Fógraíocht

Is príomhfhoinse faisnéise do thomhaltóirí í an fhógraíocht. Tá sé de cheart agat faisnéis chruinn agus fhírinneach a fháil faoi tháirgí agus faoi sheirbhísí.

Tá dlíthe ann chun tú a chosaint ó bheith amú faoi tháirgí agus seirbhísí. Níl cead ag gnóthaí ráitis a dhéanamh i bhfógraíocht atá mícheart nó ar dócha go gcruthóidh siad tuiscint bhréagach – féach ‘Na rialacha a chuireann cosc ar fhógraíocht mhíthreorach’ thíos.

Baineann dlíthe fógraíochta le gach cineál cumarsáide a chuireann táirgí nó seirbhísí chun cinn lena n-áirítear:

• Digiteach (meirgí ar líne, láithreáin ghréasáin agus ardáin shóisialta)
• Priontáil
• Amuigh faoin aer
• Raidió agus teilifís
• Bileoga nó bróisiúir agus margaíocht dhíreach

Tá níos mó roghanna ag gnóthaí maidir le táirgí agus seirbhísí a mhargú ná na cineálacha traidisiúnta fógraíochta, arbh iad sin fógraí priontála i nuachtáin, fógraí teilifíse agus raidió, agus comharthaí i siopaí.

I measc na modhanna fógraíochta anois tá:

• Cur chun cinn ríomhphoist nó téacs
• Fógraíocht dhigiteach ar láithreáin ghréasáin, aipeanna, na meáin shóisialta agus innill chuardaigh
• Ag íoc as ábhar láithreán gréasáin, mar shampla, alt taistil a luann a mbranda
• Táirge nó seirbhís a sholáthar do bhlagadóir nó do lucht tionchair saor in aisce nó ar phraghas laghdaithe mar mhalairt ar lucht leanúna a spreagadh chun triail a bhaint as

Tá na rialacha a chlúdaíonn fógraíocht in Éirinn leagtha amach faoin reachtaíocht agus faoi chóid chleachtais araon. Is é an príomh-dhlí a chlúdaíonn fógraíocht in Éirinn ná an tAcht um Chosaint Tomhaltóirí 2007 agus nuashonraithe ag an Acht um Chearta Tomhaltóirí 2022. Cosnaíonn an dlí tomhaltóirí ó fhógraíocht mhíthreorach nó bhréagach.

Is cion é do ghnóthas éilimh bhréagacha a dhéanamh maidir le táirgí, seirbhísí nó praghsanna. Is féidir le cuideachtaí forfheidhmithe caingean a dhéanamh i gcoinne gnó nach gcomhlíonann na rialacha – féach ‘Cé a fhorfheidhmíonn na rialacha?’ ' thíos.

Aithnítear sa dlí freisin na cóid chleachtais éagsúla a fhoilsíonn agus a fhorfheidhmíonn cuideachtaí rialála. I gcás nach leanann gnóthas an cód cleachtais, is féidir leis an gcuideacht rialála a rá leis an ngnóthas an fógra a athrú nó a tharraingt siar.

Cuireann dlíthe an AE ar fhógraíocht mhíthreorach agus ar chleachtais éagóracha díolacháin cosc freisin ar fhógraíocht mhíthreorach i ngach Ballstát.

Is éard atá i bhfógraíocht mhíthreorach nó bhréagach ná fógra a mheabhraíonn nó a d’fhéadfadh tú a mhealladh, nó a dhéanfaidh do chinneadh ceannach a shaobhadh. Is féidir le fógra a bheith míthreorach freisin má fhágann sé amach faisnéis thábhachtach a d’fhéadfadh a bheith uait chun cinneadh eolasach a dhéanamh.

I measc na samplaí de conas is féidir le fógraí a bheith míthreorach tá:

• Éilimh bhréagacha déanta faoi shaintréithe táirgí agus seirbhísí - mar shampla, meáchan táirge 900g in ionad 1 Kg
• Déantar mífhaisnéis ar an bpraghas, nó ar an mbealach a ríomhtar é – mar shampla, déantar an táirge a fhógairt ar phraghsanna díola ach ní hamhlaidh a bhíonn
• Déantar mífhaisnéis ar an gcaoi a soláthraítear táirgí nó seirbhís – mar shampla, fógraítear é mar ‘seachadadh saor in aisce’ ach tá táille nó muirear i gceist.
• Tá sonraí faoin bhfógróir nó faoin trádálaí bréagach – mar shampla, ag éileamh gur ‘cuideachta atá bunaithe in Éirinn’ í ach go bhfuil sí lonnaithe thar lear.
• Léiriú bréagach a chruthú fiú má tá an fhaisnéis ceart

Tá roinnt cuideachtaí rialála ann atá freagrach as na rialacha a bhaineann le fógraíocht mhíthreorach a fhorfheidhmiú.

Údarás Caighdeáin Fógraíochta na hÉireann (ASAI)

Is cuideacht neamhspleách féinrialaithe é an tÚdarás Caighdeáin Fógraíochta na hÉireann (ASAI) a bhunaigh agus a mhaoiníonn an tionscal fógraíochta. Is é an ról atá aige ná ardchaighdeáin fógraíochta agus bolscaireachta díolacháin a chur chun cinn. Foilsíonn sé Cód Caighdeán um Fógraíocht agus Cumarsáid Margaíochta (Cód an ASAI). Féadfaidh tú gearán a dhéanamh leis an ASAI faoi fhógra míthreorach nó bréagach. Má sháraíonn ball an cód, is féidir leis an ASAI a ordú dó an fógra a bhaint nó a athrú.

Cód an ASAI

Faoi Chód an ASAI, ba cheart d’fhógraí:

• A bheith dlíthiúil, réasúnta, macánta agus fírinneach
• A bheith ullamh le braistint freagrachta do thomhaltóirí agus don tsochaí
• Meas a bheith acu ar phrionsabail na hiomaíochta córa a nglactar leo go ginearálta i ngnó
• Meas a bheith acu ar mheon chomh maith le litir Chód na gCaighdeán Fógraíochta
• Míchlú a thabhairt ar fhógraíocht a sheachaint

Baineann an cód le go leor cineálacha éagsúla fógraíochta lena n-áirítear:

• Fógraí i nuachtáin, irisí agus foilseacháin chlóite eile, lena n-áirítear "bileoga in aisce"
• Póstaeir agus meáin eile chun cinn in áiteanna poiblí, lena n-áirítear íomhánna gluaiste agus scáileáin dhigiteacha
• Bróisiúir, bileoga, ciorcláin, seoltaí poist, seoltaí ríomhphoist agus téacs
• Craoltar fógraí ar an teilifís nó ar an raidió nó a léirítear i bpictiúrlanna
• Fógraí a sheoltar ar aon ábhar stórála digiteach agus leictreonach, meáin agus córais ríomhaireachta lena n-áirítear fógraí ar líne
• Ábhar bolscaireachta díolacháin
• Gnéithe agus bolscaireacht fógraíochta

Ó 2016, tá rialacha nua sa chód maidir le fógraíocht galtoitíní, cearrbhachas, bia, fógraíocht dírithe ar leanaí, sláinte agus áilleacht agus éilimh chomhshaoil. Eisíonn an ASAI treoirlínte freisin chun cabhrú le gnóthaí cloí leis an gcód agus caighdeáin a ardú san fhógraíocht. Mar shampla, in 2019, d’eisigh an ASAI treoirlínte maidir le fógraíocht ar sheirbhísí gutháin póca agus leathanbhanda.

An Coimisiún um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí (CCPC)

Is cuideacht reachtúil neamhspleách é an CCPC le freagracht as dlí na hiomaíochta agus cosanta tomhaltóirí a fhorfheidhmiú in Éirinn.

Tugann an tAcht um Chosaint Tomhaltóirí cumhachtaí forfheidhmithe áirithe don CCPC nuair a sháraítear reachtaíocht tomhaltóirí nó trádáil chóir. Áirítear leis sin an chumhacht caingean cúirte a ghlacadh, nuair is cuí, i gcoinne gnóthaí a chuir tomhaltóirí amú le fógraíocht mhíthreorach nó bhréagach.

Féadfaidh tú gearán a dhéanamh leis an CCPC má chreideann tú go bhfuil fógra míthreorach nó bréagach agus go raibh tionchar mór aige seo ar do chinneadh ceannach. Tá tuilleadh faisnéise ar laithreán Gréasáin an CCPC maidir le fógraíocht mhíthreorach agus a ról i bhforfheidhmiú cosanta tomhaltóirí.

Cuideachtaí forfheidhmithe eile

Tá cuideachtaí rialála éagsúla ann freisin do chineálacha sonracha fógraíochta. Ina measc seo tá:

• Údarás Craolacháin na hÉireann (BAI) - Is é an BAI an rialtóir craolacháin in Éirinn agus foilsíonn sé a chód cleachtais féin. Is féidir leat gearán a chur isteach má fheiceann tú nó má chloiseann tú rud éigin ar theilifís nó raidió na hÉireann nach bhfuil ag cloí le Cód an BAI.
• An Coimisiún um Rialáil Cumarsáide (ComReg) - Is é ComReg an rialtóir do na hearnálacha cumarsáide leictreonaí agus poist. Tá Cód Cleachtais acu a rialaíonn seirbhísí teileachumarsáide ardráta (táirgí nó seirbhísí ar féidir leat a cheannach ag baint úsáide as do chreidmheas teileafóin nó a íoctar trí do bhille teileafóin). Faigh tuilleadh faisnéise faoi sheirbhísí ardráta.
• An tÚdarás Sábháilteachta Bia na hÉireann (FSAI) - Is cuideacht reachtúil neamhspleách é an FSAI atá tiomanta do shláinte an phobail agus leasanna tomhaltóirí a chosaint i réimse na sábháilteachta agus sláinteachais bia. Oibríonn siad leis an ASAI agus eisíonn siad treoirlínte a leagann amach rialacha maidir le fógraíocht táirgí bia. Déileálann siad freisin le gearáin ó thomhaltóirí faoi fhaisnéis mhíthreorach faoi bhia.
• Banc Ceannais na hÉireann - Tá an Banc Ceannais freagrach as a chinntiú go bhfeidhmíonn an earnáil airgeadais ar mhaithe le leas na dtomhaltóirí. Forfheidhmíonn sé rialacha breise maidir le seirbhísí airgeadais agus creidmheasa a fhógairt. Tá rialacha maidir le táirgí airgeadais a fhógairt leagtha amach sa Chód um Chosaint Tomhaltóirí agus sa Chóid um Chosaint do Thomhaltóirí d'Iasachtóirí Airgid Ceadúnaithe. Is féidir leat achoimre ar na rialacha fógraíochta a léamh i Treoir do Thomhaltóirí maidir leis an gCód um Chosaint Tomhaltóirí (pdf). Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil faoi fhógraíocht chreidmheasa.

Má cheapann tú gur cuireadh amú tú, féadfaidh tú tuilleadh faisnéise a fháil faoi conas gearán a dhéanamh faoi fhógraíocht.

Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil faoi eagraíochtaí um chosaint tomhaltóirí.