Conas camscéimeanna a sheachaint

Is scéim mhímhacánta nó mhímhacánta í camscéim a bhaineann le gadaíocht nó calaois. Díríonn camscéimeanna ar dhaoine de gach aois agus cúlra. Tagann siad ar go leor foirmeacha lena n-áirítear ríomhphost, teachtaireacht téacs, litir, láithréan gréasáin nó glao teileafóin.

Cibé modh atá ann, is éard atá i gceist le camscéim ná go mbuaileadh bob ort scaradh le do chuid airgid. Tá siad ag éirí níos sofaisticiúla agus níos deacra iad a fheiceáil.

Is féidir le camscéimeanna a bheith an-chinntitheach ach cuidíonn an leathanach seo leat camscéim a aithint agus tú féin a chosaint ina gcoinne.

Rabhadh camscéime

Tá roinnt gníomhaireachtaí Rialtais ag tabhairt rabhadh do dhaoine fanacht ar an airdeall mar gheall ar mhéadú ar chamscéimeanna. Coinnigh súil ar láithreán gréasáin an Gharda Síochána le haghaidh rabhaidh cothrom le dáta. Tá leathanach foláirimh ag an Roinn Coimirce Sóisialaí (RCS) maidir le glaonna teileafóin camscéimeanna agus teachtaireachtaí téacs camscéime.

Camscéimeanna lóistín

Iarrtar ort éarlais a íoc trí aistriú bainc chun teach nó árasán a fháil ó láithreán cóiríochta bréige.

Camscéimeanna bogearraí frithvíreas

Faigheann tú ríomhphost nó glao teileafóin ó chuideachta a deir go bhfuil víreas ar do ríomhaire agus is féidir leo é a dheisiú trí bhogearraí a shuiteáil, ach glacann siad do ríomhaire ar láimh. Ligeann na bogearraí dóibh rochtain a fháil ar d'fhaisnéis phearsanta, nó seasann siad go n-íocann tú iad sula dtugann siad rialuithe do ríomhaire nó do chomhaid ar ais chugat.

Camscéimeanna carthanachta

Iarrann duine éigin ort síntiús a thabhairt do charthanacht bhréige nó ligeann air féin gur ó charthanacht fíor é.

Camscéimeanna rangaithe

Cuireann caimiléirí atá ina ndíoltóirí dlisteanacha ar láithreáin ghréasáin rangaithe feall ort íocaíocht a dhéanamh ar earraí nó ar sheirbhísí falsa.

Láithreáin ghréasáin aithrise

Geallann láithreáin ghréasáin a thairgeann seirbhísí ó ranna Rialtais nó ó rialtas áitiúil ach nach láithreáin oifigiúla iad go ndéanfar próiseas níos tapúla nó níos éasca ar phraghas iomarcach.

Camscéimeanna ó dhoras go doras

Buaileann duine éigin ar do dhoras agus tairgeann sé táirge nó seirbhís duit, rud a chuireann ina luí ort airgead tirim a íoc roimh ré as seirbhís nach gcuirtear ar fáil riamh.

Camscéimeanna ticéad bréige

Díolann calaoiseoirí a úsáideann an margadh ticéad tánaisteach duit ticéid bhréige nó ticéid nach ann dóibh.

camscéim trialach saor in aisce

Tugann fógra a chuireann táirge nó seirbhís chun cinn cuireadh duit triail a bhaint as saor in aisce nó ar chostas an-íseal. Nuair a chláraíonn tú, b'fhéidir go bhfuil tú ag síniú le seirbhís ballraíochta nó síntiúis a chuireann bac ar íocaíochtaí costasacha athuair thú.

Camscéimeanna cíosa saoire

Tairgeann láithreáin ghréasáin agus ríomhphoist falsa laethanta saoire nó villa nach ann dóibh. Éilíonn siad go n-íocann tú airgead díreach isteach i gcuntas na calaoiseoirí.

Camscéimeanna infheistíochta

Tá tú féin nó do ghnó éirithe as infheistíocht a dhéanamh i ndeis airgeadais amhrasach, rud a gheallann toradh ard nó brabús ráthaithe. Is sampla é infheistíocht san fhoraoiseacht, bithbhreoslaí nó réadmhaoine coimhthíocha thar lear.

Camscéimeanna iasachta agus creidmheasa

Ráthaíonn cuideachta iasacht duit mar mhalairt ar tháille tosaigh.

bogearraí mailíseacha nó bogearraí éirice

Déanann caimiléirí bogearraí a shuiteáil ar do ghléas, rud a ligeann dóibh rochtain a fháil ar do chomhaid, a bhfuil á dhéanamh agat a rianú nó íocaíocht a éileamh chun do ríomhaire nó do chomhaid a ‘dhíghlasáil’.

Camscéimeanna gutháin phóca

Mar shampla, camscéim ‘glaonna caillte’, áit a nglaonn caimiléirí ar do theileafóin agus a chrochann sé suas go tapa. Má ghlaonn tú ar ais ar an uimhir agus gur camscéim í, d’fhéadfá rátaí préimhe a íoc ar an nglao gan fhios.

Ríomhphoist fioscaireachta

Déanann ríomhphost bréagach, mar shampla ag ligean ort gur ó do bhanc é, iarracht tú a mhealladh le do chuid faisnéise pearsanta agus airgeadais a roinnt.

camscéimeanna duaise agus crannchuir

Iarrtar ort táille de chineál éigin a íoc chun do dhuais nó do bhuanna a éileamh ó chomórtas nó crannchur nár chuir tú isteach riamh.

Camscéimeanna rómánsacha agus caidrimh

Iarrann calaoiseoirí a úsáideann láithreáin dhátú, aipeanna nó meáin shóisialta airgead, bronntanais nó do shonraí pearsanta.

Comhéigean gnéis

Seolann caimiléirí ríomhphost bagrach chugat ag éileamh go bhfuil do ríomhaire agus ceamara gréasáin hackáilte agus go bhfuil tú taifeadta ag féachaint ar fhíseáin pornagrafacha. Éilíonn siad íocaíocht as gan an scannán a scaoileadh.

Ionsaithe smioscaireacht

Is meascán de na focail “SMS” agus “fioscaireacht” í smioscaireacht. Is camscéim í nuair a úsáideann calaoiseoirí teachtaireachtaí téacs gutháin phóca chun tú a mhealladh chun ceangaltán nó nasc mailíseach a oscailt. Léigh tuilleadh faoi smioscaireacht agus conas í a sheachaint i mínitheoir an Bhainc Ceannais.

Camscéimeanna meáin shóisialta

Úsáideann calaoiseoirí na meáin shóisialta le haghaidh camscéimeanna, lena n-áirítear tráth na gceist fioscaireacht le haghaidh do shonraí pearsanta. Is féidir le caimiléirí seasamh mar chairde ag iarraidh airgead, nó fógraí a thaispeáint le haghaidh dearbháin ‘saor in aisce’ agus táirgí nó seirbhísí ag éileamh formhuiniú ó duine cáiliúil.

Tá roinnt camscéimeanna soiléir go leor, agus tá cinn eile níos ilchasta agus níos deacra a aithint. Is é an bealach is fearr le fanacht sábháilte a bheith eolach ar cad atá le lorg agus conas camscéimeanna a sheachaint. Bí ag faire amach do na comharthaí seo a leanas de camscéim:

• Teagmháil gan iarraidh ó chuideachta as an gorm
• Margadh atá ró-mhaith le bheith fíor
• Iarrtar ort sonraí pearsanta a roinnt
• Tá brú á chur ort freagairt go tapa nó airgead a aistriú go tapa
• Iarradh ort íoc trí mhodh neamhghnách, mar shampla trí sheirbhís aistrithe cosúil le Western Union nó airgeadra fíorúil cosúil le Bitcoin
• Tá sonraí teagmhála doiléir
• Mílitriú nó botúin ghramadaí
• Iarrtar ort an tairiscint a choinneáil ciúin

Tá go leor bealaí chun tú féin a chosaint ó chamscéimeanna. Mar shampla, i gcónaí:

• Bíodh a fhios agat cé leis a bhfuil tú ag déileáil
• Bí san airdeall ar iompar amhrasach
• Cosain d'fhaisnéis phearsanta
• Cosain do chuid airgid

Bíodh a fhios agat cé leis a bhfuil tú ag déileáil

Déan taighde ar an gcuideachta a rinne teagmháil leat chun a chinntiú gur gnó dlisteanach é. Seiceáil:

• Téarmaí agus coinníollacha, ionas go mbeidh a fhios agat go díreach cad a aontaíonn tú leis
• Sonraí teagmhála mar uimhir theileafóin, ríomhphost, agus seoladh fisiceach. Bí ar an airdeall ar láithreáin ghréasáin nach bhfuil ach foirm teagmhála acu agus nach bhfuil aon fhaisnéis teagmhála eile acu
• Léirmheasanna ar líne, chun faisnéis a fháil ar eispéiris daoine eile. Ná húsáid ach foinse amháin athbhreithnithe mar d’fhéadfadh siad a bheith falsa. Seiceáil léirmheasanna ar bhealaí meán sóisialta nó acmhainní neamhspleácha ar líne mar Trustpilot
• Má tá carthanas cláraithe leis an Rialálaí Carthanas

Bí san airdeall ar iompar amhrasach

Éist le d'instinn agus má bhraitheann rud éigin mícheart, is gnách go mbíonn sé ceart é a cheistiú. Fiafraigh díot féin i gcónaí ‘an bhfuil sé sábháilte?’ agus déan na réamhchúraimí seo a leanas:

• Bí cúramach ar thairiscintí atá ró-mhaith le bheith fíor
• Ná cliceáil ar nó íoslódáil rud ar bith nach bhfuil muinín agat as. Seiceáil cá bhfuil nasc ag dul sula gcliceálann tú air trí bheith ar foluain air
• Ná lig d'aon duine rochtain a fháil ar do ríomhaire go cianda
• Seiceáil go bhfuil an láithreán gréasáin slán trí shiombail glas fraincín slándála dúnta a lorg i mbarra fhuinneog an bhrabhsálaí (áit a bhfuil seoladh an láithreáin ghréasáin suite). Cliceáil air chun 'deimhniú criptiúcháin' a sheiceáil. Ba cheart go dtosódh seoladh an láithréan grréasáin le ‘https://’ – seasann na ‘s’ do ‘slán’
• Bí ag faire amach do bhotúin litrithe nó gramadaí ar comhartha camscéimeanna iad
• Bí amhrasach faoi aon lascaine a thairgtear le híoc trí aistriú bainc

Cosain d'fhaisnéis phearsanta

Tá do chuid faisnéise phearsanta luachmhar do choirpigh agus is féidir leo mí-úsáid a bhaint as nó iad a dhíol ar aghaidh le daoine eile. Déan na céimeanna seo chun tú féin a chosaint:

• Ná tabhair aon fhaisnéis phearsanta ar an dteileafóin mura ndearna tú an glao. Má tá imní ort faoi shonraí cárta creidmheasa nó dochair a thabhairt do charthanacht le linn glao gan iarraidh, cuir glaoch ar an gcarthanas ar ais ar a bpríomhuimhir theileafóin oifige.
• Bí san airdeall ar ghlaonna teileafóin, ríomhphoist nó téacsanna gan iarraidh á rá gurb iad do bhanc iad, go háirithe má tá faisnéis phearsanta á lorg acu ar nós dáta breithe nó pasfhocail
• Ná tabhair faisnéis phearsanta amach i ríomhphost nó nuair a bhíonn tú ag comhrá ar líne
• Smaoinigh go cúramach ar an bhfaisnéis phearsanta a phostálann tú ar líne
• Má fhaigheann tú iarratas ar shonraí pearsanta, ná freagair láithreach
• Ná cuir isteach faisnéis phearsanta ar ríomhaire poiblí choíche

Cosain do chuid airgid

Cosain do chuid airgid trí na céimeanna seo a ghlacadh:

• Ná seol airgead trí aistriú bainc riamh ach amháin má tá tú cinnte go bhfuil tú á sheoladh chuig duine a bhfuil aithne agat air agus a bhfuil muinín agat astu. Is ionann airgead a sheoladh trí aistriú bainc agus airgead tirim a sheoladh chuig duine éigin agus go ginearálta, nuair a sheolann tú é, tá sé imithe
• Bain úsáid as modh slán íocaíochta i gcónaí ar nós cárta creidmheasa, cárta dochair nó seirbhísí íocaíochta eile ar nós PayPal (a thairgeann scéim chosanta íocaíochta)
• Teorainn a chur le líon na n-áiteanna a stórálann tú d'fhaisnéis íocaíochta ar líne nó ina n-úsáideann tú sparán digiteach slán
• Coinnigh bogearraí baincéireachta ar líne agus aipeanna baincéireachta cothrom le dáta agus íoslódáil nuashonruithe i gcónaí nuair a iarrtar ort
• Seiceáil idirbhearta ar do ráitis bhainc go rialta agus tuairiscigh gníomhaíocht amhrasach do do bhanc nó do sholáthraí cárta creidmheasa láithreach

Má cheapann tú go ndearna camscéim orm, déan na céimeanna seo a leanas:

• Stop gach teagmháil leis an caimiléirí láithreach
• Ná seol a thuilleadh íocaíochtaí
• Má d’íoc tú le cárta creidmheasa nó dochair, cuir in iúl do do bhanc nó do sholáthraí cárta láithreach
• Cuir an teagmhas in iúl do do stáisiún Garda áitiúil mar gur ábhar coiriúil é
• Cruinnigh aon taifead atá agat faoin camscéim (mar ríomhphoist nó cumarsáid eile)
• Cosain do ghléasanna trí do phasfhocail a athshocrú agus do bhogearraí frithvíreas a nuashonrú
• Déan an teagmhas a thuairisciú do ghníomhaireachtaí cosanta tomhaltóirí (féach ‘Tuilleadh faisnéise’ thíos le haghaidh sonraí teagmhála), le haghaidh comhairle agus chun cabhrú le cosc a chur ar dhaoine eile a bheith gafa sa chamscéim céanna.

Seans go mbeidh tú in ann do chuid airgid a fháil ar ais tar éis duit a bheith scamáilte. Braitheann sé ar cad a tharla agus conas a d'íoc tú an caimiléirí.

Idirbheart neamhúdaraithe ar do chuntas

Ní féidir airgead a thógáil ó do chuntas ach amháin má d’údaraigh (nó cheadaigh tú) an t-idirbheart. Má thugann tú faoi deara idirbheart neamhúdaraithe ar do chuntas, déan teagmháil le do bhanc láithreach.

I bhformhór na gcásanna, ní mór do do bhanc aisíoc neamhúdaraithe a thabhairt duit.

Cheannaigh tú rud éigin ó chaimiléirí le do chárta dochair, cárta creidmheasa nó PayPal

Iarr ar do bhanc nó do sholáthraí cárta creidmheasa an t-idirbheart a aisiompú trí phróiseas ar a dtugtar ‘aisíocaíocht’. Léigh tuilleadh faoi aisíocaíocht ar láithreán gréasáin an Choimisiúin um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí (CCPC).

D'aistrigh tú airgead chuig caimiléirí ag baint úsáide as aistriú bainc

Má seoladh an t-airgead trí aistriú bainc, bíonn sé an-deacair é a rianú. Ach, an níos tapúla tú gníomhú is amhlaidh is fearr.

Bhain tú úsáid as seirbhís aistrithe airgid

Ní dócha go mbeidh tú in ann do chuid airgid a fháil ar ais má d’íoc tú trí sheirbhís sreinge ar nós MoneyGram, PayPoint nó Western Union.

Má d’íoc tú le dearbháin nó le cárta bronntanais

Ní dócha go bhfaighidh tú do chuid airgid ar ais má d’úsáid tú dearbháin nó cártaí bronntanais chun an camscéim a íoc.

Léigh tuilleadh faoi shábháilteacht ar líne.

Faigh comhairle agus faisnéis maidir le glaonna camscéime agus téacsanna camscéimeanna ón gCoimisiún um Rialáil Cumarsáide (ComReg).

Tá roinnt acmhainní úsáideacha ag tionscnamh FraudSMART de chuid Chónaidhm Baincéireachta agus Íocaíochta na hÉireann (BPFI) chun tú féin a chosaint ar chalaois.

Tá tuilleadh faisnéise ag an gCoimisiún um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí (CCPC) faoi conas faire amach do chamscéimeanna.