Orduithe cothabhála agus comhaontuithe

Ní mór do thuismitheoirí, bíodh siad pósta nó nach bhfuil, tacú lena leanaí cleithiúnacha, agus caithfidh céilí nó páirtnéirí sibhialta tacú lena chéile de réir a gcumas airgeadais.

D’fhéadfadh go mbeadh comhchónaitheoir cáilithe atá cleithiúnaí airgeadais in ann iarratas a dhéanamh chuig na cúirteanna ar ordú cothabhála má thagann deireadh leis an gcaidreamh. Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach ar ár leathanach ar an scéim athbhunaithe do lánúineacha comhchónaithe.

Ní féidir le hiarchéile/páirtnéir sibhialta a athphós ó shin i leith cothabhála a lorg dóibh féin. Mar sin féin, is féidir leo fós cothabháil a lorg do leanaí cleithiúnacha ar bith.

Tá trí phríomhbhealach ann ar féidir leat teacht ar shocrú cothabhála:

• Comhaontú cothabhála deonach
• Comhaontú cothabhála deonach a úsáideann idirghabháil nó cabhair dlíthiúil
• Ordú cothabhála

Comhaontú cothabhála deonach

Nuair a scarann tuismitheoirí nó céilí/páirtnéirí sibhialta, d’fhéadfadh go mbeadh ar chumas an bheirt agaibh comhaontú cothabhála neamhfhoirmiúil a dhéanamh. Féadfaidh sé seo oibriú go maith nuair a bhíonn an dá pháirtí réasúnta agus cothrom.

Is féidir le comhaontuithe neamhfhoirmiúla mar seo aistriú réadmhaoine nó íocaíocht cnapshuime a áireamh ach ní féidir leis an bhféidearthacht iarratas a dhéanamh ar ordú cothabhála trí na cúirteanna amach anseo a chur as an áireamh.

Féadfaidh tú aon cheann de na socruithe seo a leasú má thagann athrú ar do chúinsí pearsanta nó airgeadais.

Comhaontú cothabhála deonach ag baint úsáide as idirghabháil nó cabhair dlíthiúil

Má bhíonn deacracht agat teacht ar shocrú a shásaíonn an dá pháirtí, b’fhéidir go bhfaighidh tú cabhair d’idirghabháil teaghlaigh.

Mar mhalairt air sin, mura féidir leat aontú, féadfaidh an bheirt agaibh do chomhairle dlí féin a fháil a chabhróidh leat comhaontú scríofa a chaibidil. Féadfaidh an bheirt agaibh an comhaontú seo a shíniú ansin.

Is féidir riail chúirte a dhéanamh ar aon chomhaontú a dhéanfar níos déanaí, má chinneann an chúirt go bhfuil téarmaí an chomhaontaithe cothrom. Ciallaíonn riail chúirte go bhfuil an éifeacht chéanna ag na comhaontuithe seo agus atá ag ordú cothabhála (féach thíos). Ní féidir le d’aturnae gníomhú ar do shon féin agus ar do pháirtí sa chás seo, toisc go bhféadfadh coinbhleachtaí leasa a bheith ann.

Ordú cothabhála

Mura n-aontaíonn an bheirt agaibh, is féidir le ceachtar agaibh iarratas a dhéanamh ar ordú cothabhála. Is ordú cúirte é seo a dhéanann breitheamh a leagann amach na téarmaí tacaíochta airgeadais don iarratasóir agus/nó d’aon leanaí cleithiúnacha.

Is féidir cothabháil a bhronnadh ar chéile/páirtnéir sibhialta chun a leasa féin agus/nó ar mhaithe le leanbh cleithiúnach.

• Tá leanbh cleithiúnach faoi 18 mbliana d’aois, nó
• Os cionn 18 agus faoi 23 bliana d’aois ach fós in oideachas lánaimseartha nó a bheadh in oideachas lánaimseartha dá ndéanfaí ordú cothabhála mar thacaíocht dóibh, nó
• Is leanbh cleithiúnach é leanbh d’aois ar bith le míchumas meabhrach nó fisiceach a chiallaíonn nach féidir leo iad féin a chothabháil

Ní mór don bheirt agaibh d’airgeadas a nochtadh don chúirt. Agus cinneadh á dhéanamh ar ordú cothabhála, breithneoidh breitheamh ar na rudaí seo a leanas:

• Ioncam amhail ioncam ó fhostaíocht, sochair leasa shóisialaigh, nó foinsí eile
• Sócmhainní amhail talamh, réadmhaoin, feithiclí, nó sócmhainní eile
• Caiteachas ar nós billí tí, aisíocaíochtaí iasachta, na costais a bhaineann le leanaí a thógáil, nó speansais eile atá agat
• Tacaíochtaí do dhaoine eile ar nós íocaíochtaí cothabhála do leanaí cleithiúnacha eile

Má tá ordú cothabhála á lorg agat, seiceáil le féachaint an bhfuil tú incháilithe do chúnamh dlíthiúil, nó déan teagmháil le haturnae príobháideach chun costas an iarratais a mheas. Is féidir leat a roghnú freisin chun ionadaíocht a dhéanamh duit féin.

Déantar formhór na n-iarratas ar chothabháil sa Chúirt Dúiche. I gcásanna áirithe, is féidir iarratas a dhéanamh sa Chúirt Chuarda nó san Ard-Chúirt. Tá a rialacha féin ag gach cúirt maidir le conas iarratas a dhéanamh ar ordú cúirte. Faoi láthair, sa Chúirt Dúiche:

• Ní féidir le breitheamh a ordú ach uasmhéid de €500 sa tseachtain a íoc le céile agus suas le huasmhéid de €150 in aghaidh na seachtaine in aghaidh an linbh. Sonrófar san ordú cúirte conas a íocfar an chothabháil.
• Is é an cnapshuim is airde is féidir a íoc ná €15,000. Féadfaidh an chúirt a shonrú freisin conas a úsáidfear an tsuim seo.

Má tá iarratas á dhéanamh agat ar chothabháil sa Chúirt Dúiche, is féidir leat iarratas a dhéanamh chuig oifig na Cúirte Dúiche sa cheantar ina bhfuil tú nó an freagróir ag obair nó ina gcónaí ann.

Tugtar an t-iarratasóir ar an té a dhéanann iarratas ar chothabháil sa chúirt. Tugtar an freagróir ar an duine a fhaigheann iarratas.

Míníonn an tSeirbhís Chúirteanna na céimeanna a bhaineann le hiarratas a dhéanamh chuig oifig Chúirte Dúiche:

1. Smaoinigh ar idirghabháil agus comhairle dlí
   
   Sula gcinneann tú iarratas cúirte a dhéanamh, ba cheart duit smaoineamh ar chomhaontú a bhaint amach le cabhair ó idirghabhálaí nó aturnae.
   
   
2. Déan cinneadh ar shuíomh na cúirte
   
   Is féidir leat iarratas a dhéanamh chuig an gCúirt Dúiche sa cheantar ina bhfuil tú féin nó an freagróir ina gcónaí nó ag obair.
   
   
3. Comhlánaigh agus cuir isteach an toghairm
   
   Chun iarratas a dhéanamh ar ordú cothabhála ní mór duit foirm ar a dtugtar toghairm a líonadh agus iarraidh ar an tSeirbhís Chúirteanna í a shíniú.
   
   
4. Seirbheáil an toghairm agus cuir cruthúnas ar an toghairm ar fáil
   
   Ní mór duit cóip den toghairm a sheoladh chuig an bhfreagróir. Tugtar freastal air seo. Ní mór duit freisin cruthúnas seirbheála a sholáthar don chúirt.
   
   
5. Tabhair doiciméid ar ais chuig oifig na cúirte
   
   Ní mór duit an bhuntoghairm agus an Dearbhú Reachtúil Seirbheála a chur ar ais chuig oifig na cúirte.
   
   
6. Freastal ar éisteacht chúirte
   
   Ní mór duit freastal ar an éisteacht chúirte. Éistfidh an breitheamh leis an bhfianaise agus déanfaidh sé cinneadh. Tugtar ordú cúirte air seo.
   
   
7. Faigh ordú cúirte
   
   Tar éis na héisteachta cúirte, tabharfaidh oifig na cúirte an t-ordú chun críche agus seolfaidh sí cóip chuig na páirtithe go léir.

Má tá ceachtar agaibh i do chónaí nó ag obair i mBaile Átha Cliath, d’fhéadfadh gur Oifig Dlí Teaghlaigh na Cúirte Dúiche i mBaile Átha Cliath, ar a dtugtar Teach an Charnáin, a bheidh i d’oifig áitiúil. Tá an próiseas iarratais do dhaoine atá ag déanamh iarratais i dTeach an Charnáin difriúil leis an bpróiseas don chuid eile den tír.

Má seirbheáladh toghairm cothabhála ort, ciallaíonn sé go bhfuil duine eile ag déanamh iarratais chun na cúirte ar ordú cothabhála. Is é an toghairm ordú chun freastal ar an gcúirt. Ba chóir duit an toghairm agus aon doiciméid atá san áireamh a léamh go han-chúramach. Inseoidh sé duit dáta, am agus ionad na héisteachta cúirte. Inseoidh sé duit más gá duit aon doiciméadú a chomhlánú roimh dháta na cúirte.

Má theipeann ar an iarratasóir freastal ar an gcúirt, féadfaidh an breitheamh an cás a scriosadh amach. Ciallaíonn sé seo nach rachfar ar aghaidh leis an gcás agus beidh ar an iarratasóir an próiseas iomlán a thosú arís.

Mura bhfreastalaíonn tú ar an gcúirt, féadfaidh an breitheamh ordú a dhéanamh agus tú as láthair. Féadfaidh an t-iarratasóir iarraidh ar an mbreitheamh barántas a eisiúint chun tú a ghabháil agus a thabhairt chun na cúirte. Má dhéanann an breitheamh an t-ordú seo, seolfaidh oifig na cúirte barántas chuig na Gardaí. Nuair a thabharfaidh na Gardaí os comhair na cúirte tú, socróidh an breitheamh dáta nua chun déileáil leis an gcás. Cuirfidh oifig na cúirte an dáta nua seo in iúl don iarratasóir.

Tá faisnéis ag an tSeirbhís Chúirteanna chun cabhair a thabhairt duit ullmhú le freastal ar chúirt dlí teaghlaigh. Éistear cásanna dlí teaghlaigh i gceamara. Ciallaíonn sé seo go gcloistear iad go príobháideach chun príobháideacht an teaghlaigh a chosaint. Ní chiallaíonn sé go ndéantar scannánú nó fístéip orthu.

D'fhéadfadh sé a bheith ina chabhair duit freisin eolas a bheith agat maidir leis na nithe seo a leanas:

• Nithe nach mór duit a dhéanamh ar lá d’éisteachta
• An méid a tharlaíonn sa seomra cúirte
• Cé na daoine a bheidh sa seomra cúirte
• An méid a tharlóidh nuair a thagann deireadh le d’éisteacht

Tá sé de cheart agat achomharc a dhéanamh mura bhfuil tú sásta le cinneadh an bhreithimh. Más mian leat achomharc a dhéanamh i gcoinne an chinnidh, ní mór duit do dhoiciméid achomhairc a chomhdú laistigh de na hamlínte ábhartha do gach cúirte. Mar shampla, más mian leat achomharc a dhéanamh in aghaidh chinneadh nó ordú na Cúirte Dúiche, ní mór duit do dhoiciméid achomhairc a chomhdú laistigh de 14 lá ó éisteacht na cúirte. I gcásanna áirithe, is féidir leat iarratas a dhéanamh chuig an gCúirt Chuarda ar shíneadh ama chun achomharc a dhéanamh. Ba cheart duit comhairle dlí a lorg maidir le d’achomharc.

Uaireanta, ní chloíonn tuismitheoir/céile/páirtnéir sibhialta ordú cothabhála agus ní íocann sé/sí an méid cothabhála a bronnadh. Sa chás seo, féadfaidh tú ordú astaithe tuillimh a lorg ón gcúirt, má tá an duine a dhiúltaíonn íoc i bhfostaíocht nó ar phinsean príobháideach. Ciallaíonn an t-ordú seo go mbaintear an chothabháil as foinse an ioncaim, mar shampla, pá nó pinsean an duine. Más duine féinfhostaithe é an duine a dhiúltaíonn íoc, is féidir iarratas a dhéanamh ar thoghairm forghníomhaithe i leith airgead neamhíoctha.

Tugann an tAcht um Dlí Sibhialta (Forálacha Ilghnéitheacha) 2011 (pdf) an chumhacht don Chúirt Dúiche féachaint ar mhainneachtain ag duine ordú cúirte a chomhlíonadh mar dhíspeagadh cúirte agus déileáil leis dá réir, lena n-áirítear an fhéidearthacht príosúnachta.

Féadfaidh an Chúirt Dúiche, agus ordú cothabhála á dhéanamh aici, a threorú go ndéanfar an íocaíocht faoin ordú le cléireach na Cúirte Dúiche más cuí. Tá córas íocaíochtaí ag an gCúirt Dúiche chun íocaíochtaí a fhaightear a fháil agus a tharchur.

Tá sé inmholta íocaíochtaí cothabhála seachtainiúla a athbhreithniú gach bliain. Sa chás go bhfuil orduithe cothabhála déanta trí na cúirteanna, féadfaidh ceachtar agaibh, ag dáta níos déanaí, iarratas a dhéanamh chuig an gcúirt chun an méid a athrú (modhanna éagsúla tar éis an méid a mhéadú nó a laghdú) nó a urscaoileadh (ciallaíonn urscaoileadh go gcuirtear deireadh leis an oibleagáid chothabhála). Chun seo a dhéanamh, beidh ordú athraithe nó urscaoilte ag teastáil uait.

Chláraigh Éire le coinbhinsiúin idirnáisiúnta éagsúla agus tá Rialacháin AE ann a sholáthraíonn meicníocht chun cothabháil a ghnóthú ón iasacht. Déan teagmháil leis an Údarás Lárnach um Aisghabháil Cothabhála sa Roinn Dlí agus Cirt agus Comhionannais chun cabhair a fháil - féach 'Tuilleadh faisnéise' thíos. Le haghaidh tuilleadh sonraí, féach ar ár leathanach ar an AE agus dlí teaghlaigh.

Moltar i gcónaí comhairle dlí agus ionadaíocht a fháil, ach tá tú i dteideal ionadaíocht a dhéanamh duit féin. Tá eolaire de chomhlachtaí aturnaetha ag an nDlí-Chumann ar féidir leat aturnae a chuardach i do limistéir.

Le fiosrú an bhfuil tú incháilithe do chúnamh dlíthiúil, déan teagmháil leis an ionad dlí is gaire duit. Go ginearálta ní bhíonn cabhair dlíthiúil saor in aisce agus caithfidh formhór na bhfaighteoirí ranníocaíocht a íoc i dtreo costas. Is féidir leat foirm iarratais le haghaidh Seirbhísí Dlí (pdf) a íoslódáil nó is féidir leat iarratas a dhéanamh ar chúnamh dlíthiúil sibhialta nó ar chomhairle ar líne. Mura bhfuil sé d’acmhainn agat an ranníocaíocht a íoc, féadfaidh tú iarratas a dhéanamh chuig an mBord um Chúnamh Dlíthiúil chun é a tharscaoileadh.

Is féidir leis an tSeirbhís Idirghabhála don Teaghlach cabhair le lánúineacha a bhfuil cinneadh déanta acu scaradh lena dtéarmaí comhaontaithe féin a chaibidil. Tá an tseirbhís saor in aisce. Léigh tuilleadh faoi idirghabháil teaghlaigh do lánúin atá ag scaradh.

FLAC (Free Legal Advice Centres) is an independent, voluntary organisation. A limited number of FLAC phone clinic appointments are offered in conjunction with Citizen Information Services around the country. These appointments are with a volunteer lawyer and are confidential and free of charge. Contact your nearest Citizens Information Centre for information on FLAC phone clinic appointments in your area. FLAC’s Information and Referral Line for basic legal information is open Monday to Friday from 9.30am-1pm. Read more about FLAC and its services.