cianchonarthaí).

Leis an gcineál cianchonartha seo, ní dhéanann tú an conradh go pearsanta agus ní féidir leat na táirgí nó an tseirbhís a sheiceáil sula gceannaíonn tú. Ar an gcúis seo, tá ‘tréimhse mhúinte’ agat inar féidir leat d’intinn a athrú agus aisíocaíocht a fháil.

Críochnaíonn an tréimhse fuaraithe 14 lá tar éis duit na hearraí nó an tseirbhís a fháil. Maidir le díolacháin ar leac an dorais, tá 30 lá agat ón uair a comhaontaíodh an conradh a chur ar ceal.

Uaireanta ní bhíonn tréimhse shuaimhnithe agat agus caithfidh an díoltóir é seo a insint duit sula gceannaíonn tú. Léigh tuilleadh faoi shiopadóireacht ar líne.

Caithfidh téarmaí agus coinníollacha conartha a bheith cothrom agus soiléir don tomhaltóir. Tá téarma éagórach má chiallaíonn sé go bhfuil tú faoi mhíbhuntáiste éagórach.

Leagtar amach i ndlí na dtomhaltóirí téarmaí a d’fhéadfadh a bheith éagórach (an ‘liosta liath’) agus téarmaí a bhíonn éagórach i gcónaí agus go huathoibríoch (an ‘liosta dubh’).

Tá tástálacha dlíthiúla ann ar thrédhearcacht agus ar chothroime téarmaí conartha. Is faoin díoltóir atá sé a chruthú go bhfuil na téarmaí trédhearcach agus cothrom. Faigh tuilleadh eolais faoi théarmaí agus coinníollacha.

Tá tú cosanta ar chleachtais éagóracha, mhíthreoracha nó ionsaitheacha díolacháin.

Níl cead ag díoltóirí:

• Éileamh bréagach nó míthreorach a dhéanamh faoi tháirgí, seirbhísí agus praghsanna
• Táirgí nó seirbhísí a thaispeánann tuairisc bhréagach nó mhíthreorach a dhíol
• Teaicticí ionsaitheach a úsáid chun tionchar a imirt ar do chinneadh ceannac
• Léirmheasanna a chur i láthair mar fhíor-athbhreithnithe gan bearta a dhéanamh lena chinntiú nach bhfuil siad falsa

Tá 36 cleachtas díolacháin ann a gcuirtear toirmeasc i gcónaí (toirmiscthe). Léigh tuilleadh faoi chleachtais éagóracha díolacháin.

Má tá fadhb agat le rud éigin a cheannaigh tú (mar shampla, tá sé lochtach nó mura gcomhlíonann sé an tuairisc a thugtar), is é an díoltóir i gcónaí a chaithfidh rudaí a chur ina gceart.

Ní mór don díoltóir deisiúchán, athsholáthar, aisíocaíocht nó laghdú ar an bpraghas a thairiscint duit. Faigh tuilleadh faisnéise faoi tháirgí lochtacha, fadhb le seirbhís nó fadhb le hábhar digiteach nó le seirbhísí.

Déan gearán

Más mian leat gearán a dhéanamh, téigh i dteagmháil leis an díoltóir ar dtús i gcónaí, chun seans a thabhairt dóibh rudaí a chur ina gceart.

Féadfaidh rathúlacht do ghearáin a bheith ag brath ar mheascán fachtóirí - reachtaíocht tomhaltóirí, toilteanas an díoltóra an cheist a réiteach, agus imthosca an cháis féin.

Is féidir leat tuilleadh comhairle a fháil faoi conas gearán a dhéanamh.

Ag tabhairt do ghearán níos faide

Mura réitítear do ghearán laistigh de fhráma ama réasúnta nó mura bhfuil tú sásta leis an bhfreagra, is féidir leat:

• Bain úsáid as nósanna imeachta lasmuigh den chúirt amhail Líonra na Lárionad Eorpach do Thomhaltóirí (i gcás díospóidí trasteorann amháin) agus Réiteach Díospóide Ar Líne (le haghaidh díospóidí náisiúnta agus trasteorann ar líne)
• Glac éileamh i gcoinne an díoltóra ag baint úsáide as an Nós Imeachta um Éilimh Bheaga. I gcás díospóidí trasteorann laistigh den AE, is féidir leat an Nós Imeachta um Éilimh Bheaga Eorpach a úsáid.
• Déan teagmháil le soláthraí an chárta agus iarr orthu an t-idirbheart a aisiompú, má d’íoc tú le cárta creidmheasa nó dochair. Tugtar aisíocaíocht ar seo. Soláthraíonn roinnt modhanna íocaíochta eile scéimeanna cosanta freisin (mar shampla, cosaint ceannaitheoirí PayPal). Tá tuilleadh eolais ag an CCPC ar aisíocaíocht.

Neartaítear leis an Acht um Chearta Tomhaltóirí 2022 cumhachtaí forfheidhmithe na ngníomhaireachtaí um chosaint tomhaltóirí lena n-áirítear an Coimisiún um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí (CCPC) agus an Coimisiún um Rialáil Cumarsáide (ComReg).

Is féidir leis an CCPC caingean forfheidhmithe a ghlacadh i gcoinne trádálaithe nach dtugann na leigheasanna nó na haisíocaíochtaí a bhfuil tú i dteideal a fháil faoin dlí nó a théann i mbun cleachtais mhíthreoracha nó ionsaitheacha.

Féadfaidh na Cúirteanna fíneáil a chur ar chuideachtaí tar éis caingean forfheidhmithe a dhéanann an CCPC.

Faigh tuilleadh eolais faoi eagraíochtaí um chosaint tomhaltóirí.